Column Tom Berkhout: Ieder voor zich? Kruip dan ook niet in de slachtofferrol

Al jarenlang wordt er in de vastgoedsector geklaagd over ontbrekende regie. Het kabinet nam maar geen leiding; ze komen nooit met geld over de brug; de regels deugen niet; er zijn geen deskundige ambtenaren – en nog veel meer. In de vastgoedsector werden daarom almaar convenanten en (Delta)plannen opgesteld in een wanhopige poging om ambtenaren zoveel mogelijk te binden en zaken vlot te trekken naar de wensen van de sector.

Het mooiste voorbeeld is het met veel bombarie gelanceerde kantorenconvenant, dat na moeizaam touwtrekken was ondertekend door talloze vastgoedpartijen. Nooit meer iets van gehoord. En wat te denken van die Deltaplannen wonen? Ik hoor er niets meer over. Achteraf beschouwd waren het misschien ook wel wensenlijstjes zonder resultaatsverplichting, waar iedereen zich achter kon scharen onder het motto: ‘Als het iets oplevert ben ik erbij, als het niets wordt haak ik (zonder kosten) af.’ Sonneveld zei het al: ‘Rekken en erbij blijven.’

Nu is er dan een woonminister die een visie heeft, de regie pakt en doorzettingsmacht tentoonspreidt. Precies waarom jarenlang gevraagd werd, maar dan anders. En nu zijn de rapen gaar, want De Jonge drukt maatregelen door die beleggers flink geld en rendement gaan kosten. Waardedalingen van 30% liggen op de loer. Voor de particuliere vastgoedeigenaren met panden in box 3 komt daar vermoedelijk nog een vermogenswinstbelasting overheen. Dat vastgoed wordt misschien – mede dankzij een pleidooi van het Register Belastingadviseurs –naar box 1 overgeheveld. Huren en vermogenswinsten worden dan tegen 49,5% in de hoogste schijf afgerekend.

Ik vraag me nu al geruime tijd af waar toch de belangenbehartigers uit de vastgoedsector zijn gebleven. Zeg maar: de vastgoedlobby. Zijn ze er überhaupt wel? Opereren ze soms undercover? Ik lees wel eens wat van verenigingen die een rapport uitbrengen. Er verzamelen zich ook wel eens los-zand-clubjes met een spandoek en een privé-verhaal, waar dan in de pers over wordt bericht bij gebrek aan beter. In de clubblaadjes van vastgoedland wordt er wat afgemokt. Maar massaal verzet of één lijn trekken – schouder aan schouder, tot hier en niet verder! – met zijn allen? Daar kunnen we toch werkelijk niet van spreken.

Onlangs heb ik tijdens een vastgoedseminar de vraag gesteld waar toch de vastgoedlobby bleef – als die al bestaat. Daar kon eigenlijk niemand een goed antwoord op geven. Wel zei een deelnemer dat men vermoedelijk de eigen belangen en de relaties met opdrachtgevers (waaronder met name overheden) niet in gevaar wilde brengen: niet negatief opvallen; onder de radar blijven; stil blijven zitten als je geschoren wordt – zoiets.

Als we het hele vastgoedlandschap overzien, dan zijn er veel organisaties die voornamelijk met de belangen van de eigen leden bezig zijn. Het is ze van harte gegund en de leden zullen waarschijnlijk ook niets méér willen. De Who’s Who 2023 van PropertyNL telt alleen al 20 brancheverenigingen. Wie weet wat er nog meer is aan (openlijke en niet-openlijke) belangenbehartigers, instituten, councils, verenigingen, stichtingen en wat dies meer zei.

De Jonge zal, als hij wat wil bereiken, nooit om één koepelclub van vastgoedbelangenbehartigers vragen. Divide et impera (verdeel en heers) is en blijft een goede strategie. Laat alle officiële clubjes maar één voor één langskomen. Geef de een wat; ontzeg de ander wat; aai eens iemand over de bol; spreek je medeleven eens uit; die mag wél op audiëntie komen en die niet.

De brede en diepe vastgoedsector bestaat uit splintergroepjes en deelbelangen. Ik kan me herinneren dat vroeger gezamenlijke belangenbehartiging toebedacht was aan de Raad voor Onroerende Zaken. Inmiddels zijn er nog maar negen organisaties bij aangesloten en onderscheidt de Raad zich verdienstelijk door modelhuurcontracten te ontwikkelen.

Het wordt hoog tijd voor een Nederlandse Raad voor Vastgoed met een overtuigend mandaat van de grote organisaties in de sector. Welke vastgoedbestuurder heeft tijdens de Provada het lef, de overtuigingskracht en de energie om hier leiderschap te tonen? Of blijft het ieder voor zich?

Prof. dr. T.M. Berkhout MRE MRICS is verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit