Toekomstbestendig bouwen kan al rendabel

Plaats van handeling voor de eerste Nederlandse Klimaattop Gebouwde Omgeving was de Van Nelle Fabriek in Rotterdam, bij uitstek een voorbeeld van een toekomstigbestendig gebouw, al hadden de architecten Brink en Van der Vlugt bijna een eeuw geleden vooral de modernste fabriek van Nederland in hun hoofd. Zonder draagmuren, maar met kolommen. Een gevel van staal en vooral glas, zodat er overal daglicht was. Aan het begin van het nieuwe millennium werd het pand grondig gerenoveerd, voordat allerlei hippe bedrijven er hun intrek in namen en het daarnaast een evenementenlocatie werd.

Ondanks de hoogbejaarde leeftijd is de fabriek – die 10 jaar geleden Werelderfgoed werd – behoorlijk bezig met duurzaamheid, door de inzet van onder meer grijs water, groene stroom, afvalscheiding en LED-verlichting. Het pand beschikt daardoor onder meer over de prestigieuze Green Key Gold, de ‘milieu-Oscar’ voor duurzaamheid in de gastvrijheidsector.

Het kan dus wél, en dat was ook de boodschap van Diederik Samsom, voormalige kabinetschef van klimaatpaus Frans Timmermans bij de Europese Unie en diens latere opvolger Wopke Hoekstra. Samsom, die sinds deze zomer als voorzitter van de raad van commissarissen richting moet geven aan de klimaatneutrale ambitie van de Gasunie, hield een gloedvol betoog over de urgentie van klimaatverandering en hoe we daarop kunnen inspelen.

Verkiezing Trump

‘Ik werd wakker in een andere wereld’, zo omschreef Samsom zijn gevoel amper een dag nadat duidelijk was geworden dat Donald Trump opnieuw president van Verenigde Staten wordt. Een herverkiezing die op voorhand geen goed nieuws lijkt voor iedereen die zich zorgen maakt over klimaatverandering, want nog voor zijn inauguratie heeft Trump al aangeven net als in 2016 het Parijse klimaatakkoord te willen verlaten.

Tegelijkertijd doet het volgens Samsom weinig af aan de eigen koers die Europa vaart op het vlak van duurzaamheid, met name door de Green Deal, waarin hij als rechterhand van Timmermans een stevig aandeel had. ‘Het is een magisch project, ook omdat het inmiddels al twee politieke crises heeft overleefd: een pandemie én een oorlog. Sterker nog, het Europese corona-herstelfonds van € 750 mrd werkte als steroïden voor de koers naar duurzame vergroening van de economie.’

Drie krachten

Er zijn drie krachten die volgens Samsom doordenderen, los van de politieke ophef. ‘De klimaatverandering zet door. Wetenschappers zien nu al temperatuurstijgingen die buiten iedere bandbreedte vallen. Door de rampen in Spanje en Oost-Europa zien we het dichterbij komen; het is nog maar een uurtje vliegen weg. We zullen in actie komen. Een land als Griekenland gold als een fel tegenstander van de Green Deal, maar na een paar bosbranden, waarbij praktisch een heel eiland afbrandde, is het land nu Europees koploper op het gebied van klimaatbeleid.’

De tweede kracht bestaat volgens de PvdA’er uit het opgevoerde innovatietempo, dat iedere verwachting te boven gaat. Het zorgt ervoor dat duurzame innovaties beter worden, breder beschikbaar en bovenal betaalbaar.

De derde kracht is de kracht van kinderen. ‘De ceo van Mercedes Benz vindt het niet leuk als zijn bedrijf onderdeel is van een sjoemelschandaal, maar hij vindt het pas echt vervelend als hij aan de ontbijttafel van zijn kinderen de vraag krijgt wat hij tegen klimaatverandering doet.’

Vier decennia slaapwandelen

Onder meer dankzij de oorlog in Oekraïne is Europa volgens Samsom ‘na vier decennia slaapwandelen’ wakker geworden. Het outsourcen van vrijwel alle productie is minder handig als de logistieke ketens haperen, de grote afhankelijkheid van goedkoop Russisch aardgas was achteraf toch niet zo’n goed idee. Het stimuleringsplan van Mario Draghi van maar liefst € 800 mrd per jaar moet Europa weerbaarder maken, al zijn de landen het niet eens over deze astronomische investering.

De gebouwde omgeving speelt volgens de voormalige politicus nog een te kleine rol in de energietransitie. ‘Als het gaat om innovatie heeft de sector echt nog wel een paar sprongen voorwaarts te maken.’ Daarbij noemt hij netcongestie als voorbeeld van een situatie waarbij gebiedsontwikkelaars als konijnen in de koplamp kijken. ‘De stroom die nu nog van buitenaf een wijk in moet, kan door een rietje. Met onder meer zonnepanelen, warmtepompen en accu’s kan een gebied volledig zelfvoorzienend zijn. Die techniek is er al.’

Hij erkent dat (stapeling van) regelgeving voor de sector wel een dingetje is bij het bereiken van duurzame ambities. ‘Ik vergelijk regelgeving met braamstruiken. De politiek heeft de neiging om het te laten woekeren. Je ziet veel dat bedrijven dan in die braamstruiken gaan hangen, terwijl je je ook zelf aan de slag kunt gaan.’

Rendabel bouwen

Dat er op het gebied van toekomstbestendig bouwen wel degelijk veel mogelijk is dat ook rendabel is, bleek uit een deelsessie over de Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) van toekomstbestendig bouwen. Aan de hand van de zes ijkpunten uit het convenant Toekomstbestendig Bouwen (energie, circulariteit, duurzame mobiliteit, klimaatadaptatie, natuurinclusiviteit & biodiversiteit en gezonde leefomgeving) is voor de toekomstige nieuwbouwwijk Westergouwe in Zuid-Holland berekend wat het oplevert als de woningen op verschillende ambitieniveaus voor de ijkpunten worden opgeleverd. De onderzoekers hebben daar zelf nog het thema drinkwater aan toegevoegd, in toenemende mate ook een zorgpunt.

Rijwoningen gunstiger

Uit de resultaten blijkt de kosten/baten ratio van investeringen in toekomstbestendigheid bij rijwoningen positief uit te pakken. Op de lange termijn pakt investeren in toekomstbestendig wonen dus ook in portemonnee profijtelijk uit voor alle betrokken partijen.

Dat is (nog) niet het geval als er appartementen worden gebouwd. De reden voor het verschil: in een appartementencomplex – bij het onderzoek vijf verdiepingen hoog – is minder ruimte voor zonnepanelen per woning, wat voor lagere baten zorgt dan bij rijwoningen. Het opvijzelen van de circulaire ambitie bij appartementen pakt bovendien duurder uit omdat er voor een circulair appartementengebouw van vijf verdiepingen een aanzienlijke sterkere draagconstructie nodig is. De milieubaten van de circulaire constructie wegen hier niet tegen op.

Gezonde werknemers

Ook de rol van werkgevers en ontwikkelaars van kantoren bij het inspelen op klimaatverandering kwam ter sprake tijdens de Klimaattop in Rotterdam. Klimaatverandering wordt door het RIVM in lijn met de WHO gezien als de grootste bedreiging voor de gezondheid van de bevolking. De economie is niet immuun is voor zo’n zorgcrisis, bleek ten tijde van de coronapandemie, toen cumulatief € 66 mrd van het Nederlandse BBP verloren ging.

Reden te meer dus voor werkgevers om werk te maken van gezonde werknemers. Het verbeteren van het welzijn van werknemers vraagt om aanpassingen op de werkvloer. Ook daarbij is de vraag wie het uiteindelijk gaat betalen en wie ervan profiteert. Tijdens een rondetafelgesprek bediscussieerden Bart in ’t Velt (gemeente Utrecht), Marco Hopman (Croonwolter&dros), Karin Poel (IWG) en klimaattop-organisator Wietse Walinga (Smart WorkPlace) het belang van een een zogeheten WellCo. In analogie met de ESCo (Energy Service Company) worden de kosten en baten eerlijk verdeeld.

Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 22 november 2024