En plots is het 25 jaar geleden dat ik begon met werken bij CMS. Wat de meeste lezers van dit feuilleton niet weten, is dat ik ben begonnen in het notariaat en pas later advocaat ben geworden.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 10, 22 oktober 2021
Ik mis het vastgoed-notariaat soms nog wel eens, en gelukkig werk ik veel met hen samen binnen en buiten ons kantoor. Het is een wezenlijk en noodzakelijk onderdeel van de juridische dienstverlening in onze vastgoedwereld. Ik heb dat notariaat bij ons en de kantoren om ons heen de afgelopen decennia zien groeien tot uiterst competente – en prettige – collega’s in de transactiepraktijk.
Alleen meen ik te kunnen stellen dat de interne spelregels voor de notarissen niet meer van deze tijd zijn; zo ook niet de regels waaraan ze steeds meer moeten voldoen als een soort vooruitgeschoven post van de overheid. De overheid maakt zich er daar te gemakkelijk van af ten koste van de notarissen. Een notaris is een ondernemer, niet in dienst van de overheid en moet zijn eigen broek ophouden, maar hij moet zich kennelijk ook wel erg als een openbaar ambtenaar gedragen. Dat is denk ik ook een van de redenen waarom jonge mensen steeds minder voor dit vak kiezen. We moeten echt oppassen dat het notariaat zichzelf niet onmogelijk maakt, waardoor niemand dit mooie en leuke vak meer wil uitoefenen.
Ik zal u een voorbeeld geven van een oude regel die op de notarissen van toepassing is, die onlangs is toegepast op een notaris maar die mijns inziens echt niet meer past in deze tijd.
Een notaris heeft – ten behoeve van zijn oudedagsvoorziening – acht appartementen in eigendom en verhuurt deze aan derden. De aankoop van deze appartementen is deels gefinancierd met (externe hypothecaire) geldleningen, waarbij – zoals u weet – de bank zeer gedegen onderzoek doet naar de hele deal. Zo’n transactie gebeurt vaker in Nederland en waarom niet met een notaris voor zichzelf, zou je denken.
Het Bureau Financieel Toezicht van de notarissen verwijt de notaris echter dat hij hiermee het verbod om te handelen en te beleggen in registergoederen, alsmede het verbod om leningen aan te gaan, heeft overtreden. Dat is een regel in de Wet op het Notarisambt. Kende u die regel? En ik vraag me dan zijdelings af: mag een rechter ook niet in vastgoed beleggen? Of een vastgoedadvocaat? Volgens mij mogen die dat gewoon.
Waar komt deze oubollige regel dan vandaan? Deze komt natuurlijk voort uit de gedachte dat een notaris onpartijdig en onafhankelijk moet zijn en in de dagen van weleer een kennisvoorsprong had. Maar wat kan deze notaris nu fout doen in deze tijden van transparantie, toezicht en ethische normen? Als hij naar een collega-notaris gaat die de transactie begeleidt en deze handelt zoals het een goed notaris betaamt, is er toch niets aan de hand? En deze kwestie is dus behandeld voor de Kamer van Toezicht en daarna het Hof van Discipline (met meerdere rechters en een griffier), met alle kosten van dien. Het lijkt me beter om die gelden te besteden aan een modernisering van het notariaat.
En dan hebben we het nog niet eens gehad over het feit dat de overheid de notaris beschouwt als ‘gateway to transaction’ en de verantwoordelijkheid en onderzoek naar transparantie, herkomst van gelden en gegoedheid van partijen meer en meer bij de notaris legt, zonder dat een notaris echt de tools en mogelijkheden heeft waarover een echte opsporingsambtenaar wel beschikt. Uiteraard nobel en goed dat de overheid probeert grip te houden op het (vastgoed)verkeer, maar waarom wordt weer die notaris daarmee opgezadeld, verder niet bezoldigd door enige overheidsbijdrage en zoals gezegd zonder de noodzakelijke tools? Dat is simpelweg niet eerlijk en leidt wat mij betreft uiteindelijk tot uitholling en neergang van het vak.
De notariële wet- en regelgeving moet aansluiting zoeken bij de moderne samenleving en de verwachting van de maatschappij over de rol van de notaris als poortwachter, specialist en betrouwbare adviseur. Tijd voor modernisering van het (vastgoed)notariaat!
Hein van der Meer is advocaat en hoofd van de vastgoedpraktijk bij CMS
