Column Tom Berkhout: Grachtengordelpraatjes voor de vaak in de azijnbode

In mijn boekenkast prijken twee kloeke, verweerde boeken uit 1925 van dr. Stoett over Nederlandse spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden. Heerlijke boeken om door te bladeren en de herkomst van uitdrukkingen op te zoeken. Naar aanleiding van discussies in de Azijnbode heb ik ze maar weer eens opengeslagen om ‘praatjes voor de vaak’ op te zoeken. Dat zijn volgens Stoett ’onbeteekenende, onbeduidende praatjes, zotteklap; eigenlijk praatjes om den slaap uit de oogen te houden’. Stoett legt ook een verbinding met ‘tegen beter weten in redeneren’.

De aanleiding om dit gezegde op te zoeken waren wat stukjes in de Volkskrant. Die krant lees ik al meer dan 40 jaar. Een paar keer heb ik mijn abonnement opgezegd, om vervolgens toch maar weer een abonnee te worden. Met enige regelmaat kom je tenenkrommende stukken tegen, waarvan je denkt: waarom toch, wéér vól op dat orgel, wat een onverholen frustratie en jaloezie. Maar goed, daarvoor heb je óók een krant, om eens een andere mening te lezen. Je kunt natuurlijk zo’n stuk met een elegante swipe van het scherm af vegen: ook weer opgelost. Omdat ik me kan voorstellen dat u de Volkskrant om wat voor – wellicht principiële – reden dan ook niet leest, wil ik toch een van die azijnzure praatjes voor de vaak memoreren. Uiteraard gaat het dan om vastgoed, vermogen en geld.

Het zal geen verbazing wekken dat vastgoedbeleggers meer dan eens geassocieerd worden met huisjesmelkerij. Vastgoedbeleggers zetten steevast hun huurders in tochtige, energieslurpende, vochtige krotten, die ze tegen woekerprijzen verhuren om zo slapend rijk te worden over de ruggen van héél arme sloebers. Een zwaar overtrokken karikatuur, uiteraard, maar hier wordt wel mee gespeeld (voor de goede orde: de hiervoor geschetste situatie moet natuurlijk worden bestreden, dat is geen punt van discussie). Vooral dat ze niet werken is ergerlijk. Zo twitterde onlangs een voornamelijk in het buitenland levende Volkskrant-columnist van adellijke afkomst, met een corporaal-Zuidas-verleden en blijkens het FD wonend in een ruim appartement aan de grachtengordel: ‘Huisjes melken is geen werk.’ Kijk, dat is nog eens een statement.

Recentelijk gingen de praatjes ook over het introduceren van een ‘bestaansmaximum’. Volgens een columniste wordt er sinds een tijdje een discussie gevoerd over limitarisme. Er wordt altijd gediscussieerd over een bestaansminimum, maar waarom zou er geen maximering in het bestaan moeten zijn? De vrije markt en het liberalisme zorgen ervoor dat geld en macht één zijn geworden: ‘De mensen die het hardst hun best doen om boven aan de piramide te komen, mogen vervolgens bepalen hoe die hele piramide eruit ziet.’ Een zakkenvuller mag genoeg geld houden om een heerlijk en vervullend leven te leiden, maar de rest vloeit onverbiddelijk naar de staat en het volk. Velen gingen even heerlijk ‘los’ op dit idee: eindelijk de rijken eens goed aanpakken. Het marxistische idee van de klassenstrijd ten top. Wanneer ben je rijk en kom je in de gevarenzone? Tot € 2,2 mln schijnen Nederlanders rijkdom geen écht probleem te vinden, daarboven wel. Maximumbedragen van € 2, 10 en 25 mln werden genoemd.

Grijp echter nog niet meteen de rekenmachine, want gelukkig mengde Volkskrant-columnist Frank Kalshoven zich ook in de discussie. Hij denkt dat de bestaansmaximisten hun vermogen liever in de fik steken dan het af te dragen. Je moet mensen prikkelen met belastingtarieven om veel te verdienen en veel vermogen te vergaren. Zij zijn blij met hun werk en het vermogen. Wij, het volk, zijn blij met maximale belastinginkomsten. Laat die ander maar zijn best doen, zoiets. Prima dat de krant ook dit geluid laat horen (ik houd toch het abonnement maar aan). Maar of de discussie daarmee gesloten is?

Vermogen en vastgoed worden vaak in negatieve zin met elkaar geassocieerd. Lekker gemakkelijk ‘scoren’ en onder het mom van ‘tegendraads’ een relletje proberen te triggeren. Zouden vastgoedbeleggers dit beeld ooit kunnen of willen kantelen? Misschien halen ze er meesmuilend hun schouders over op: het waait wel weer over.

Prof. dr. T.M. Berkhout MRE MRICS is verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 2, 24 februari 2023