Frauderende Oranje legt vinger op zere plek notariaat

Deze week kwam de ongekende notariële fraude naar buiten van kantoor Pels Rijcken. Geen smoezelig advocatenkantoor, maar in het vastgoed steevast behorend bij de top-10 kantoren in het onderzoek van PropertyNL. Geen fraude van een stagiair, maar van de bestuursvoorzitter zelf. Geen kleine verschrijving, maar ‘de perfecte misdaad’, uitgevoerd gedurende meer dan een decennium.

De kern van de fraude ligt bij de derdenrekening, die elke notaris afzonderlijk beheert en bij veel meer fraudezaken als zwakke plek terugkeert. Het is ongelooflijk dat in deze tijd van aangescherpt toezicht partijen zoals De Nederlandsche Bank en Autoriteit Financiële Markten dit toezicht overlaten aan een slager die zijn eigen vlees keurt: het Bureau Financieel Toezicht Notariaat. Cursus: leren van blockchain?

De Haagse deken Arjen van Rijn zegt in Het Financieele Dagblad een ‘onderzoek’ te willen instellen. Het is of de dorpsveldwachter een onderzoek naar het Koninklijk Huis aankondigt. Van Rijn was zes jaar een collega-partner bij Pels Rijcken van Frank Oranje, maar hij stond lager in de hiërarchie. Oranje was niet alleen partner, maar ook voorzitter van de sectie ondernemingsrecht en werd in 2018 zelfs bestuursvoorzitter. Van Rijn ging weg en vertrok naar een veel kleiner Haags kantoor (De Clercq), met uiteraard een problematiek die mijlenver afstaat van de zaken die Pels Rijcken behandelt.

Van die grote zaken nam de briljante jurist Oranje de meest complexe voor zijn rekening: de grote multiclaims van beleggers in verzekeraar Converion en World Online, en de verkoop namens gemeenten en provincies van de afvalverwerking ‘Project Amsterdam’.

Niets ten nadele van Van Rijn, maar ik zie dat hij intussen gastdocent is aan de universiteit van Curaçao, toch een ander level. Als lokale deken zonder bijpassend apparaat kun je geen misstand met ‘Madoff-achtige’ proporties aan de kaak stellen.

Dankzij het onderzoek van het Financieele Dagblad is duidelijk geworden op welke wijze Oranje heeft gefraudeerd. Het heeft de schijn van de perfecte misdaad: geen enkele belanghebbende heeft gereclameerd. Oranje heeft aangetoond dat je € 10 mln kunt verduisteren zonder dat iemand iets mist.

Oranje sluisde geld naar derdenrekeningen van stichtingen waar hij alleen bestuurder van was. Hij heeft daarbij volgens Het Financieele Dagblad gebruik gemaakt van twee collega’s van Pels Rijcken. Dat is pikant, want in het bericht van Pels Rijcken eerder deze week werd gesteld dat er geen andere medewerkers bij betrokken waren. De ene is oprichter van de malafide stichting, maar is overleden. De andere trad op als notaris bij de gewraakte stichting Beheer Escrow Project Amsterdam. Het kantoor had er verstandiger aangedaan om lopende het onderzoek deze notaris, die partner is bij Pels Rijcken, te schorsen. Nu fungeert hij als aangeschoten wild en staat hij met naam en toenaam in de media, terwijl van fraude niets is bewezen.

Oranje heeft voor € 10 mln kunnen frauderen door drie complexe zaken. Pels Rijcken trad op voor boze beleggers in de Zwitserse verzekeraar Converion. De rechter stelde hen in 2012 in het gelijk en Oranje mocht de claim van € 58 mln afwikkelen, maar lang niet alle beleggers waren te achterhalen om het bedrag te claimen. Het restant beleef achter in de stichting derdengelden, waar Oranje enig bestuurder was. Een soortgelijke zaak was van beleggers tegen World Online, dat met Nina Brink symbool werd van de gebarsten internetbubbel. Pels Rijcken zorgde ervoor dat de beleggers € 110 mln aan schikking kregen. Oranje stalde dit bedrag op een rekening met een hoger dan het overeengekomen rentetarief. Het verschil – enkele tonnen – was voor bedenker Oranje, en geen belegger die daarover viel. De derde zaak, ‘project Amsterdam’, had een vastgoedcomponent. Pels Rijcken adviseerde in 2014 bij de verkoop van zes provincies en 106 gemeenten van afvalverwerker Attero voor € 170 mln, waarbij € 13,5 mln in beheer werd gegeven aan de Stichting Beheer Escrow Project Amsterdam – een stichting waarbij Oranje het alleen voor het zeggen had. Gemeentes en provincies kunnen op dit moment niet zeggen dat zij schade hebben geleden.

De rest is eerder deze week bekend geworden: in september 2020 is Pels Rijcken door het Openbaar Ministerie geïnformeerd dat hun bestuursvoorzitter Oranje onderwerp was van strafrechtelijk onderzoek. Hij heeft toen zijn functies onmiddellijk neergelegd. Op 5 november 2020 heeft hij de malafide stichting opgeheven en daarna heeft hij zelfmoord gepleegd.

Het is verschrikkelijk voor zijn nabestaanden dat deze briljante, maatschappelijk zo hoog geklommen jurist, zo moest eindigen. Maar misschien heeft hij postuum wel een belangrijke les nagelaten: laat advocatuur en notariaat stoppen met de eigen interne controle, om te beginnen met die niet-waterdichte ‘derdenrekening’.