Column Tom Berkhout: Xi, Rutte en Grootse Plannen voor het Volk

In China was er weer eens fijn, optimistisch Volkscongres, waar vrolijke marsmuziek werd gespeeld en de partijgenoten geestdriftig konden klappen en zingen – alles op maat, wel te verstaan. Partijvoorzitter Xi Jinping, als immer onverstoorbaar kijkend, kon zijn glorieuze leiderschapsperiode met een glorieuze derde termijn verlengen, zodat het volk zich gerust kan voelen: het slagschip is en blijft stevig in handen van de nieuwe Grote Roerganger. Stevig, omdat de Communistische Partij nog meer bevoegdheden naar zich toe trekt. Er komt ook een prachtig Nationaal Data Bureau, dat data gaat verzamelen en analyseren voor en over het volk. En of dat allemaal al niet genoeg is, wordt Xi ook nog Voorzitter van de Centrale Militaire Commissie. Kortom: Xi is de baas, die ook alle informatie heeft. ‘Put the authority where the information is’ hoorde ik eens een kapitein van een nucleaire onderzeeër zeggen. Xi kan zijn plannen voor het volk doorzetten en wordt daarin door niets of niemand gehinderd.

Hoe anders – frustrerend? – moet dat toch zijn voor Mark Rutte. Hij is sinds 2010 minister-president, de langstzittende in de Nederlandse geschiedenis. Net als Xi weet hij zijn leidende positie te behouden, ondanks alle Nederlandse tegenwind en tegenslagen. Rutte heeft ook het beste voor met zijn land. Naar eigen zeggen heeft hij niet zoveel op met visie. Hij is pragmatisch ingesteld en dat moet ook wel, want anders overleef je niet in de Nederlandse politiek. Niks centrale regie, niks doorzettingsmacht. Met vergezichten kom je niet ver in de polder. Het is telkens coalitietjes smeden met notoire dwarsliggers. Kikkers in de kruiwagen houden. Mark zeilt, met de winden mee, van verkiezing naar verkiezing.

Terwijl in China centrale plannen gewoon uitgevoerd worden zonder gedoe of obstructie, is dat in Nederland onmogelijk. Een plan of voornemen is er om te mislukken. Het journaal weet altijd wel een splintergroep of een andersdenkende te vinden, die op prime time mag kraaien dat het een schande is wat ze daar in Den Haag toch verzinnen, steevast gevolgd door een hinnikende lach. En anders is er wel een prietpraatprogramma waar een actievoerder zich aan een tafel vastlijmt. Openlijk, voor de tv-camera bedreigen van politici is tegenwoordig ook al geen uitzondering meer. Ze krijgen gewoon ruimte om de vermoorde onschuld te spelen: ‘We stonden daar gewoon met een welkomsthaag van fakkels klaar om de minister een heel warme ontvangst te geven. Ik snap er niks van. We doen toch niks?’ Dat schiet dus lekker op met grootse plannen. We zijn een volk van geitenpaden-plannetjes en de korte klap geworden. Hoeveel kansloze Deltaplannen en Kantoorakkoorden heeft de vastgoedsector de afgelopen jaren wel niet gelanceerd?

We worden weliswaar niet centraal aangestuurd in Nederland, maar we mogen wel blij zijn met centraal opererende instellingen als het CPB, het CBS, de Algemene Rekenkamer en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het PBL publiceerde onlangs de Ruimtelijke Verkenning 2023. Hierin worden vier scenario’s geschetst voor de inrichting van Nederland in 2050. Een knap stukje werk, zoals we dat van het PBL gewend zijn. De directeur van het planbureau schrijft in het voorwoord: ‘De grote opgaven van het Nederland van nu vragen om weldoordachte beslissingen, die verder reiken dan één kabinetsperiode. Want alleen als er op een coherente manier ruimte wordt gemaakt voor de vele nieuwe woningen, verbindingen, voorzieningen en aanpassingen aan klimaatverandering zullen de investeringen van nu goed renderen.’

U voelt hem al aankomen: geen van de vier geschetste scenario’s gaat het worden. Mondiaal Ondernemend (grote bedrijven hebben de lead) niet. Snelle Wereld (toegenomen digitalisering doet afstanden verdwijnen) niet of voor een deel. Groen Land (ruimte voor de natuur) helaas niet. Regionaal Geworteld (burgers nemen het initiatief in hun eigen leefomgeving) leidt tot een burgeroorlog (Regionaal Geweld). Misschien is het effectiever als het PBL eens schetst hoe we met de kop door de muur gaan als we doorgaan zoals we nu doen.

En ondertussen varen Xi en Rutte hun eigen koers.

Prof. dr. T.M. Berkhout MRE MRICS is verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit