ANALYSE: Tsunami aan winkelleegstand biedt ook kansen

Met het uitstel van betaling dat is verleend aan V&D, Macintosh Retail Groep en drogisterijketen DA dreigt een tsunami aan winkelleegstand. Elke stad en elk dorp zal hiervan de gevolgen ondervinden. Maar er ontstaan ook kansen voor warenhuizen van kleinere omvang, voor nieuwe retailformules en lokaal ondernemerschap.

V&D telt 62 warenhuizen en ruim 600.000 m² winkelvloer, La Place heeft inmiddels 250 vestigingen, Macintosh voegt er met haar formules als Scapino, Manfield, Dolcis en Invito nog eens 683 winkels en ruim 500.000 m² winkelvloer aan toe. En met DA staan nog eens 266 winkelvestingen op de tocht.
Het dramatische is dat de aankondigingen van de drie retailketens komen in de week voor kerstmis en dus aan het einde van het cadeauseizoen. Duidelijk is dat zij nu al zien dat de decembermaand hun omzet niet heeft weten te redden en zij daarom een vlucht naar voren nemem door de curator op te zoeken.
Het ironisch is dat afgelopen maandag Daniel Ropers, topman van Bol.com, cijfers heeft genoemd die exploitanten en franchisers van winkelformules en eigenaren van fysieke winkels als schokkend moeten hebben ervaren. In een interview met diverse media liet hij weten dat de omzet van Bol.com in 2014 die van V&D al heeft gepasseerd en dat zijn website inmiddels per week meer bezoekers trekt dan de supermarkten van zusterbedrijf en marktleider Albert Heijn. Albert Heijn begroet elke week 6 mln bezoekers in zijn winkels. ‘Bij ons zijn dat er inmiddels 7 mln per week’, aldus Ropers. En dat hij spreekt van de drukste week ooit in het bestaan van zijn bedrijf.
Maar uitgerekend de webshop is het enige onderdeel dat V&D ‘tot nader orde’ heeft gesloten. Er is geen betere illustratie van de achterstand die traditionele retailers inmiddels hebben opgelopen op hun online-collega’s.

Is de aanzwellende tsunami nog te stoppen? Jeroen Lokerse van Cushman & Wakefield denkt van wel. Hij is een van de architecten van de toezeggingen die de pandeneigenaren afgelopen jaar hebben gedaan richting V&D, mede reden voor eigenaar Sun Capital weer bijna € 50 mln in het warenhuis te investeren. Lokerse herhaalde tegenover PropertyNL gisteren nog eens zijn visie dat er in Nederland plek is voor een warenhuis in het midden-segment. Maar niet meer op alle locaties die V&D nu bezet en ook niet met alle vierkante meters per kansrijke vestiging. Een doorstart in afgeslankte vestigingen in de grote en grotere steden zou dan mogelijk zijn. Te meer omdat een faillissement ook de weg opent voor een afslanking van de personeelskosten, de grootste kostenpost van fysieke winkels.

Daarnaast zijn er voor overblijvende panden ongetwijfeld mogelijkheden zoals die zich recent al hebben voorgedaan. Zo heeft Primark de vestigingen van De Bijenkorf in Arnhem en Enschede overgenomen en H&M de winkel van V&D in Oosterhout. Het meest recente voorbeeld van een tweede leven voor een groot winkelpand zijn de winkels die H&M recent in de twee panden van De Bonneterie heeft geopend Daar heeft de Zweedse retailer nieuwe, high-end winkels ingericht met behoud van de interieurkenmerken die De Bonneterie zo vertrouwd maakten.

Wie de bijgevoegde lijst van eigenaren van V&D-winkels ziet, valt op dat het eigendom uiterst versnipperd is. Dat maakte de onderhandelingen voor Lokerse c.s. afgelopen voorjaar zo complex en maakt nu een totaaloplossing waarschijnlijk niet haalbaar.
Als tegenprestatie van reductie van de huurpremie zouden de vastgoedeigenaren inzage krijgen in de omzet van V&D in hun vestigingen. Zij hebben daaruit waarschijnlijk al geconcludeerd dat de nooduitgang moest worden gezocht en snel alternatieve scenario’s op tafel moeten komen. Voor hen is belangrijk te weten dat de economie verder aantrekt, dat de consument volgend jaar een paar honderd euro meer te besteden heeft en dat internationale retailformules met grote belangstelling naar ons land kijken.

Voor de kleinere winkels van V&D en de vestigingen van Macintosch en DA die niet op toplocaties liggen en in kleinere gemeenten, zijn de scenario’s minder hoopvol. Vooral DA drijft sterk op franchisers. Vandaar dat de drogisterijketen alleen uitstel van betaling heeft aangevraagd voor het hoofdkantoor maar dat het distributiecentrum geopend blijft. Bij het wegvallen van DA-producten kunnen de franchisers overstappen op een ander label of een ander segment.
Een andere mogelijkheid is dat vastgoedeigenaren samen met de lokale overheid en ondernemers oplossingen vinden. Lokerse wijst op verschillende lokale initiatieven waaruit ook nieuwe retailvormen voortkomen. Met de hulp van vastgoedeigenaren die zien dat een lokale creatieve oplossing te verkiezen is boven langdurige leegstand van het eigen pand of dat van de buurman, zouden deze op een aantal plekken eveneens onderdak kunnen krijgen.