Stec Groep, Fontys Hogeschool en bureau Ginder hebben een manifest geschreven voor een betere benutting van binnenhavens. Deze blijven volgens de initiatiefnemers nu nog onderbelicht bij de potentiële huisvesting van circulaire bedrijvigheid.
Vanuit het NWO-SIA onderzoeksproject RAAK ‘Samen Beter - Samenwerken om de circulaire potentie van bedrijventerreinen te benutten’ roepen de schrijvers op tot veel meer liefde, aandacht en actie voor binnenhavens in de circulaire transitie.
Nederland telt in totaal 231 binnenhavens zo blijkt uit de Binnenhavenmonitor 2021 van UPT Erasmus. Het gaat om binnenhavens verspreid door het hele land, zoals de havens van Oss, Waalwijk, Werkendam, Oosterhout, Bergen op Zoom, Nijmegen, maar bijvoorbeeld ook Kampen, Almelo, Heerenveen, Drachten, Meppel en Maastricht.
Een deel van de locatiedynamiek in binnenhavens komt nu al voor rekening van circulaire activiteiten. Hoewel het nog maar om een beperkt aantal gaat (14 registraties sinds 2015; circa 1,5 per jaar in periode 2015-2024), neemt de dynamiek vanaf 2020 wel duidelijk toe. De meeste locatiedynamiek (75%) vanuit de circulaire economie zien we vooralsnog in de zeehavens. In het kielzog hiervan én naarmate hergebruik van goederen en grondstoffen toeneemt, ontstaat ook meer dynamiek in binnenhavens in het achterland.
Nieuwe maakindustrie
Volgens de schrijvers van het manifest is er brede consensus over de onderbenutting van binnenhavens voor circulaire bedrijvigheid. Bedrijven in havengebieden gaan volgens de Vereniging van binnenhavens steeds meer afvalstoffen als nieuwe grondstoffen aanvoeren en verwerken, in plaats van het afvoeren van (afval)stoffen uit havens. Er ontstaat nieuwe maakindustrie en natte bedrijventerreinen gaan zo een cruciale rol spelen in de circulaire economie. Deze transitie zal een grotere ruimtevraag met zich meebrengen.
‘Het manifest is geen pleidooi voor meer, maar vooral voor behoud, beter en duurzamer benutten bestaande natte terreinen die te snel en makkelijk als zoekgebied voor onder meer wonen worden gezien’, aldus Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio aan Fontys Hogelschool.
Ja, dit schuurt soms met de wel erg sectorale blik op woningnood
Daarbij is er een toenemend tekort aan locaties met hoge milieucategorieën en geschikte kadefaciliteiten voor de industrie. Deze locaties zijn zeldzaam en lastig en kostbaar om nieuw te ontwikkelen. In de gemiddelde binnenhaven wordt 30 tot 40% van de kavels aan het water gebruikt door niet-watergebonden bedrijven, zo blijk uit onderzoek van Stec Groep. De initiatiefnemers roepen gemeenten om de ruimte die er is in binnenhavens en op kavels aan het water te behouden, te reserveren en optimaal te benutten voor de circulaire economie.
Ondergeschoven thema
Pen: ‘Op veel niveaus zie je dat economie een ondergeschoven thema is in de ruimtelijke ordening en men veel te relativerend en met gebrek aan kennis kijkt naar het belang van de maakindustrie, de ruimte voor circulaire bedrijven, ambachtelijk werk etc. Vandaar ook de noodzaak van dit manifest en ja, dit schuurt soms met de wel erg sectorale blik op woningnood, terwijl we juist nu snakken naar een ruimtelijke stip op de horizon. Gelukkig is het tij aan het keren. Onder meer in Friesland, de regio Zwolle en langs de Maas in Limburg ontstaat steeds meer het besef hoe belangrijk deze gebieden zijn voor de circulaire transitie en volgen meer regio's als Arnhem-Nijmegen en de Brabantse binnenhavens.’
