Ongeveer de helft (51%) van de eigenaren van Zeeuwse kerken die nu religieus gebruikt worden geeft aan dat de toekomst binnen nu en vijftien jaar onzeker is. Dit blijkt uit de kerkenvisies van de Zeeuwse gemeenten.
Erfgoed Zeeland en COUP Urban Producers begeleiden sinds 2020 de Zeeuwse gemeenten bij het opstellen van hun kerkenvisies. Vorige week werden de visies van Veere, Borsele, Vlissingen en Kapelle opgeleverd. Hiermee zijn acht van de dertien Zeeuwse kerkenvisies opgeleverd.
Zeeland is een echte kerkenprovincie; alleen Friesland telt meer kerkgebouwen per inwoner hoger. Het is bovendien de enige provincie is waar alle gemeenten geld van het Rijk hebben aangevraagd om een kerkenvisie op te stellen.
Woonhuis of winkel
In de kerkenvisies is per gemeente het kerkenbestand onderzocht. Er zijn gesprekken gevoerd met alle eigenaren van kerkgebouwen over het gebruik en de toekomst van hun gebouw. Het merendeel (69 procent) wordt nog gebruikt voor kerkdiensten. Een kwart heeft een andere bestemming gekregen, bijvoorbeeld als woonhuis of winkel.
In de gemeente Vlissingen worden nog dertien van de zeventien kerkgebouwen voor kerkdiensten gebruikt, in Veere net iets meer dan de helft. In de tien gemeenten waarvan de resultaten van de kerkenvisie bekend zijn staan in totaal zestien kerkgebouwen leeg. De leegstaande kerken hebben in veel gevallen een slechte bouwkundige staat. 89 procent van de Zeeuwse kerken is echter in redelijke tot goede staat.
Vooral monumenten bedreigd
De uitdaging lijkt op de langere termijn echter groter te worden. Door ontkerkelijking nemen de financiële mogelijkheden en het aantal vrijwilligers van kerkgemeenschappen af. 51 procent van de eigenaren van kerken in religieus gebruik geeft aan dat de toekomst binnen nu en vijftien jaar onzeker is. Deze onzekerheid treft vooral de RK- en PKN-kerken. Deze kerkgenootschappen zijn vaak eigenaar van de oudste kerk in een dorp of stad. Dat wil zeggen dat markante, monumentale kerkgebouwen veel sterker in het gebruik bedreigd worden dan modernere gebouwen: Maar liefst 82 procent van de kerken met de status van rijksmonument wordt bedreigd.
De bedreigingen verschillen sterk per regio. Zo wordt op Tholen en in Reimerswaal minder dan één derde van de kerkgebouwen die religieus gebruik worden in haar voortbestaan bedreigd, terwijl het in de gemeenten Hulst en Vlissingen bijna alle kerken betreft.
Eind 2023 worden nog twee kerkenvisies opgeleverd, die van Reimerswaal en Hulst. De oplevering van de laatste kerkenvisies voor de gemeenten Sluis, Terneuzen en Middelburg staat voor 2024 gepland.
