Bezit leidt tot beschaving

‘De deeleconomie is de heilige graal voor de gemiddelde beleidsmedewerker in overheidsdienst. Het geloof erin is diep verankerd, de heilzame werking ervan wordt breed uitmeten. De deeleconomie wordt ook doorgevoerd in bereikbaarheidsplannen (de knip in de Amsterdamse Weesperstraat) en woningbouwplannen (geen parkeren meer nodig). Maar is dat wel terecht? De deeleconomie wordt maar niet winstgevend. En is eigenlijk ook niet duurzaam.

U kent ze vast wel: de deelscooters, de swapfietsen en de deelauto’s. ‘Ideaal,’ hoor ik sommigen zeggen. ‘We moeten delen, we hoeven niets te bezitten.’ De wereld zou er beter van worden. Met minder vervuiling, minder verspilling. En met blijere mensen die niets moeten hebben van ‘eigen spulletjes’. Maar klopt dat wel? Zit het jagen en verzamelen niet in ons DNA verankerd? En zorgen mensen niet beter voor goederen als het hun eigen spullen zijn?

Als de gebruiker geen eigenaar is, gaan mensen slordig met die spullen om. Doen zij niet aan onderhoud. Laten ze de spullen slingeren. En sterker nog: gaan ze schandalig met de spullen om, zodat deze snel stuk gaan. En dat kan weleens een zwaardere belasting zijn voor onze leefwereld. Het streven naar duurzaamheid, al helemaal in combinatie met te veel ‘dwang en drang’, leidt vaak tot mínder duurzaamheid.

Daarentegen leidt bezit wel vaak tot beschaving. Omdat mensen zuiniger met hun spullen omgaan. Daarbij is het eigendomsrecht het fundament van onze westerse samenleving. En bovenal: kunnen die ‘deelbedrijven’ wel winst maken? Is er geen sprake van kapitaalvernietiging en een zwaardere belasting van ons milieu?

Idealisme voert vaak de boventoon bij dit soort bedrijven. Maar ‘delen’ gaat in tegen de menselijke natuur. Mensen willen hun eigen spulletjes. Ze willen kopen. Het bezit op zichzelf maakt veel mensen gelukkig.

En is het idealisme van de ‘deeleconomie-gelovers’ niet gespeeld? De eerste investeerders in e-commercebedrijven én deelbedrijven verdienden vaak exorbitant veel geld met de verkoop van hun aandelen. Ook de deeleconomie wordt dus gedreven door hebzucht. Dat beseffen maar weinigen. Best knap, voor verlieslatende activiteiten. Maar de samenleving is er niet mee gediend.

Die verliezen gelden ook voor Swapfiets (en niet zo’n beetje ook), Go Sharing-scooters (is zelfs failliet), Felyx (ook deelscooters) en MyWheels (deelauto’s). Wat geldt voor de meeste e-commercebedrijven (grotendeels verlieslatend) geldt dus ook voor de ‘deelbedrijven’. Hoe lang nog zijn er investeerders te vinden die alleen ‘marktaandeel’ willen kopen, zonder ook maar enige winst te genereren? Dit verdienmodel is niet houdbaar. En kan niet eindeloos duren.

Daarnaast leidt de deeleconomie tot huftergedrag. Als mensen geen eigenaar zijn van de spullen, gaan zij slecht ermee om. Het neersmijten van Swapfietsen. Het neerplempen van deelscooters op plekken die niet zijn aangewezen als ‘parkeerplek’. Onze kritiek staat niet op zichzelf. Kijk eens op het Instagram-account ‘Strooiscooters’. Het grootste probleem is dat deelscooters gebruikmaken van het publieke domein, waarvoor bewoners en bedrijven belasting betalen. Terwijl deelscooterbedrijven enkel commercie bedrijven en bewoners en bedrijven alleen maar last ervan hebben.

Wat betreft auto’s: als je in een grote binnenstad woont, kan een auto bezitten lastig zijn en huren juist handig. Maar wat als ‘deelklanten’ een jaar of dertig zijn en kindertjes krijgen? Dan verhuizen zij naar bijvoorbeeld Hoofddorp, Leidsche Rijn of Barendrecht. Het eerste wat ze doen is een auto kopen. En als je partner dan een nieuwe baan krijgt, met een lease-auto erbij? Dan woont dit koppel opeens in een Vinexwijk in een doorzonwoning, bezitten zij twee auto’s en kunnen ze niet meer zonder. Terwijl ze twee jaar daarvoor zwoeren de stad nooit te verlaten en nooit een auto te kopen. Het is een generatiekwestie. Die deeleconomie zal hooguit een (zwaar verliesgevende) niche blijken.’

De integrale versie van deze column verscheen eerder in EW.