Gemeente Zwolle gaat sneller onteigenen

Dat staat in de vrijdag verschenen Zwolse Nota Grondbeleid 2025, waarin de werkwijze rond grondverwerving en gebiedsontwikkeling een update heeft gekregen. Een belangrijke verandering is dat het onteigeningstraject voortaan parallel kan lopen aan onderhandelingen voor vrijwillige aankoop. Hierdoor kan de gemeente sneller starten met juridische procedures. Zwolle benadrukt dat onteigening een ingrijpend middel is dat zorgvuldig moeten worden toegepast, maar dat de huidige lange doorlooptijden soms botsen met de urgentie van projecten.

Door alvast het dossier op te bouwen terwijl gesprekken met eigenaren nog gaande zijn, kan de gemeente snel handelen als er geen overeenstemming wordt bereikt. De wettelijke voorwaarden voor onteigening blijven echter ongewijzigd. Een besluit kan alleen genomen worden op basis van een vastgesteld omgevingsplan, een buitenplanse omgevingsvergunning of een projectbesluit. Ook moeten noodzaak en urgentie duidelijk worden aangetoond. De gemeenteraad neemt de onteigeningsbeschikking, waarna de rechter deze moet bevestigen. Eventuele schadeloosstelling wordt via de rechtbank vastgesteld.

Onteigening wegens netcongestie

Zwolle heeft versnelde onteigening niet alleen voor gemeentelijke bouwprojecten op het oog. Ook organisaties met een wettelijke publieke taak, zoals woningcorporaties, ProRail, netbeheerder Tennet en drinkwaterbedrijf Vitens, kunnen van dit instrument gebruikmaken wanneer minnelijke verwerving niet lukt.

De gemeente wijst daarbij op de regionale netcongestie. Het elektriciteitsnet is overbelast en moet worden uitgebreid. Tennet probeert al langere tijd grond aan te kopen voor de uitbreiding van meerdere hoogspanningsstations, maar stuit op obstakels. Zwolle onderzoekt daarom of het gebruik van onteigening kan helpen om vertraging te voorkomen. Zo moet de netwerkuitbreiding op tijd mogelijk zijn en kunnen stagnaties bij woningbouw en andere projecten worden vermeden.

Voorkeursrecht in twee gebieden

Met de wijziging in het onteigeningsproces neemt Zwolle de teugels bij gebiedsontwikkeling nog steviger in handen. Eerder dit jaar wees de gemeente in een Aanvulling Omgevingsvisie Ons Zwolle van Overmorgen twee gebieden aan waar de komende 15 jaar zo’n 3000 woningen moeten worden gebouwd: Vechtpoort, naast de wijk Berkum, en Zwolle Zuid. De bewoners en bedrijven in deze gebieden moeten bij verkoop hun grond en opstal eerst de gemeente Zwolle aanbieden. Het voorkeursrecht is gevestigd op ongeveer zestig woningen en honderd stukken grasland.

De gemeente wil daarmee naar eigen zeggen voorkomen dat projectontwikkelaars de grond kopen en de prijs opdrijven. Zo’n 75 van de in totaal 331 percelen in Vechtpoort en Zwolle Zuid zijn al in handen van gebiedsontwikkelaars. Als dat aantal groeit, dan kan de bouw van betaalbare woningen in de knel komen, aldus de gemeente.

Zwolle heeft de Aanvulling Omgevingsvisie eind vorige maand ter inzage gelegd. Bewoners van de gebieden zouden begin volgend jaar worden uitgenodigd om mee te praten.

Overheden schuwen stringente maatregelen allang niet meer om projecten die ze als maatschappelijk relevant beschouwen, een handje te helpen. Zo sluit de gemeente Eindhoven onteigening van particulier bezit niet uit om ASML ruim baan te geven. Een aantal weken geleden werd bekend dat het Brabantse dorp Moerdijk compleet plaats moet maken voor de oprukkende industrie en het uitdijende energienetwerk.