De regering breekt zich het hoofd over de gevolgen van een uitspraak van de Raad van State die de methode van intern salderen bij stikstofuitstoot aan banden legt. Ook natuurvergunningen voor al gebouwde woonwijken kunnen in het geding komen.
De Raad van State deed half december twee uitspraken waarmee het gebruik van intern salderen wordt ingeperkt. Dat mag niet meer worden betrokken in de zogenoemde voortoets, bij de vraag of een natuurvergunning voor een project nodig is. Intern salderen mag nog wel bij het beantwoorden van de vraag of een natuurvergunning voor een project kan worden verleend.
Overgangsregeling
De kwestie was aangezwengeld in zaken rondom een natuurvergunning voor het bedrijf Rendac Son en de Amercentrale. Met de uitspraak is eerdere rechtspraak van de Raad van State uit 2021 overboord gegooid, waarbij niet alleen lopende en toekomstige vergunningsprocedures worden geraakt, maar ook projecten die tussen 1 januari 2020 en 1 januari 2025 met toepassing van intern salderen zijn gerealiseerd en waarvoor op grond van het oude beoordelingskader geen natuurvergunning nodig was. Voor die laatste categorie geldt een overgangsregeling tot 1 januari 2030.
De hoogste bestuursrechter heeft zijn standpunt gewijzigd vanwege recente arresten van het Europees Hof van Justitie, die meer licht wierpen op de vraag welke aspecten in de voortoets mogen worden betrokken.
Voortoets moet anders
Bedrijven die stikstof uitstoten, moeten onderzoeken of uitbreiding van activiteiten gevolgen heeft voor Natura 2000-gebieden. De uitstoot van nieuwe projecten mocht worden weggestreept tegen de stikstof die een oud project op dezelfde locatie al veroorzaakte. Dat is nu veranderd. In de voortoets die onderzoekt of de uitbreiding of wijziging van een bedrijf significante gevolgen heeft voor beschermde natuurgebieden, mag alleen nog worden gekeken naar de gevolgen van het project op zichzelf, zonder rekening te houden met de gevolgen van de oude situatie. Maar in de zogeheten passende beoordeling mag nog wel intern worden gesaldeerd, al geldt ook daar een inperking: er mag alleen nog worden gerekend met daadwerkelijk benutte ruimte in een milieutoestemming. De regel dat de stikstofneerslag van een nieuw project kan worden weggestreept tegen de stikstofruimte van een bedrijf op een andere locatie (extern salderen) wijzigt niet.
Volgens de Raad van State zijn niet alleen de mogelijkheden voor intern salderen beperkter, er zal ook bijna altijd sprake zijn van een vergunningplicht en er zal dus ook vaker een passende beoordeling moeten worden gemaakt. "Dat zal gevolgen hebben voor bedrijven. Ook de mogelijkheden voor extern salderen zullen als gevolg van de wijziging van de rechtspraak naar verwachting beperkter zijn dan voorheen. De voorwaarden voor intern salderen en extern salderen worden nu nagenoeg gelijkgetrokken."
Provincies kunnen met maatwerkvoorschriften komen
Hoe zit het dan met bedrijven die tussen 1 januari 2020 en 1 januari 2025 intern hebben gesaldeerd en daardoor geen natuurvergunning nodig hadden? Zij vallen onder een overgangsperiode tot 2030, waarbij provincies niet kunnen handhaven tegen het voortzetten van activiteiten zonder natuurvergunning. "Deze periode kan het bedrijf gebruiken om te bepalen of voor het voortzetten van de activiteit een natuurvergunning nodig is, of de activiteiten aanpassen. Dit betekent overigens niet dat provincies tot 2030 helemaal niet kunnen handhaven. Zij kunnen bijvoorbeeld maatwerkvoorschriften stellen als dat nodig is om te voorkomen dat een Natura 2000-gebied verslechtert", zo legt de Raad van State uit.
Kabinet overlegt
In de twee betrokken zaken moeten de colleges van gedeputeerde staten nieuwe besluiten nemen over de aangevraagde projecten, waarbij het nieuwe beoordelingskader geldt. De uitspraak heeft met vertraging voor onrust gezorgd in politiek Den Haag, zo melden diverse media. Met name op de ministeries van Landbouw, Defensie, Economische Zaken, Infrastructuur en Wonen wordt koortsachtig geprobeerd in kaart te brengen wat nu precies de gevolgen zijn van de nieuwe koers van de Raad van State. Met premier Schoof wordt overlegd in een bewindspersonenoverleg dat mogelijk een structureel karakter krijgt. "Woonwijken die met intern salderen zijn vergund, zijn mogelijk illegaal", zo wordt een anonieme bron geciteerd. Ook de natuurvergunning voor Schiphol zou op losse schroeven kunnen staan.
Weeffout
De Wageningse hoogleraar Wim de Vries vindt het oordeel niet verrassend, laat hij aan De Telegraaf weten. "De echte stikstofuitstoot vanuit met name de landbouwsector is nauwelijks naar beneden gegaan." Maar hij vindt het wel erg dat ook al gebouwde woningen nu in de gevarenzone zitten: "Je zou kunnen zeggen dat er sprake is van een weeffout in de wetgeving die vier jaar geleden is opgetuigd. Woningbouw had daar niet zo onder hoeven vallen. Als ik een nieuwe auto koop, hoef ik ook niet te salderen."
