Columnist Tom Berkhout stelt ons voor een simpele keuze: investeren in verouderde gebouwen of een toonaangevend medisch centrum realiseren?
Op vrijdag 21 maart hield prof. dr. Peter Vandertop, afdelingshoofd Neurochirurgie van het Neurochirurgisch Centrum Amsterdam, zijn emeritaatsrede: ‘Life events: lessons learnt’. Aan het einde van zijn rede kwam hij met het voorstel één nieuw Amsterdam Universitair Medisch Centrum te ontwikkelen, ter vervanging van het VU Medisch Centrum (VUmc) en het Academisch Medisch Centrum (AMC). Hij presenteerde niet alleen een idee, maar ook een volledig financieel onderbouwd voorstel, inclusief locatiekeuze en een architectonische schets.
Het voorstel was perfect getimed: de raad van bestuur zat op de eerste rij en kreeg het als eerste te horen. Het is een publiek geheim dat de raad van bestuur al geruime tijd speelt met de gedachte een nieuw ziekenhuis te ontwikkelen. Dat is ook niet verwonderlijk. Sinds 2018 zijn het VUmc en het AMC bestuurlijk gefuseerd en presenteren zij zich gezamenlijk als Amsterdam Universitair Medisch Centrum (Amsterdam UMC). Op papier klinkt dat mooi (‘opgeschreven = opgelost’), maar in de praktijk liggen de gebouwen acht kilometer uit elkaar. Al snel rijst dan de vraag hoe efficiënt en effectief dat nog is, qua organisatie en logistiek. Het VUmc-gebouw werd geopend in 1966 en is nu 59 jaar oud, het gebouw van het AMC werd 1983 officieel in gebruik genomen en is 42 jaar oud. In vastgoedtermen zouden we al snel zeggen: ze zijn vér voorbij de technische en economische gebruiksduur; we hebben te maken met twee verouderde, zo niet obsolete gebouwen, ondanks alle onderhouds- en verbeteringsmaatregelen. Vandertop stelt daarom voor één high-tech, superefficiënt ziekenhuis te bouwen.
Laten we zijn business case ontleden op het gebied van inkomsten, kosten, financiering en locatie.
Eerst de inkomstenkant. Beide ziekenhuizen zijn eigenaar van de grond, dat is mooi meegenomen – geen erfpacht-ellende. Bij verkoop zou het VUmc (perceelgrootte 75.521 m², vloeroppervlak gebouw 282.650 m²) naar schatting € 222 mln opbrengen. Voor het VUmc is een ontwikkeling naar kantoren en woningen denkbaar. Het AMC (perceelgrootte 643.587 m², vloeroppervlak 606.642 m²) zou € 285 mln opleveren. Dit gebouw kan omgebouwd worden naar winkels en betaalbare woningen voor essentiële beroepen, zoals verpleegkundigen, leraren en politiemensen. Dit valt zeker goed bij politici die hier ‘ook iets van moeten vinden’. Verder: in 2016 heeft VWS € 236 mln bijgepast voor het Erasmus MC; geïndexeerd is dat nu € 315 mln. Daarnaast berekent Vandertop de contante waarde van de jaarlijkse kostenbesparingen op afgerond € 374 mln (n=20; i=5%; PMT = € 30 mln, eindejaarsgeldstromen). Alles bij elkaar opgeteld komen we op bijna € 1,2 mrd.
Wat zijn de kosten van een net-zero, Breeam-gecertificeerd, hoogtechnologisch ziekenhuis? Zo’n ziekenhuis zal 110.000 m² bvo, 350 bedden en 40 OK’s moeten omvatten. Hierin is onder meer begrepen: medische apparatuur en inrichting, parkeerplaatsen voor personeel, bezoekers en ambulances, groenvoorzieningen, leverancierslogistiek, technische installaties, toegangswegen en interne circulatie. Voor een dergelijk ziekenhuis, verdeeld over drie verdiepingen, is een perceelgrootte van minimaal 10–12 hectare nodig. Patiënten verblijven maximaal een week in het ziekenhuis en worden daarna voor verdere verpleging overgebracht naar een (goedkopere) hotelaccommodatie. De bouwkosten liggen rond de € 770–990 mln, de kosten voor medische apparatuur zijn € 230–495 mln en de overige kosten de € 150–300 mln. Opgeteld € 1,15–1,79 mrd.
We komen dus nog een stukje financiering tekort. Dat is geen probleem zolang het tekort minder dan één keer de jaaromzet van beide ziekenhuizen (2021: € 2 mrd) bedraagt. Voor ‘social impact’-fondsen kan deze investering ook interessant zijn.
Als locatie zou een deel van het RAI-terrein perfect zijn: per OV goed bereikbaar, congresfaciliteiten, infrastructuur, laden/lossen en parkeergelegenheid.
Met deze berekeningen op tafel ligt de bal bij de raad van bestuur en de gemeente Amsterdam. Willen we blijven investeren in verouderde gebouwen die de zorg belemmeren en niet aantrekkelijk zijn voor het personeel, of grijpen we de kans om een internationaal toonaangevend medisch centrum te realiseren? Een hypermodern, duurzaam en innovatief Amsterdam UMC op een strategische locatie, nabij Schiphol, kan dé medische hub van Noordwest-Europa worden. De vraag is niet óf dit ziekenhuis er moet komen, maar wie nu eindelijk de moed heeft om de eerste stap te zetten.
Prof. dr. T.M. Berkhout MRE MRICS is verbonden aan de Nyenrode Business Universiteit
