De noodzaak om de verschillende crises het hoofd te bieden maakt de provincie relevanter dan ooit, stelt columnist Abdessamed Azarfane.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 3, 24 maart 2023
Met de komst van Hugo de Jonge als minister voor VRO werd Ruimtelijke Ordening weer een belangrijk agendapunt. Met name het woord regie heeft de afgelopen maanden veel discussie teweeg gebracht. Ik ben een voorstander van meer regie, maar wel kritisch op de wijze waarop. Meer regie vanuit Den Haag zonder (concrete) uitvoeringskracht is als een ridder te voet, niet heel slagvaardig dus. De deals die onze minister sluit met de provincies en gemeenten hebben mijns inziens veel meer potentie, niet enkel voor het woningtekort, maar voor de hele integrale puzzel van ons land in de transitie waar we middenin zitten. Maar dat vraagt om verandering.
Het huidige systeem, een erfenis van de ‘grote decentralisatieslag’ de afgelopen jaren, werkt niet. Er is te veel fragmentering van taken en verantwoordelijkheden tussen de verschillende lagen van overheden en het ontbreekt aan synergie. Het lijkt in de praktijk soms wel alsof alles elkaar juist tegenwerkt. De bevoegdheden zijn niet in lijn met verantwoordelijkheden, belangen zijn nog te vaak tegenstrijdig, echte beslissingen blijven uit, processen vertragen en projecten komen niet van de grond.
Om die knoop te ontwarren is visie, regie én uitvoeringskracht nodig, maar dan wel op de juiste manier en in de juiste laag. Niemand zit te wachten op een nieuwe VROM-rijksmachine die vanuit Den Haag dicteert hoe heel Nederland eruit moet komen te zien. Dat is niet alleen onhaalbaar, maar de opgaven waar we nu voor staan vragen ook specifiek om maatwerk per regio, met inachtneming van lokale demografie, gebiedsstructuren en cultuur. Dat kan enkel als je naast de landelijke belangen ook nog de regionale en lokale belangen goed kunt afwegen. En exact daar komt de provincie om de hoek kijken.
De noodzaak om de verschillende crises het hoofd te bieden maakt de provincie relevanter dan ooit. In de piramide van Rijk naar gemeenten is de provincie bij uitstek de schaal die het verschil kan maken in de ruimtelijke oplossingen van morgen, waarin de gebouwde omgeving, landbouw, energie, klimaat, infrastructuur én natuur in balans (door)ontwikkeld kunnen worden.
De provincie moet zichtbaarder worden en meer ‘regie’ nemen in plaats van zich afwachtend op te stellen ten opzichte van het Rijk. Visie vanuit het Rijk maakt nog geen concrete plannen. In de planvorming van visie naar uitvoering (door gemeenten) moet de provincie een assertieve houding aannemen. We moeten weer actief investeren in een ambtelijk apparaat dat vanuit intrinsieke motivatie voor de regio wil bijdragen aan de ruimtelijke oplossingen van de regio en het land. Geen slimme consultants die ‘rapporten’ opleveren en niet verantwoordelijk zijn voor de executie. Niet het plan, maar het resultaat moet tellen. De ruimtelijke uitdagingen vragen om een lange adem en gaan nog lang door. Daarvoor is meer verantwoordelijkheid en eigenaarschap nodig, liefst uit de regio.
Vakspecialisten moeten niet meer in silo’s (afdelingen) georganiseerd worden, maar deel uitmaken van integrale teams die samenwerken aan de balans tussen de verschillende thema’s, belangen en stakeholders. Minder beleidsmakers die zich vooral uitdrukken in taal en statistiek, meer ruimte voor ‘beleidsontwerpers’ die in staat zijn visies (van het Rijk) visueel in concrete planvorming te vertalen naar gemeenten om uitvoering van de plannen eenvoudiger en daarmee haalbaarder te maken.
We hebben een provincie nodig die de lead neemt in het ontwikkelen van de regio en het verbinden van de overheidsketen. De verschillende steden en dorpen kunnen dan nog beter met elkaar in verband gebracht worden en elkaar versterken. Dat zou ook de lobby van de grote steden bij het Rijk kunnen indammen en de focus kunnen verleggen van vooral gewin voor de stad naar collectief gewin voor de regio. Een provincie die dichter bij de bewoners en gebruikers van de regio staat en hen een reden geeft om bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten ook echt te gaan stemmen. Een provincie die Nederland in de transitie naar een duurzame en gebalanceerde leefomgeving weer op voorsprong brengt. Let’s make the provincie great again!
Abdessamed Azarfane is ontwikkelaar bij Being
