In Almere moest met Oosterwold een heilstaat ontstaan met het wilde wonen. Het werd een grote mislukking. Een marktpartij trekt het nu vlot.
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 7, 16 juli 2021
Woningprojecten lukken in Nederland door de schaarste de laatste jaren bijna altijd, ook als ze landschappelijk en architectonisch even wat minder goed gelukt zijn. Er is een grote uitzondering op die regel: Oosterwold in Almere. Oosterwold is in 2013 begonnen op een oppervlakte van 4300 hectare – ongeveer vergelijkbaar met Amstelveen. Dat zou goed moeten zijn voor 15.000 woningen. Nu staat er nog geen 1500, en de woningen die er staan voldoen niet.
Niet iedereen onderkent het falen. De verantwoordelijk oud-wethouder van Almere, Adrie Duivesteijn, droomt verder in het NRC. Hij spreekt van hoogbouw à la Barcelona, een economisch hart zoals Hamburg en Oosterwold als een soort Dartmoor. Maar Almere is geen Barcelona of Hamburg en Oosterwold is helemaal geen Dartmoor.
Probleemwijk
Wie de ogen opent, ziet een probleemwijk. Van de 15.000 geplande woningen zijn er met moeite 1500 gerealiseerd. Het is een wijk met eindeloze ruzies en rechtszaken en bovendien zodanig vervuilend dat het waterzuiveringsbedrijf heeft geëist: ‘Dat nooit weer.’
Eigenlijk is het verdriet van Oosterwold meesterlijk gemaskeerd. Niet alleen Duivesteijn bezingt de geneugten van Dartmoor in de polder, maar ook honderden andere artikelen, tot de New York Times aan toe, beschrijven de idealistische uitgangspunten, terwijl in werkelijkheid alle illusies zijn vervlogen.
Het uitgangspunt van Duivesteijn was op het eerste gezicht interessant. Hij wilde afrekenen met die onpersoonlijke rijtjeswoningen in Leidsche Rijn of Ypenburg. Laat mensen zelf niet alleen hun lot, maar ook hun huis bepalen. En niet alleen hun eigen huis, maar ook de wegen, de riolering en de waterleiding.
Zo’n experiment levert een leuker verhaal op dan Henk en Ingrid in een doorzonrijtjeswoning. Vergelijk het met een verhaal over de Nederlandse vliegende auto versus een tevredenheidsonderzoek van Opel.
Oosterwold is echter een langjarige variant geworden op ‘Help, mijn man is klusser’. Oosterwold, zo schetst een bewoner, is het domein van ziekte, overspannenheid en gebroken relaties. Het staat in groot contrast tot de brave bewoners in Leidsche Rijn, die hoge scores geven aan hun rijtjeswoningen, en helemaal in contrast met de bestuurders die het hebben bedacht, maar er zelf niet wonen.
Verkapte subsidie
In 2016 konden de nieuwe idealisten aan de slag met een grondprijs van maar € 27 per m². Voor die prijs zouden ontwikkelaars nu een gebied kunnen ontwikkelen met speelpleintjes met gouden wipkippen. De prijs is in feite verkapte subsidie. Later bleek dat het Rijksvastgoedbedrijf wettelijk verplicht is marktconforme prijzen te vragen. In 2019 was de prijs al opgelopen tot € 74 per m². Dit grote prijsverschil maakt het idealistische gestarte Oosterwold voer voor speculanten.
Maar de ravage springt het meest in het oog. Architectuurcriticus Hannema spreekt van een ‘verrommeld landschap van cataloguswoningen en bouwpuin’. Gemeentelijk gebiedsregisseur Brouwer in NRC: ‘Kopers zijn zich niet bewust van de vele uitdagingen die het bouwen van een eigen huis met zich meebrengt.’
Velen leefden jaren in hutten en caravans, omdat zij er niet in slaagden de bouw rond te krijgen, laat staan dat zij een bijdrage leverden aan de gebiedsontwikkeling. De eis was dat de kopers van Oosterwold de helft van de grond zouden gebruiken voor stadslandbouw. Dit is op een uitzondering na mislukt. Een andere eis was dat buitenstaanders over het erf moesten kunnen lopen. Veel bewoners maken dit op vindingrijke wijze onmogelijk.
Van de veronderstelde collectieve, groene, zelfvoorzienende aanpak is niets terecht gekomen. Groen is het ook niet. Het waterschap eist aanpak van de waterzuivering. De gemeente heeft inmiddels besloten dat nieuwe projecten in Oosterwold aansluiting krijgen op het hoofdriool en een doorgaande weg.
Almere heeft met Oosterwold huizenzoekers in de kou laten staan door na acht jaar nog maar 10% te realiseren. De opbrengsten voor de gemeenschap zijn minder door de lage grondprijzen, en voorzieningen en openbare ruimte zijn niet van de grond gekomen. De grootste deceptie is voor de bewoners zelf. Zij kregen niet de heilstaat die hun was voorgespiegeld.
Vervolgtraject
Het vervolgtraject bestaat uit 300 woningen, Groene Wold. Wel rijtjeswoningen, wel een projectontwikkelaar (Vastbouw Vastgoedontwikkeling) en de verkoop is al geregeld.
Ook andere marktpartijen zien de mogelijkheden van het gebied in de strijd tegen de woningnood. De Alliantie, AM, Amvest en Heijmans willen Oosterwold 2 omturnen tot Eemvallei Stad. Zij hebben eind juni minister Ollongren het plan Eemvallei Stad aangeboden, een plan voor 50.000 woningen. Het plan omvat een complete integrale gebiedsontwikkeling: naast woningen is er veel ruimte voor groen, water, natuurverbindingen en het opwekken van energie.
Gerelateerde artikelen:
