Column Jeppe de Boer: Harde lessen van Poetin

De stad is al eeuwenlang de thuishaven van de Russische Zwarte Zeevloot. Zelfs toen Oekraïne de Krim nog controleerde, was Sebastopol een Russische marine-enclave. Hoog boven de haven staat een wit, suikertaartachtig gebouw. Binnen sta je midden in de dodelijke wereld van de Krimoorlog. Op een enorm cilindervormig doek staat hier de strijd om Sebastopol afgebeeld. De Krimoorlog brak uit in 1853 zonder duidelijke aanleiding, maar liep volledig uit de hand. Een alliantie van Fransen, Engelsen en Turken bevocht de Russen in het Zwarte Zeegebied. Een half miljoen doden verder, hadden de Russen verloren. De tsaar was politiek verzwakt en de Turken zouden een tijdje geen last hebben van de Russen. Achteraf vroegen veel Engelsen en Fransen zich echter vertwijfeld af wat hun soldaten daar eigenlijk deden.

In deze dagen kijken we weer naar een conflict rond de Zwarte Zee. De spelers komen ons bekend voor. Rusland aan de ene kant en een coalitie van westerse landen aan de andere kant. Dit keer lijkt Rusland goed gepositioneerd. Het land nam het voortouw door troepen op te stellen langs de grens met Oekraïne. Het heeft een duidelijke en haalbare doelstelling: Oekraïne duurzaam buiten de westerse invloedssfeer houden. Door een dreiging te creëren, heeft Rusland de reacties uitgelokt waar het op hoopte: westerse leiders melden zich spontaan in Moskou om te onderhandelen. Als Rusland zijn zin niet krijgt, dan is plan B dat alles gewoon een militaire oefening was.

De westerse landen aan de andere kant hebben zich laten verassen. Zonder na te denken over hun positie en doelstellingen, zijn ze meteen gaan reageren. Met wapenleveranties, financiële steun aan Oekraïne en dreigementen aan Rusland, hebben ze zich opgeworpen als beschermers van Oekraïne. Dit laatste maakt hen kwetsbaar, want zij kunnen deze rol waarschijnlijk nooit waarmaken. Ondertussen zijn hun doelstellingen totaal niet duidelijk. Ze weten wat zij niet willen (meer macht voor Rusland), maar ze weten niet wat ze wel willen. Binnen de westerse wereld lijkt niemand echt gebrand op een sterkere band met Oekraïne. Zakelijke contacten zijn relatief beperkt en lidmaatschap van de EU en de Navo zijn ver uit zicht. Het Westen heeft dus weinig te winnen, maar inmiddels wel veel te verliezen.

De positie van Rusland blijft het sterkst, als het alleen maar blijft dreigen. Bij een echte aanval wordt het kwetsbaar. Een fysieke oorlog is vol verassingen en risico’s. Het Westen lijkt zich nu juist met opzet te gedragen alsof die aanval gaat komen. Burgers worden geëvacueerd en vluchten worden geschrapt. Dit lijkt een slimme tegenzet. Het Russische plan B wordt minder geloofwaardig gemaakt en het land wordt gedwongen om kleur te bekennen.

Het klinkt wat vreemd, maar oorlog en geopolitiek hebben veel overeenkomsten met de strategische uitdagingen van een onderneming. Wat is de strategische richting van een bedrijf? Begrijpt het management de doelstellingen en zijn deze wenselijk en haalbaar? Neemt het bedrijf zelf het voortouw of laat het zich verassen? Zijn de risico’s ingedekt? Bestaat er een plan B waarop de onderneming zonder groot verlies kan terugvallen?

Bij ingrijpende processen zoals fusies en overnames komen al deze vragen nog meer aan het oppervlak. In onze rol als adviseurs proberen wij met onze opdrachtgevers te duiden welk spel er gespeeld wordt en welke stappen we kunnen verwachten van tegenpartijen.

Bij publicatie van deze column kan het inmiddels oorlog zijn of juist niet. In ieder geval blijft het de moeite waard om het Russische schaakspel te blijven volgen. De managementlessen van president Poetin zijn amoreel, keihard en dodelijk, maar helaas wel leerzaam.

Jeppe de Boer is founding partner van Masterdam