De wens van Hugo de Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) om statushouders sneller voorrang te geven op een sociale huurwoning matcht niet met de realiteit waar veel gemeenten en woningcorporaties mee te maken hebben.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 6, 10 juni 2022
Dat er een huisvestingsprobleem is voor statushouders werd de afgelopen weken pijnlijk manifest toen bleek dat het aanmeldcentrum in Ter Apel de toestroom van nieuwe asielzoekers nauwelijks meer aankan. Dat ging zelfs zo ver dat nieuwkomers tijdelijk in de buitenlucht moesten slapen, aanvankelijk zelfs buiten de poorten.
Op zich logisch dus dat De Jonge graag ziet dat statushouders sneller en vaker voorrang krijgen op een sociale huurwoning. De Jonge wil dat de gemeenten de komende jaren 12,5% van de vrijkomende voorraad sociale voorraad toewijzen aan statushouders, zo weet de Telegraaf te melden aan de hand van een brief die de minister aan gemeenten verstuurde.
Jaarlijkse taakstelling
Alleen wordt de taart met schaarse woningen die corporaties moeten verdelen onder verschillende doelgroepen niet groter. In principe zin gemeenten verantwoordelijk voor de huisvesting van statushouders. Zij krijgen jaarlijks een taakstelling vanuit het Rijk. De verdeling over gemeenten hangt af van hoeveel mensen er in een gemeente wonen. Grotere gemeenten moeten meer vergunninghouders woonruimte bieden dan kleinere gemeenten.
Gemeenten vallen voor het huisvesten van statushouders voor het huisvesten van statushouders voor het belangrijkste deel terug op de lokaal actieve corporaties. Waar gemeenten en corporaties die woningen vandaan moeten halen is vooralsnog in nevelen gehuld. Met nieuwbouw lopen ze groeiende tekort nauwelijks in. Uit het rapport De Staat van de Corporatiesector blijk het aantal gerealiseerde nieuwe corporatiewoningen al jaren rond de 15.000 ligt, al voorzien de corporaties de komende jaren wel een toename van de nieuwbouw onder meer door het afschaffen van de verhuurderheffing.
Directe bemiddeling
De huisvestiging van statushouders is bovendien niet de enige groep huurders die de corporaties, al dan niet in samenspraak met gemeenten, voorrang moeten geven voordat reguliere woningzoekenden überhaupt aan de beurt komen. Gemeenten kunnen een urgentieverklaring verstrekken aan mensen die acuut een (nieuwe) huurwoning nodig hebben, zoals mensen die uit instellingen voor geestelijke gezondheidszorg of die buiten eigen schuld in een sociaal onveilige situatie wonen. Zij krijgen net als statushouders via directe bemiddeling een woning aangeboden, die niet ‘op de markt’ komt voor reguliere woningzoekenden.
Hoeveel mensen in totaal (statushouders + anderen) via directe bemiddeling een woning krijgen toegewezen is bij corporatiekoepel Aedes niet bekend. Inzicht in de verdeling wordt wel geboden door een rapport dat Rigo Research in 2019 opstelde in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Van de 189 corporaties die toentertijd de enquête van Rigo volledig invulden gaf een meerderheid (62%) aan maximaal 20 procent van de vrijkomende woningen via directe bemiddeling toe te wijzen aan urgenten en andere aandachtsgroepen.
Gebieden met meer druk
Daarbij heb je als reguliere woningzoekende wél een grotere kans op een huurwoning van een corporatie in gebieden waard de druk op de woningmarkt lager is. In gebieden met weinig druk op de huurwoningmarkt zegt 92 procent van de corporaties uit te kunnen met maximaal 20% directe bemiddeling. In gebieden met een hogere druk op de woningmark is ook het aandeel directe bemiddeling hoger. Bijna de helft (46%) van de corporaties in deze regio’s geeft aan 20 tot 40% van de vrijkomende woningen op deze manier toe te wijzen. 9% ziet dit percentage zelfs oplopen tot 60%.
Het lijkt er bij verdeling van de schaarse vrijkomende huurwoningen voor corporaties niet makkelijk op te zijn geworden sinds het verschijnen van het Rigo-rapport. Na jaren van teruggang in het aantal statushouders lijkt dit aantal de komende jaren weer op een hoger niveau te komen door de oorlog in Oekraïne.
Verdelen van schaarste
Een woordvoerder van Aedes wijst er echter op dat als een groep meer urgentie moet krijgen, dat dan niet het totaal wordt opgehoogd. ‘In verhouding is dat percentage niet eens zo groot als je kijkt naar de totalen. Maar het is het verdelen van schaarste waarbij mensen elkaar verdringen. Dat is zo bij de toewijzing via ‘normale’ wachtlijsten, en ook bij het passend toewijzen en urgentie.’
Het grote probleem is volgens haar de wooncrisis en het tekort aan (sociale huur)woningen. ‘De oplossing zit dan ook in nieuwbouw en ervoor zorgen dat het totale percentage sociale huur goed verdeeld wordt en voldoende van omvang is. Pas dan is dit geen issue meer. Want iedereen heeft recht om te wonen, op een huis. Daarbij maakt het niet uit of je als statushouder een woning zoekt, of door een scheiding, of als je vanuit je ouderlijk huis een eigen plekje zoekt. Of dat je toe bent aan een volgend huis.’
Lees ook: Beter energielabel straks verplicht voor wie nog woningen wil verhuren
Label D-plicht
De soep die de corporaties kunnen opdienen voor alle verschillende doelgroepen lijkt, in weerwil van de nieuwbouwambities, evenwel eerder dunner dan dikker te worden. Om aan te sluiten bij het akkoord van Parijs dat de CO2-uitstoot drastisch moet verminderen kwam De Jonge onlangs met een agenda die de verduurzaming van de bebouwde omgeving moet versnellen.
Huurwoningen van zowel corporaties als particuliere verhuurders moeten per 1 januari 2030 minimaal energielabel D hebben. Linksom of rechts beperkt de plicht om te moeten verduurzamen de financiële ruimte voor het toevoegen van woningen aan de voorraad. De combinatie van maatregelen die De Jonge nu loslaat op de corporaties en de marktpartijen lijkt ertoe te leiden dat de minister bij zijn wens om een betaalbare woning voor iedereen die dat nodig heeft mogelijk te maken hoofdzakelijk de schaarste aan het verdelen is.
