De jaarlijkse lijst van grootste nederlandse ontwikkelaars, Gesorteerd naar geschat beleggingsvolume van hun plannen. PropertyNL Magazine Nr. 18 - 20 november 2009
De jaarlijkse lijst van grootste nederlandse ontwikkelaars,
Gesorteerd naar geschat beleggingsvolume van hun plannen.
PropertyNL Magazine Nr. 18 - 20 november 2009
1 AM
beleggingswaarde: 3.756.225.300
positie 2008: 4 en 6
Door de samenvoeging van AM met BAM
Vastgoed kan AM bogen op de grootste pijplijn
commercieel vastgoed in Nederland.
Hierdoor wordt de toppositie van ING Real
Estate Development in Nederland overgenomen.
Op woninggebied is AM de tweede ontwikkelaar
na Bouwfonds. Het maken van de
grootste pijplijn is geen speerpunt, het komt
erop aan om in een moeilijkere markt daadwerkelijk
projecten winstgevend realiseren.
AM en BAM Vastgoed denken dat gezamenlijk
beter te kunnen. De bouwstroom richting
het moederbedrijf, Koninklijke BAM , staat
daarbij niet centraal. Door de combinatie kan
AM alle competenties in huis houden: zowel
langlopende gebiedsontwikkelingen als kleine
projecten met een snelle doorlooptijd.
Topman Peter Noordanus denkt dat het hebben
van conceptuele denkkracht in de toekomst
de belangrijkste succesfactor is.
2 ING Real Estate
beleggingswaarde: 2.814.738.555
positie 2008: 1
Overhoeks, Amsterdam
Waar de rest van de vastgoedsector juist aan
ketenverlenging doet en bij elkaar kruipt om
deze donkere tijden en de tijden daarna te
overleven, splitst ING juist het zorgvuldig
opgebouwde geïntegreerde vastgoedbedrijf
op. Daar lijkt niet zozeer een vastgoedgedachte
achter te liggen als wel dat de bank
alle zeilen moet bijzetten om te overleven en
daarom zichzelf moet splitsen in een verzekeraar
en bank. Ontwikkeling gaat evenals
Finance naar de ING Commercial Bank, Real
Estate Investment gaat naar de verzekeraar.
Nu sinds de kredietcrisis de eisen aan financiële
instellingen steeds stringenter worden,
zal Development zich vooral richten op retail.
Vooralsnog is ING RE Development relatief
ongeschonden de crisis doorgekomen.
Evenals bij andere ontwikkelaars is de organisatie
gekrompen en waren er afgelopen
jaar zowel successen als tegenvallers. Zo is
Schalkwijk Haarlem afgeblazen maar is er
wel gestart met de bouw van het Filmmuseum
in Overhoeks in Amsterdam Noord als
met Stadshart Nieuwegein (samen met Multi).
3 Multi Vastgoed
beleggingswaarde: 2.278.359.870
positie 2008: 3
Multi prijst zich gelukkig dat het voor de
stroom vastgoedprojecten die het dit jaar oplevert,
voor het grootste deel huurders heeft
gevonden. In deze tijden is verkoop van projecten
echter lastig, en dat geldt zeker voor
de grootschalige winkelcentra. Daarom gaat
Multi zich ook toeleggen op beheer van de
ontwikkelde winkelcentra. Als voordeel ziet
de ontwikkelaar dat het tijdens de eerste jaren
van een winkelcentrum waarde kan toevoegen
door de huur te optimaliseren met
mogelijk hogere beleggingsopbrengst. Dit
jaar heeft Multi in Nederland bouwstarten
weten te realiseren zoals stadshart Nieuwegein
(samen met ING) en Vleuterweide Centrum
in Utrecht. Meest prestigieuze project
is de kaas van Koolhaas in Rotterdam.
4 ASR Vastgoed Ontwikkeling
beleggingswaarde: 1.651.031.730
positie 2008: 8
De samenvoeging van Fortis Vastgoed met
William Properties begint zijn vruchten af te
werpen. Dwars door de crisis van moeder
Fortis heen weet ASR gerealiseerde objecten
te verkopen en de pijplijn verder te vullen.
Het meest bijzondere was het winnen van de
omstreden competitie vorig jaar voor het
winkelhart van Leidsche Rijn, waarbij ASR als
enige binnen de randvoorwaarden bleef. ASR
kan de tijd nemen om een plan voor grootschalige
en perifere detailhandel in Zoetermeer
van 60.000 m² uit te werken. Ook bezig
is het bedrijf met de huisvestigingsvraag van
moeder ASR zelf. De grootste private werkgever
van Utrecht kan blijven door herontwikkeling
van het Amev-huis, maar ook Amersfoort
trekt omdat de A staat voor de Amersfoortsche.
5 NS Poort
beleggingswaarde: 1.644.763.890
positie 2008: 5
In de toptien planvoorraad is NS Poort vaste
gast, maar in termen van productie per jaar
komt het bedrijf nooit. Posities bij stations
zoals de Zuidas in Amsterdam, Via Breda en
Utrecht mogen dan gewild zijn, het zijn niet
de gemakkelijkste ontwikkellocaties. Woningen
vormen een steeds groter deel van de
ontwikkelportefeuille: inmiddels ligt dat aandeel
op 40%. Dit jaar vertrok topvrouw Pamela
Boumeester bij NS Poort om opgevolgd
te worden door Michiel Noy.
6 MAB Development
beleggingswaarde: 1.528.877.460
positie 2008: -
MAB stond vorig jaar vermeld onder de Rabo
Vastgoedgroep. Maar de verschillende vastgoeddivisies
presenteren zich apart aan de
markt, vandaar dat Bouwfonds en MAB apart
op de lijst staan. Zouden beide divisies gecombineerd
in de PropertyNL Top-101 staan,
dan zouden ze op basis van pijplijn commercieel
vastgoed in Nederland de vierde positie
innemen. MAB concentreert zich binnen de
groep op commercieel vastgoed. Door de Rabobank
heeft MAB een relatief gezonde financiële
positie waardoor het de afgelopen
tijd diverse projecten heeft kunnen overnemen,
al zijn de triple A-kassen ook niet altijd
voor MAB geopend. Het blijkt dat het vooral
om kleinschalige binnenstedelijke projecten
gaat met een snelle doorlooptijd. Opvolgers
van grote projecten zoals Ode in Amsterdam
– het visitekaartje van MAB zijn niet te verwachten.
7 Volker Wessels
beleggingswaarde: 1.244.614.886
positie 2008: 9
Volker Wessels heeft in het segment vastgoedontwikkeling
last van de teruggevallen
woningmarkt en verwacht daarom voor die
sector lagere resultaten over 2009. Ontwikkelposities
voor de toekomst, waarmee het
bedrijf ook een bouwstroom veilig stelt, zijn
onder meer Beukenhorst Oost-Oost in
Hoofddorp en Strijp S in Eindhoven.
8 Heijmans Vastgoed
beleggingswaarde: 1.091.434.350
positie 2008: 10
De resultaten van Heijmans Vastgoed zijn in
het eerste halfjaar sterk teruggelopen als gevolg
van de stagnatie op de woningmarkt.
Het bedrijf als geheel heeft het zwaar, maar
het is gelukt de positie te verstevigen met
nieuwe leningen en een aandelenemissie.
Het beleid is zich te concentreren op de Nederlandse
markt waar projectontwikkeling bij
hoort. Heijmans heeft onder meer een grote
kantorenpositie in Vathorst Amersfoort en is
samen met BAM betrokken bij de herontwikkeling
van het GZG-terrein in Den Bosch.
9 LSI project investment
beleggingswaarde: 1.038.540.750
positie 2008: 37
Het stijgen van de onderneming van Luc
Smits in deze PropertyNL Top-101 is het gevolg
van het meetellen van Rotterdam Central
District, de grootschalige binnenstedelijke
ontwikkeling bij het centraal station. Het
had wat voeten in de aarde in deze turbulente
tijd, maar met de gemeente is een erfpachtregeling
afgesproken waardoor de financiering
voor de ontwikkeling beschikbaar komt.
Daarmee heeft het van oudsher op de eindgebruiker
gerichte LSI er een andere competentie
bij.
10 Blauwhoed Vastgoed
beleggingswaarde: 882.591.000
positie 2008: 14
Blauwhoed, het bedrijf van aandeelhouders
NPM en de familie Peters, heeft inmiddels in
twee bezuinigingsrondes de organisatie verkleind
naar vijftig medewerkers. De van buiten
het vastgoed aangetrokken Scief Houben
heeft als topman van het bedrijf vaarwel gezegd.
Een opvolger is nog niet bekend gemaakt.
Blauwhoed heeft vooral posities in
gebieden waar een langjarige ontwikkeladem
voor nodig is.
11 Giesbers Groep
beleggingswaarde: 806.661.097
positie 2008: 12
Als bouwende ontwikkelaar voelt Giesbers de
crisis het eerst in de bouw. De netwerkorganisatie
met René aan de Stegge als grootaandeelhouder
van de holding heeft de begin
van dit jaar aangetreden topman Ton Vaags
alweer vaarwel moeten zeggen. Die vertrok
binnen negen maanden naar Synchroon.
Giesbers zet steeds meer in op gebiedsontwikkeling.
Grote ontwikkeling is de positie
voor 650.000 m² bedrijfsruimte op het Betuws
Bedrijvenpark bij Valburg.
12 OVG Projectontwikkeling
beleggingswaarde: 803.565.000
positie 2008: 11
Met het niet doorgaan van de Mall Aventura
in Tilburg is ook een einde gekomen aan de
ambitie van OVG om verder te gaan in gebiedsontwikkeling.
Ontwikkelen voor de klant
en gebiedsontwikkeling vergen andere competenties,
zo heeft het bedrijf geconcludeerd.
Wat niet wil zeggen dat OVG ketenverlenging
helemaal overboord heeft gegooid: de wens
om via het vormen van fondsen een beleggingsstroom
op gang te houden is vanwege
de crisis misschien wel uitgesteld, maar niet
afgesteld. OVG blijft op kantorengebied de
meest productieve ontwikkelaar van Nederland
met een focus op duurzaamheid. Op de
Expo vorig jaar verkreeg het bedrijf vanwege
die strategie de Europese Green Thinker
Award.
13 Synchroon
beleggingswaarde: 783.534.660
positie 2008: 17
Het ontwikkelbedrijf van de conglomeraat
TBI vindt dat de samenvoeging van Johan
Matser en Hopman Interheem inmiddels is
voltooid. Topman Willem Meuwese heeft inmiddels
een andere uitdaging gezocht. Bart
van Breukelen volgt hem op. De organisatie
is gestroomlijnd om de eerste gevolgen van
de crisis op te vangen. Synchroon is nu zowel
woningontwikkelaar als specialist in binnenstedelijke
(her)ontwikkeling. Het bedrijf heeft
opvallend veel kantoorposities, zoals Virieupark
in Zaltbommel en de Blaricummermeent
in Blaricum.
14 BPF Bouwinvest
beleggingswaarde: 744.807.000
positie 2008: 15
Ondanks de verlegde focus van BP F om de
beleggingsportefeuille meer te diversifiëren
op het gebied van retail ten koste van het woningaandeel,
is het meer zelf ontwikkelen
van winkels geen speerpunt. Van commercieel
vastgoed is altijd wel genoeg aanbod op
de markt, terwijl voor woningen de aanvoerlijnen
veel instabieler zijn. BP F heeft de adem
om langjarig ontwikkelposities vast te kunnen
houden, zoals Rijnboog Arnhem, Coolsingeltoren
in Rotterdam en de Binckhorst in Den Haag.
15 Ballast Nedam
beleggingswaarde: 708.500.550
positie 2008: 13
Zoals alle bouwers heeft Ballast Nedam last
van de crisis en heeft het derhalve de winstverwachting
verlaagd. Intussen heeft Hurks
zijn belang vergroot naar 15%, en is nu samen
met Navitas (evenals Green Real Esate
een bedrijf van Jan Zeeman) de grootste aandeelhouder.
De pijplijn commercieel vastgoed
van Ballast Nedam is voor het overgrote
deel gevuld met kantoren.
16 TCN
beleggingswaarde: 652.535.940
positie 2008: 16
TCN heeft onder invloed van de crisis de organisatie
drastisch aan moeten passen. Verkoop
van posities en beleggingsobjecten en
de cashflow uit beleggingen en herontwikkelingsprojecten
zorgen nu voor de kasstroom.
Beheer is het adagium geworden, ontwikkeling
is naar de achtergrond geschoven. Desondanks
is de pijplijn in afwachting van betere
tijden nog steeds goed gevuld. Uitstel leidt
soms tot afstel. Zo heeft Schiedam de samenwerking
met TCN voor Schieveste opgezegd.
17 Bouwfonds Property
Development
beleggingswaarde: 559.792.620
positie 2008: -
Vorig jaar werd Bouwfonds nog onder de
Rabo Vastgoedgroep geschaard, maar omdat
de verschillende divisies zich apart profileren
in de markt staan ze ook op zichzelf in
deze PropertyNL Top-101. Voor een divisie
die zich concentreert op woningbouw (en
daar veruit marktleider in Nederland is) en
het specialisme commercieel vastgoed overlaat
aan MAB , staat Bouwfonds nog relatief
hoog. Woningbouwprojecten in de uitleg als
Waalsprong in Nijmegen brengen vaak ook
omvangrijke winkel- en kantoorontwikkelingen
met zich mee.
18 Hurks Vastgoedontwikkeling
beleggingswaarde: 545.313.900
positie 2008: 24
Uit de stijging van Hurks op de lijst kan geconcludeerd
worden dat de ambitie van topman
Geert Hurks om als bouwbedrijf zich
steeds meer op projectontwikkeling te richten,
langzaam maar zeker gerealiseerd wordt.
Posities betreffen nog vooral kantoorontwikkelingen
in de thuisregio Eindhoven, maar
Hurks heeft de ambitie die uit te breiden naar
het westen. Tegelijk heeft Hurks een belang
van 15% in Ballast Nedam opgebouwd.
19 Maarsen Groep
beleggingswaarde: 539.448.000
positie 2008: 23
Als ontwikkelaar met een beleggingsportefeuille
als basis is het de Maarsen Groep
vooral in 2008 gelukt posities te verwerven
en over te nemen. Een voorbeeld daarvan is
Weenapoint in Rotterdam uit de portefeuille
van Corio. Door soms samen te werken met
partners worden de risico’s gespreid zoals de
samenwerking met Brouwershof bij de
Vopaktoren in Rotterdam en de ontwikkeling
van het terrein van Goldstar aan de Amsterdamse
Zuidas.
20 Breevast
beleggingswaarde: 512.970.450
positie 2008: 19
Deze internationaal opererende ontwikkelaar/
belegger is in handen van Frank Zweegers.
Voortgekomen uit het in 1963 opgerichte Bredero
Vastgoed, ontwikkelaar van Hoog Catharijne
en een van de eerste commerciële ontwikkelaars
van Nederland. In de Nederlandse
ontwikkelpijplijn zitten nu in Nederland vooral
kantoorprojecten, waarvan de Boerhaavelaan
in Zoetermeer veruit de grootste is. Amsterdamse
projecten zijn de Factorij en nabij de
Zuidas de Drenthestraat en Prinses Irenestraat.
Breevast heeft echter ook ontwikkelposities in
Eindhoven, Gouda en Leiden.
21 CRA Vastgoed
beleggingswaarde: 512.530.134
positie 2008: 18
CRA Vastgoed is vooral actief in het zuiden
van het land en is onderdeel van de Boldrik
Groep, een onderneming met werkmaatschappijen
die zowel bouwen, ontwikkelen
als beleggen. HRA en CRA zijn begin 2006
gefuseerd en in 2007 is er samen met Amvest
een grondfonds opgericht. De ambitie is
de komende jaren ook de positie in zorgvastgoed
en maatschappelijk vastgoed te versterken.
In Deurne werkt CRA samen met Hypo-
Groep aan Paardenwereld, een 20.000 m²
omvattend plan met onder andere een paardenkliniek,
ruitersportzaken en een paardenmuseum.
22 Van Wijnen Groep
beleggingswaarde: 506.900.625
positie 2008: 25
Van Wijnen staat met een netto omzet van €
747 mln in de toptien van bouwbedrijven in
Nederland en werkt vanuit 25 vestigingen. De
pijplijn commercieel vastgoed bestaat voornamelijk
uit kantoren, zoals het Willem
Wilminkplein in Enschede (een ontwerp van
Dick van Gameren) en Quercus in Baarn.
Van Wijnen werkt ook aan herstructureringsplannen,
zoals Hart van Zuid in Hengelo.
23 Chipshol Holding
beleggingswaarde: 501.206.805
positie 2008: 22
Jan Poot zag na Eurowoningen al vroeg dat
Schiphol grote ontwikkelingsmogelijkheden
met zich mee zou brengen en verwierf hier
150 ha grond. Chipshol was onder andere betrokken
bij de ontwikkeling van Schiphol Rijk.
Het tot ontwikkeling brengen van andere
gronden wordt echter gesmoord in gerechtelijke
procedures. Vorig jaar schreef Poot zijn
frustraties van zich in het boek The Final
Call.
24 3W Vastgoed
beleggingswaarde: 434.367.000
positie 2008: 21
De focus van 3W ligt op binnenstedelijke herontwikkelingen
met woningen, kantoren en
retail in Limburg en Noord Brabant. 3W ontwikkelde
in Maastricht Mosae Forum, een
combinatie van winkels, een parkeergarage
en het stadhuis en – samen met Multi – winkelcentrum
Entre-Deux. In ontwikkeling is
onder andere het centrumplan voor Uden en
de Maasboulevard in Venlo.
25 Provastgoed Nederland
beleggingswaarde: 433.564.500
positie 2008: 27
Dat er nog steeds ruimte is voor onafhankelijke
ontwikkelaars zonder grondposities, bewijst
Provast door weer in deze lijst te staan.
De niche die Provast gevonden heeft is het
complexe ontwikkelen, een specialiteit waarmee
prijsvragen gewonnen worden. Dat geldt
bijvoorbeeld voor De Markthal in Rotterdam,
waarvan de bouw gestart is op 18 november.
Provast heeft ook veel centrumplannen met
retail en woningen in kleinere plaatsen in
Zuid-Holland in portefeuille, zoals Voorschoten,
Lisse en Wassenaar. Provast is een maatschap
met vijf partners.
26 Dura Vermeer
beleggingswaarde: 398.585.775
positie 2008: 26
Dura Vermeer is een van de grootste bouwondernemingen
van Nederland (jaaromzet €
1,13 mrd) en staat als ontwikkelaar wederom
op de 26ste plaats in de Top-101. In de ontwikkelportefeuille
zitten vooral kantoorprojecten,
zoals het 12.000 m² grote kantoorgebouw
op RTM Airpark in Rotterdam (deels
voor eigen gebruik). Posities zijn onder meer
te vinden in het centrum van Almelo, Stadswerven
27 Schiphol Real Estate
beleggingswaarde: 397.862.850
positie 2008: 7
De projectontwikkelingstak van Schiphol is
gezakt van de zevende plaats naar de 27ste.
Deze duikvlucht komt doordat een aantal
projecten in uitvoering is genomen en daardoor
niet meer meetelt voor deze ranglijst.
Bovendien tellen kantoorontwikkelingen
door de veranderde marktomstandigheden
minder zwaar mee dan voorgaande jaren. En
voor nieuwe winkelontwikkelingen is op
Schiphol geen ruimte.
Dordrecht en de Riekerpolder in Amsterdam.
28 Top Vastgoed
Planontwikkeling
beleggingswaarde: 393.786.000
positie 2008: 43
Top Vastgoed is 15 plaatsen omhoog gegaan
in de lijst. Dat is te danken aan de 11 winkelcentra
in portefeuille. Top Vastgoed (Tot Onderling
Plezier) is in 2004 gestart en in handen
van oprichters Frank van Kessel en
Patrick van Lammeren. Het bedrijf richt zich
specifiek op de risicodragende herontwikkeling
van Nederlandse winkelcentra, vaak in
opdracht van institutionele beleggers en private
beleggingsfondsen. Sinds de oprichting
zijn vier projecten opgeleverd, waaronder
winkelcentrum Paddepoel (Groningen) en
Gooische Brink (Hilversum).
29 Leyten
beleggingswaarde: 393.195.000
positie 2008: 42
Leyten Vastgoedontwikkeling is gespecialiseerd
in winkelontwikkelingen beneden de
6000 m² en doet bijvoorbeeld de centrumplannen
voor Dreumel, Grootegast en Ten
Boer. Het project in Zuidlaren is met onder
meer 10.000 winkelmeters en 350 woningen
bovengemiddeld. Deze zelfstandige vastgoedontwikkelaar
en -belegger bestaat sinds
1979 en heeft vestigingen in Drachten en
Rotterdam. Zie artikel pagina 32.
30 Modulus
beleggingswaarde: 392.959.200
positie 2008: 50
Het twaalf jaar geleden opgerichte Modulus
heeft diverse gecombineerde projecten met
woningbouw en commerciële ruimte in de
pijplijn. Daarnaast heeft Modulus ook een
behoorlijke beleggingsportefeuille met veel
objecten in thuishaven Rijswijk. In Enschede
wordt Boulevard 1945 gerealiseerd, met onder
andere een hotel van circa 7000 m². Modulus
kreeg onlangs van de rechter te horen
dat ze ruim € 1 mln moet terugbetalen aan
ex-voetballer Pierre van Hooijdonk, die zijn
belegging in de vastgoedonderneming terugeiste.
31 Ahold Vastgoed
beleggingswaarde: 382.328.130
positie 2008: 36
Met 20 ontwikkelprojecten staat Ahold Vastgoed
in deze ranglijst. Ahold Vastgoed is ondanks
het feit dat zij onderdeel uitmaakt van
een winkelconcern hier opgenomen omdat
zij niet altijd voor eigen gebruik ontwikkelt.
Als marktleider in supermarkten heeft Ahold
Vastgoed een goede neus voor de beste winkellocaties.
De grootste projecten zijn het
Miro-complex (14.000 m²) in Enschede en
de herontwikkeling Sontweg (12.000 m²) in
Groningen.
32 Corio Nederland
beleggingswaarde: 358.089.750
positie 2008: 31
Corio mag als beursgenoteerde fiscale beleggingsinstelling
sinds ruim twee jaar eigen
ontwikkelingen doen. Dit jaar zit het bedrijf,
dat een internationale beleggingsportefeuille
heeft ter waarde € 5,9 mrd, met vijf projecten
in de lijst. De grootste zijn de (her)ontwikkeling
van Hoog Catharijne (35.000 m²) en City
Plaza in Nieuwegein (17.500 m²). Maar ook
een kleinere herontwikkeling als De Kopspijker
in Spijkenisse (5700 m²) draagt bij aan de
notering van Corio
33 Fortress
beleggingswaarde: 341.408.250
positie 2008: 20
Met de overname van Maeyveld verveelvoudigde
het Rotterdamse Fortress de ontwikkelingsportefeuille
en werd het een landelijke
partij. Vorig jaar kondigden Fortress en Multi
aan een joint venture te starten voor kantoorontwikkelingen.
Daar is het niet van gekomen.
Wel vertrok Ton van Oosten, ex-Maeyveld,
vorig jaar bij Fortress. Het omvangrijkste
project in aanbouw van Fortress is New Babylon,
met SNS Property Finance als financier
(130.000 m²). Verder zal Fortress samen
met Multi en NS Poort nog twee multifunctionele
gebouwen realiseren bij Den Haag CS
realiseren.
34 Delta Lloyd Vastgoed
beleggingswaarde: 336.987.000
positie 2008: 34
Als institutionele vastgoedbelegger heeft
Delta Lloyd Vastgoed een 30 jaar lange traditie
als ontwikkelaar. Opvallende kantorenplannen
zijn Snouckaert (15.000 m²) op de
Haagse Binckhorst en een serie geplande
kantoren op Arena Park in Hilversum van in
totaal ruim 51.000 m². Delta Lloyd Vastgoed
doet verder veel woningbouwplannen, zoals
Park Allemansgeest in Voorschoten (met
Provast, Schouten De Jong en Waaijer).
35 Redema Consultants
beleggingswaarde: 319.137.000
positie 2008: 35
Deze IJselsteinse ontwikkelaar heeft 15 projecten
in Nederland in portefeuille en een
tiental projecten in het buitenland. Redema
realiseert een belangrijk deel van de projecten
voor eigen rekening en risico. Redema is
actief met nieuwe winkelplannen in onder
meer de provincies Noord-Holland (bijvoorbeeld
Wijkenbaan in Beverwijk), Friesland,
Flevoland, Gelderland en Utrecht (buurtwinkelcentrum
Overkapel in Utrecht Overvecht).
36 Bohemen Ruimte in
Ontwikkeling
beleggingswaarde: 310.861.200
positie 2008: 33
De door Bohemen ontwikkelde woonwinkels
pal tegen de snelweg A4 nabij Leiderdorp kan
menig forens in de file niet ontgaan. Een
15.000 m² groot winkelproject dat past bij
het W4-project (aanpak A4). Daarnaast ontwikkelt
Bohemen in Leiderdorp de Zorgboulevard.
Voor Badhoevedorp is een plan in de
maak om de ruimte die door de omlegging
van de A9 ontstaat in te vullen.
37 De Groene Groep beleggingswaarde:
291.007.500
positie 2008: 38
De Rotterdamse club onder leiding van Martien
de Groene werd gezien als een ontwikkelende
belegger, maar wil zich meer als belegger
profileren. Het bedrijf houdt diverse
projecten na realisatie in eigen portefeuille.
Het heeft grote planvolumes uitstaan, onder
meer in Top Zuid (14.000 m² kantoren) in
Rotterdam en de Axis-toren (10.000 m²) en
De Twist (5000 m²) in Capelle a/d IJssel.
38 HEJA Projectontwikkeling
beleggingswaarde: 280.518.000
positie 2008: 47
De ontwikkelaar uit Breda spreidt zijn vleugels
ook naar het oosten van Noord-Brabant
uit, onder andere door een kantorenpositie
van 20.000 m² naast het PSV -stadion over te
nemen. Zuid-Holland komt met het overnemen
van de ontwikkeling op het EZH-terrein
eveneens in de picture. Samen met NAC
Breda en de Gemeente Breda ontwikkelt Heja
een nieuw grootstedelijk winkel- en zakencentrum
bij het voetbalstadion.
39 Delta Development Group
beleggingswaarde: 259.599.645
positie 2008: 41
Delta Development is gespecialiseerd in binnenstedelijke
herstructurering en doet dat
ook in Italië, Frankrijk en Duitsland. De
grootste projecten van Delta Development
zijn te vinden op het Fokkerterrein en Beukenhorst
Zuid in Haarlemmermeer, beide
samen met Reggeborgh en Volker Wessels.
Verder transformeert de ontwikkelaar met
SNS Property Finance het oude postkantoor
aan de Coolsingel in Rotterdam tot winkelcentrum.
40 DC Vastgoedontwikkeling
beleggingswaarde: 239.127.000
positie 2008: 49
DC Vastgoedontwikkeling bestaat sinds 1993
en is inmiddels uitgegroeid tot een landelijk
opererende projectontwikkelingsmaatschappij
gericht op alle vormen van commercieel
onroerend goed en woningbouw. De ontwikkelaar
is een dochtermaatschappij van Exploitatiemaatschappij
Boschberg. Een andere
dochteronderneming, te weten investeringsmaatschappij
Select, houdt zich bezig met
het investeren en beleggen in commercieel
onroerend goed. DC Vastgoedontwikkeling
is onder andere bekend van De Boreel in Deventer.
41 Borghese Real Estate
beleggingswaarde: 232.799.910
positie 2008: -
Borghese is in 1996 opgericht door Lodewijk
Slippens, oud advocaat, en Winno Pleijsier,
derde generatie Pleijsier Bouw. Het bedrijf is
bekend van het ontwikkelen van logistieke
ruimtes en perifere detailhandel. Inmiddels
zijn de eerste stappen op het gebied van woningbouw
ook gezet zoals met starterswoningen
in het project In Het Noorderlicht in
Utrecht.
42 Burgfonds
beleggingswaarde: 230.497.440
positie 2008: 28
Burgfonds is van ontwikkelaar van solitaire
kantoren opgeschoven naar gebiedsontwikkelaar
met projecten als The Wall en de Belle
van Zuylen. Met het vertrek van Louis Meijer
brengt nieuwe ceo Peter Ruigrok door de introductie
van woningbouw meer diversificatie
aan. Met de vastgoedbeleggingsportefeuille
van Lips heeft Burgfonds bovendien
een stevige basis gekregen. Zie elders in het
magazine het interview met Peter Ruigrok.
43 Proper-Stok Groep
beleggingswaarde: 225.021.750
positie 2008: 40
De gebiedsontwikkelaar is een dochteronderneming
van Heijmans, met name gespecialiseerd
in woningbouw. Daardoor is de omzet
met de crisis ook hier teruggelopen. Het bedrijf
met ceo Peter van de Gugten aan het
hoofd is betrokken bij de nodige (her)ontwikkelingen
waarbij woningen en winkels gecombineerd
worden. Voorbeelden zijn centrumplan
Den Helder en Kooiplein in Leiden.
44 Heilijgers Projectontwikkeling
beleggingswaarde: 217.270.500
positie 2008: 44
Heilijgers is een volle dochteronderneming
van BAM , maar omdat het zich zelfstandig in
de markt profileert, wordt de pijplijn van Heilijgers
niet opgeteld bij de pijplijn van AM .
Heilijgers is een bouwondernemer uit Amersfoort
met een ontwikkelingstak die vooral in
zijn eigen regio aan de weg timmert. Op het
gebied van commercieel vastgoed gaat het
dan met name om kantoorontwikkelingen.
45 BPO
beleggingswaarde: 216.753.000
positie 2008: 69
Biesterbos Planontwikkeling is de laatste jaren
snel opgeklommen in de lijst vanwege
posities in Amsterdam Noord op de NDSMwerf
en het Cornelis Douwesterrein. Daar
staat niet alleen kantoorruimte gepland – zoals
voor het hoofdkantoor van de Hema en
Mediawharf – maar ook winkelruimte. Volker
Wessels heeft een aandeel in BPO .
46 Eurocommerce
beleggingswaarde: 215.659.500
positie 2008: 29
Wederom staat Eurocommerce weer hoog
op de lijst van productiefste kantoorontwikkelaars.
De eigen manier van zakendoen –
bijvoorbeeld vergaande afspraken met huurders
- stoot echter wel eens andere
vastgoedpartijen tegen het hoofd. Dit jaar
verloor Eurcommerce een rechtszaak hierover
tegen NSI . Tegen de crisis in verwierf
Eurocommerce dit jaar posities in Venlo en
in Zoetermeer. De ontwikkelaar heeft dan
ook als basis een beleggingsportefeuille.
Maar de beide broers die destijds Eurocommerce
oprichtten, Ger en Kees Visser, zijn
inmiddels ieder huns weegs gegaan. Kees
heeft nu zijn eigen beleggingen ondergeondergebracht
in Moorland Investments. Voor projectontwikkeling
is er een samenwerking met
Lobevis Vastgoed.
47 Redevco
beleggingswaarde: 196.407.030
positie 2008: -
Dat ontwikkelen met eigen vermogen in tijden
van crisis geen windeieren legt, bewijst
de gestegen positie van Redevco die vorig
jaar net buiten de Top-101 viel. De winkelbelegger
die onder Cofra hangt, de moedermaatschappij
van de Brenninkmeijerbedrijven,
verwerft ook in Nederland voorzichtig
steeds meer ontwikkelposities. Naast een
factory-outletcenter in Alphen aan de Rijn en
de plannen voor een up-market winkelmilieu
aan de Zuidas, zitten ook projecten als herontwikkeling
van het ABC-complex in Heerenveen
en de Nieuwe Brink in Bussum in de
pijplijn.
48 Nemaco
beleggingswaarde: 190.522.500
positie 2008: 39
Nemaco heeft een sterke positie op de IJ-oevers
in Amsterdam, op de Houthavens. Strategie
van Rembert Berg, zoon van oprichter
Ernst Berg van Nemaco, is verhuren totdat
herontwikkeling mogelijk is. Het bedrijf is
groot geworden door het ontwikkelen van
kantoorruimte voor eindgebruikers en is nu
meer dan 10 jaar actief met ontwikkelen en
beleggen.
49 Vorm Ontwikkeling
beleggingswaarde: 188.807.100
positie 2008: 66
Vorm Ontwikkeling is onderdeel van de Vorm
Groep van Daan van der Vorm uit Papendrecht.
Het bedrijf is jaren geleden afgesplitst
van het familiebedrijf Van der Vorm Vastgoed,
vastgoedbelegger uit Rotterdam. Tussen
beide bedrijven bestaat geen relatie
meer. Vorm Ontwikkeling heeft een aantal
winkelontwikkelingen in de pijplijn zitten in
de omgeving: Papendrecht, Alblasserdam,
Krimpen aan den Lek en Capelle aan den IJssel.
50 Hanzevast Ontwikkeling
beleggingswaarde: 168.848.250
positie 2008: 54
Hanzevast Ontwikkeling maakt deel uit van
Hanzevast Capital, uitbrenger van participatiefondsen
met vooral vastgoed en scheepvaart
voor particuliere beleggers. Op het gebied
van ontwikkeling heeft Hanzevast alleen
posities in Groningen, waarvan het merendeel
kantoorlocaties betreffen.
51 HD Projectrealisatie
beleggingswaarde: 167.793.660
positie 2008: 30
De ontwikkelaar uit Rotterdam combineert
ontwerp- en projectmanagement met ontwikkelen
voor eigen rekening en risico. Projecten
liggen met name in het westen van
Nederland. Veelal zijn het combinatieprojecten
waarbij een deel in opdracht gebeurt en
een deel voor eigen rekening en risico wordt
ontwikkeld. Henk Dijkgraaf, oprichter en eigenaar
van het bedrijf heeft een beperkte beleggingsportefeuille.
52 Van Pol Beheer
beleggingswaarde:
