Top-25 Architecten 2017: Winkelruimte verrassende groeier

Het totaalvolume van deze lijst met commercieel vastgoed (kantoren, winkels en hotels) groeide van een kleine 550.000 m² in 2015 naar een totaal van ruim 650.000 m² bruto vloeroppervlak. Net als vorig jaar is ongeveer de helft van dat volume gerealiseerd in nieuwbouw, de andere helft betreft de transformatie of renovatie van bestaande panden. Het ombouwen van leegstaande kantoren naar wonen groeit in aantal en volume eveneens sterk, maar woningbouw valt nu eenmaal buiten deze lijst.
Het totaal gerealiseerde kantoorvolume bleef ten opzichte van vorig jaar met 330.000 m² ongeveer gelijk. Opvallend genoeg werd er wel ongeveer 2,5 keer meer winkelruimte opgeleverd dan de 100.000 m² in 2015. Nadere beschouwing van die verrassende verhoging laat zien dat het in de meeste gevallen gaat om renovatie van bestaande winkelpanden in stadscentra of om grote opknapbeurten van winkelcentra in de omliggende stadsdelen, zodat het bestaande winkelvolume wel werd opgewaardeerd, maar slechts bescheiden toenam.
De grootste hausse in het ombouwen van kantoren naar hotels is waarschijnlijk alweer voorbij, getuige de ruime halvering (dit jaar ruim 55.000 m²) van het aantal nieuwe hotelkamers ten opzichte van de 115.000 m² van vorig seizoen.
Ten slotte is dit jaar er wederom ruim 260.000 m² aan logistieke distributiecentra en magazijnen gerealiseerd. Die pakjes die we steeds meer online bestellen moeten immers ergens worden verwerkt. Omdat die projecten vaak zo omvangrijk zijn dat ze de ranglijst zouden domineren, zijn de architectenbureaus die succesvol werken binnen dit specialisme opnieuw apart opgenomen (zie kader).

1. (15) Rijnboutt
Amsterdam
131.000 m²
Afkomstig vanuit de voormalige Architectengroep werken oud-Rijksbouwmeester Kees Rijnboutt, zoon Mattijs Rijnboutt, architecten Bart van der Vossen en Frederik Vermeersch en landschapsarchitect Richard Koek nu al meer dan 10 jaar samen aan complexe binnenstedelijke opgaven. Goed ingevoerd in retail. In de lijst met oplevering van grote projecten zoals winkelcentra aan het Gelderlandplein (NRW Prijs) en in hartje Amsterdam, met aan het Rokin nu die prachtige Beurspassage.

2. (–) Next Architects
Amsterdam, Beijing
46.640 m²
In Next Architects werken sinds 2000 de in Delft opgeleide architecten Bart Reuser, Marijn Schenk, Michel Schreinemachers en John van de Water aan een gestaag groeiend oeuvre. Sinds 2004 zijn ze ook zeer actief in China. John van de Water legde zijn ervaringen daar vast in de boekpublicatie Je kunt China niet veranderen, China verandert jou. Dit jaar opgenomen met hun succesvolle transformatie van het voormalige IBM-gebouw tot conceptkantoor B-Amsterdam.

3. (–) Architekten Cie
Amsterdam
46.000 m²
De Architekten Cie is een groot en gerenommeerd Amsterdams architectenbureau dat wordt geleid door de architecten Pi de Bruijn, Branimir Medic en Pero Puljiz en coo Frank Segaar. Architect-partner Rob Hootsmans besloot om weer zelfstandig verder te gaan en Erik Vrieling trad kortgeleden toe als nieuwe partner en trekker van Cie.Concepts. Ze kwamen dit jaar in de top-10 van deze lijst vanwege het gereedkomen van de 130 meter hoge kantoortoren First in Rotterdam.

4. (–) Kaan Architecten
Rotterdam
39.000 m²
Het bekende architectenduo Claus en Kaan had al eerder hun beider werkgebied gesplitst in Noord- (Claus) en Zuid-Nederland (Kaan). Sinds 2014 werkt architect Kees Kaan met partners Dickie Scipio en Vincent Panhuysen in hun eigen praktijk in Rotterdam. Ze blijken vooral succesvol in DBFMO-opdrachten voor het Rijk. Met opvallend resultaat, zoals te zien aan de prachtige nieuwbouw voor de Hoge Raad en de transformatie van Bezuidenhoutseweg 30, beide in Den Haag.

5. (–) Architectenbureau Paul de Ruiter
Amsterdam
31.800 m²
Architect Paul de Ruiter werkt nu al ruim twee decennia aan een eigenzinnig, maar toch ook zeer consistent en modern oeuvre, dat vooral gestuurd wordt door zijn duurzame en innovatieve benadering van ontwerp- en bouwopdrachten. Telkens weet hij de kern van een opgave te ontrafelen en vervolgens te voorzien van een verrassend heldere oplossing. Dit jaar in de lijst met de trainingscampus voor Arison in Almere en het Europese commandocentrum op de vliegbasis Eindhoven.

6. (–) Koen van Velsen Architecten
Hilversum
29.000 m²
Koen van Velsen werkt al bijna veertig jaar met een kleine groep medewerkers aan steeds grotere projecten. Zijn werk wordt geroemd vanwege de heldere opzet en de meticuleuze detaillering. Denk dan dit jaar aan het sportcentrum Rozenburg in Rotterdam of aan het nieuwe station in Breda. Een indrukwekkend project dat een mooie verbinding biedt tussen het centrum en de wijk Belcrum. Dit seizoen werd hij door de eerdere negen winnaars gekozen als (de tiende) Architect van het Jaar.

7. (12) Benthem Crouwel Architects
Amsterdam, Düsseldorf
28.265 m²
Dit jaar vertrokken twee partners naar een zelfstandige praktijk, zodat oprichters Jan Benthem en Mels Crouwel nu nog samenwerken met Joost Vos en Marten Wassmann, die de Duitse vestiging leidt. Na het gereedkomen van de grote stations in Rotterdam, Den Haag en Utrecht dit jaar in de lijst met een nieuw parkeergebouw dat ze naast de RAI in Amsterdam realiseerden. Het bijzondere daarvan is dat enkele etages tevens kunnen worden gebruikt als expositieruimte.

8. (–) Penta Architecten
Harlingen
24.800 m²
Dit oorspronkelijk vooral op het noorden van het land georiënteerde bureau verwerft inmiddels ook omvangrijke opdrachten in de Randstad. Onder leiding van de architecten Rob Louët Feisser en Jan-Otto Schilstra werkt een klein maar ervaren team aan projecten die ze van ontwerp tot en met oplevering begeleiden. Dit jaar transformeerden ze het voormalige Parool–Trouw-kantoor in Amsterdam tot The Student Hotel met 573 kamers en bijbehorende voorzieningen.

9. (–) UNStudio
Amsterdam, Shanghai, HongKong
22.775 m²
Opgericht door Ben van Berkel en Caroline Bos realiseert dit wereldberoemde architectenbureau hun opdrachten voornamelijk in het buitenland, zowel in Europa als in Azië en de Verenigde Staten. Dit jaar ontvingen ze de BNA-Kubus, de belangrijkste Nederlandse oeuvreprijs voor architecten. In 2016 werden hun grote stationsproject in Arnhem – hier opgenomen met de commerciële voorzieningen – en een nieuw kantoorgebouw aan de Beethovenstraat in Amsterdam opgeleverd.

10. (3) Mulderblauw Architecten
Zoeterwoude
20.695 m²
Vorig jaar stond architect Robert Mulder met zijn team qua productie nog in de top-3 van deze lijst. Dit jaar is het opdrachtenpakket welhaast geëxplodeerd, zodat het aantal medewerkers bijna is verdubbeld. Naast grote transformaties van bestaande gebouwen naar hotels, bouwen ze nu ook nieuwe hotelgebouwen en hebben ze opdrachten voor kantoren en logistieke centra. Twee grote hotels in Amstelveen en in Amsterdam brachten ze dit seizoen opnieuw in de top-10.

11. (5) Mecanoo Architecten
Delft, NY, Washington, UK, Taiwan
20.275 m²
Vorig jaar was een topjaar voor Mecanoo, dat onder leiding staat van Francine Houben. Dit jaar kwamen grote projecten in het buitenland en een viertal relatief kleine projecten in eigen land gereed. Zoals een onderwijsgebouw in Leiden, een zorgboulevard in Zaandam en een nieuw entreegebouw voor de Keukenhof.

12. (–) Felix Claus Dick van Wageningen Architecten
Amsterdam
18.890 m²
Na de opsplitsing van Claus en Kaan werkt Felix Claus nu met zijn jongere architect-partner Dick van Wageningen in een eigen praktijk. En met succes, getuige het enorme en prijswinnende Militair Museum in Soesterberg. Dit jaar met een nieuw kantoorgebouw en uitbreidingen van de A’dam Toren in de hoofdstad.

13. (13) Ector Hoogstad Architecten
Rotterdam
18.000 m²
Ooit opgericht door Jan Hoogstad en actueel onder leiding van Joost Ector en Max Pape is dit architectenbureau elk jaar weer succesvol bij Europese aanbestedingen, vooral voor complexe onderwijsgebouwen. Net als vorig jaar in deze lijst, ditmaal met gebouw Center Court, het nieuwe hart van de Chemelot Campus in Geleen.

14. (16) De Zwarte Hond
Groningen, Rotterdam, Keulen
17.500 m²
Groot architectenbureau dat vanuit drie vestigingen werkt aan diverse en complexe opgaven. Kortgeleden hebben de vier leidende partners vanuit eigen gelederen vijf jongere partners aan de directie toegevoegd. Dit jaar hebben ze het Groningse winkelcentrum Westerhof zowel aan de binnen- als aan de buitenzijde vernieuwd.

15. (–) Van den Berg Groep – i.s.m. Henning Larsen Architects (DK)
IJsselmuiden, Houten, Sittard, Düsseldorf
16.800 m²
Van den Berg Groep is een middelgroot bureau van adviseurs, architecten en bouwkundigen dat vanuit verschillende plaatsen in Nederland opereert. Ze werken vaak in combinatie met anderen aan ontwerpopgaves, zoals samen met Henning Larsen aan het nieuwe theater, annex entree van het nieuwe dierenpark in Emmen.

16. (2) Cepezed
Delft
16.700 m²
Cepezed bouwt vaker zijn eigen projecten, voornamelijk via Cepezed Projects. Ze menen dat beter te kunnen dan de traditionele hoofdaannemers. Dit jaar hebben ze dat opnieuw aangetoond door razendsnel de tijdelijke rechtbank in Amsterdam te realiseren. Yes Delft en Eye Collectiecentrum completeren hun jaarlijkse bijdrage.

17. (–) Jan de Wit Architectenbureau
Uitgeest
16.200 m²
De jonge architect Jan de Wit begon na tien jaar werken bij een ander voor zichzelf. Een eenmansbureau dat vooral in Noord-Holland werkzaam is. Toch worden zijn projecten stapsgewijs groter. Voor Hoorne Vastgoed realiseerde hij twee grote winkels voor Ranzijn Tuin en Dier, in Leiderdorp en in Nieuw Vennep.

18. (–) Groosman
Rotterdam
16.175 m²
Het bureau werd in 1948 opgericht door Ernest Groosman, die al snel naam maakte met projecten waarbij creativiteit werd verbonden met innovatieve bouwtechniek. Ze hebben zich in de afgelopen jaren verbreed en vernieuwd. In de lijst met drie winkelprojecten, in Uithoorn, Alphen aan den Rijn en Schoonhoven.

19. (6) ZZDP Architecten
Amsterdam
15.210 m²
ZZDP Architecten onder leiding van architect Joris Deur is al gedurende vele jaren een vaste waarde binnen het commerciële vastgoed en daarmee ook in deze lijst. Dit jaar met winkelrenovaties in Utrecht en Den Haag, twee kantoorrenovaties in Rotterdam en een nieuw kantoorgebouw aan de Danzigerkade in Amsterdam.

20. (–) Jo Coenen Architects & Urbanists
Amsterdam, Maastricht
14.950 m²
Gelauwerd architect, oud-Rijksbouwmeester en emeritus-hoogleraar Jo Coenen zit beslist nog niet stil. Zo is hij actueel directeur van het grote ontwikkelproject IBA Parkstad in Zuid-Limburg. En hij ontwerpt en bouwt natuurlijk nog altijd, zoals dit jaar het nieuwe kantoor van Stibbe Advocaten en Notarissen in Amsterdam.

21. (–) MVSA Architects
Amsterdam
13.000 m²
Na het vertrek van Jeroen van Schooten bouwt Roberto Meyer met zijn bureau MVSA Architects rustig door aan een gevarieerd palet aan projecten. Zoals het hoofdkantoor voor de NAVO in Den Haag, het winkelcentrum Leidschenhage, het WTC in Utrecht en dit jaar het nieuwe kantoor voor Calvin Klein in Amsterdam.

22. (–) V8 Architects
Rotterdam
12.930 m²
V8 Architects is het acht jaar jonge architectenbureau van Rudolph Eilander en Michiel Raaphorst. Ze werkten eerder voor gerenommeerde collega’s. Met enkele nieuwe villa’s en transformaties, zoals van het (prijswinnende) Haagse Sijthof-complex, zetten ze de toon. In de lijst met het vernieuwde Building 026 in Arnhem.

23. (–) Cita Architecten
Utrecht
12.500 m²
Cita Architecten is een klein architectenbureau uit Utrecht en staat onder leiding van architect Robert Jockin. (Brede) scholen, multifunctionele centra en allerlei vormen van woningbouw vormen belangrijke specialismen. Dit jaar tekende het team van Cita voor de renovatie van het winkelcentrum Beverhof in Beverwijk.

23. (–) Rapp + Rapp – i.s.m. Jeanne Dekkers
Amsterdam
12.500 m²
Architect en hoogleraar Christian Rapp werd beroemd als co-architect van het grote Amsterdamse woongebouw Piraeus. Samen met architect Jeanne Dekkers uit Delft werken Rapp + Rapp (de andere Rapp is zijn echtgenote) nu aan het grote centrumproject in Sittard waar onder meer de Hogeschool Zuyd deel vanuit maakt.

25. (–) Habeon Architecten
Roelofarendsveen
11.600 m²
Habeon Architecten is een middelgroot architectenbureau dat eigendom is van bouwbedrijf Heembouw. Het wordt dan ook geleid door Stefan van der Zwet, directeur Realisatie van de klantgroep kantoren van Heembouw. Habeon staat ook in de lijst met distributiecentra en hier met een aantal kleinere kantoorgebouwen.

Zeven architectenbureaus bouwden tien distributiecentra, samen 261.550 m²
- Denc Design Engineering Contracting: 202.000 m²
- Johan de Vries Architecten: 64.900 m²
- Consort Architects: 42.000 m²
- Habeon Architecten: 35.000 m²
- Ingenieursbureau Archicom: 19.650 m²
- Wastiau & Co (België): 17.000 m²
- InTex Architecten: 14.000 m²

Verantwoording
Bij de samenstelling van deze Top-25 is gebruik gemaakt van de
lijsten die PropertyNL Research opstelde voor de Top Ontwikkelaars. Door nader onderzoek is aan de projecten de naam van het architectenbureau toegevoegd. In de uiteindelijke lijst is het bruto vloeroppervlak (bvo) van de in 2016 opgeleverde kantoren, winkels en hotels (en distributiecentra) per architectenbureau getotaliseerd.