Met € 21,6 mrd aan beleggingen was 2018 een hoogtijjaar. Maar anders dan sommigen voorspelden, sneuvelde uiteindelijk het record van 2017 net niet. Dit blijkt uit de PropertyNL Top-1001 Adviseurs, het jaarlijkse onderzoek naar de marktposities van bedrijfsmakelaars- en adviseurs op basis van hun betrokkenheid bij transacties.
Door Wabe van Enk en Paul Wessels
Profielen: Ronald de Blauw en Gabriëlle Klaver
Onderzoek: PropertyNL/Ventu Research
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 2, 28 februari 2019
Als 2019 net zo wordt als 2018 voor vastgoedbeleggingen in Nederland, dan kan de vlag opnieuw uit. Het jaar 2018 was opnieuw een fantastisch jaar. Ga maar na: in 2016 sneuvelde het record aan beleggingen in vastgoed van € 14 mrd. Het afgelopen jaar lag het beleggingsvolume 50% hoger. Ruim 1421 transacties werden door Ventu Research goedgekeurd, een kwantitatief record (en ook kwalitatief, maar dat is een verhaal apart). Alleen een kniesoor zeurt dat het record van 2017 van € 22,8 mrd net niet sneuvelde. Eén portefeuille van Round Hill (€ 1,4 mrd) zou het verschil hebben gemaakt, maar die viel net niet in 2018. Door deze ene portefeuille, die onlangs passeerde, zou de € 23 mrd zijn aangetikt, een absoluut record in Nederland.
De Big Three – CBRE, JLL en Cushman & Wakefield – bleven de beleggingsmarkt beheersen. Zij waren samen goed voor € 14,2 mrd aan volume, meer dan de totale omzet in Nederland van recordjaar 2016. Daarmee beheersen zij met z’n drieën tweederde van het advies over de vastgoedbeleggingsmarkt.
Zij meldden alle drie in de december-editie dat ze een topjaar hebben gedraaid, al haalden ze, met uitzondering van JLL, geen nieuwe records in volume. Het onderzoek zegt echter niets over de courtage.
In de groep onder de Big Three zijn de verschuivingen veel groter. BNP Paribas nestelt zich in dit onderzoek op de vierde plaats, twee plaatsen winst ten opzichte van vorig jaar én een verdubbeling van het volume van vorig jaar.
Grote belangstelling woningen
Een heel goed jaar had ook Capital Value, net zoals vorig jaar op de vijfde plek, maar met hogere koopsommen (in totaal € 1,5 mrd), een record sinds het bestaan van het bedrijf. Verrassend ook, omdat Capital Value eerder had aangegeven dat er door schaarste aan woningportefeuilles wellicht geen records meer zouden sneuvelen.
De enorme belangstelling voor woningbeleggingen speelt ook andere specialisten in de kaart, zoals Fakton (goed voor bijna € 600 mln) en ABC Capital (bijna € 500 mln) Fakton kwam in de lijst van vorig jaar nog niet voor en ABC Capital was met een 31e plaats toen een middenmotor.
Van de internationale kantoren spelen Savills, NL Real Estate/Knight Frank en Colliers ook een belangrijke rol op de beleggingsmarkt in Nederland, maar alle drie haalden ze in geldswaarde niet het volume transacties van 2017. Colliers valt uit de top-10 vastgoedadviseurs beleggingen.
Van de landelijke specialisten behoudt Van Gool Elburg zijn plek in de top-10, met nagenoeg hetzelfde volume aan beleggingen als in 2017. Opvallend is ook dat Appelhoven Vastgoedadviseurs er jaar in jaar uit in slaagt om zich rond die top-10 te handhaven. Opvallende stijgers in de lijst zijn MVGM, De Mik en 3Stone Real Estate. Hoogste nieuwkomers op de lijst zijn XO Property Partners, opgezet door voormalige JLL-partners, en De Lobel & Partners van oud-DTZ’ers.
PropertyNL Top-25 Adviseurs Beleggingen*
*Inclusief woningbeleggingen
1
CBRE
€ 5906,2 mln
CBRE is als beleggingsmakelaar in 2018 onder meer betrokken geweest bij de aankoop door Vesteda van de woningportefeuille van de NN Group ter waarde van € 1,5 mrd. Ook adviseerde CBRE bij de verkoop door Vastint van het kantoorgebouw Rivierstaete in Amsterdam voor € 227,7 mln aan DWS Grundbesitz. CBRE was tevens betrokken bij de aankoop door Invesco van het QO Hotel in het Amstelkwartier voor € 110 mln van ontwikkelaarscombinatie Amstelside.
2
JLL
€ 4648,8 mln
JLL is als beleggingsmakelaar in 2018 onder meer betrokken geweest bij de aankoop door Vesteda van de woningportefeuille van de NN Group ter waarde van € 1,5 mrd. Ook heeft JLL geadviseerd bij de aankoop door Hines van bedrijventerrein Fresh Park Venlo voor € 117,5 mln van Telersvereniging ZON op basis van eeuwigdurende erfpacht. Ook adviseerde JLL bij de transactie voor € 153 mln van 29 Gamma-vestigingen en 7 Karwei-vestigingen die VNB Real Estate verkocht aan WP Carey.
3
Cushman & Wakefield
€ 3686,3 mln
Cushman & Wakefield adviseerde in 2018 bij de verkoop van kantoor de Maastoren in Rotterdam voor bijna € 160 mln door Colony North Star en een joint venture van FOM Real Estate, Asia Pacific en Coquine. Ook was Cushman & Wakefield betrokken bij de aankoop door Hansainvest van twee distributiecentra van Dudok voor € 60 mln. Het kantoor bemiddelde tevens bij de aankoop van het Fox-portfolio ter waarde van € 119 mln door Woonhave.
4
BNP Paribas Real Estate
€ 1687,9 mln
BNP Paribas bemiddelde in 2018 bij de aankoop van ASR van Wonderwoods van G&S en KondorWessels, een woning- en kantoorcomplex ter waarde van € 180 mln in Utrecht. Ook was BNP Paribas betrokken bij de aankoop voor € 137 mln aan light industrial bedrijfsruimte door Urban Industrial uit het door Mesdag Delta verkochte portfolio dat Highbrook kort daarvoor had verworven. BNP Paribas adviseerde bij de aankoop door Urban Interest en Built to Build van winkelcentrum The Wall in Utrecht voor € 49 mln van verkoper Propertize.
5
Capital Value
€ 1503,4 mln
Het in woningbeleggingen gespecialiseerde kantoor was in 2018 onder meer betrokken bij de aankoop door Rubens Capital van een woningportefeuille van Syntrus Achmea voor € 60 mln. Ook bemiddelde Capital Value bij de aankoop door Rubens Capital namens Deutsche Bank van Vesteda van 1872 woningen voor een verkoopsom van € 266 mln. Capital Value adviseerde tevens bij de transactie tussen Amvest (koper) en Bouwinvest van 296 woningen voor € 61,5 mln.
6
Savills
€ 1257,6 mln
Savills was betrokken bij de aankoop door Hines van bedrijventerrein Fresh Park Venlo voor € 117,5 mln van Telersvereniging ZON op basis van eeuwigdurende erfpacht. Ook adviseerde Savills bij de aankoop door Aegila van Real IS van het internationale hoofdkantoor van Unilever en een naastgelegen gebouw in Rotterdam voor € 86,5 mln. Savills was tevens betrokken bij de aankoop door Tristan Capital Partners van een kantoorportefeuille voor € 118 mln van DW Partners.
7
NL Real Estate | Knight Frank
€ 714,1 mln
NL Real Estate bemiddelde bij de aankoop door Aegila van Real IS van het internationale hoofdkantoor van Unilever en een naastgelegen gebouw in Rotterdam voor € 86,5 mln. Ook adviseerde NL Real Estate bij de aankoop door TH Real Estate van kantoor de Haagsche Zwaan in Den Haag voor € 71 mln van Capreon. Tevens was NL Real Estate betrokken bij de verkoop van kantoor Amstel Building in Amsterdam door Cromwell aan Barings Real Estate voor € 103,5 mln.
8
Fakton Capital
€ 689,6 mln
Fakton Capital was in 2018 onder meer betrokken bij de aankoop door MRP Development van het World Fashion Center in Amsterdam voor € 115 mln van een aantal Zwitserse families. Overige transacties waarbij Fakton adviseerde, zijn bekend bij PropertyNL Research, maar zijn door betrokkenen niet publiek gemaakt. Het betreft diverse woningportefeuilletransacties.
9
Van Gool Elburg Vastgoedspecialisten
€ 592,8 mln
Van Gool Elburg Vastgoedspecialisten bemiddelde bij de aankoop van het nieuwe wooncomplex Wonderwoods in Utrecht door ASR Real Estate. Verder adviseerde de makelaar bij de aankoop van kantoorgebouw The Flow in de Amsterdamse Houthavens door UBS Global Asset Management en bij de beleggingstransactie van het kantoor van Asics in Hoofddorp. Credit Suisse kocht van Atrium.
10
ABC Capital
€ 478,9 mln
ABC Capital heeft namens de Rozendaalse Vastgoed Groep (RVG) een portefeuille van ruim 500 woningen voor circa € 85 mln verkocht aan Woonfonds Nederland 5B, een vennootschap van Round Hill Capital. Verder adviseerde ABC Capital onder meer woningcorporatie Laurentius bij de verkoop van een portefeuille aan de Duitse belegger DW Real Estate. Het betrof 577 woningen, zorgeenheden, commerciële ruimten en garages.
11
Appelhoven Vastgoedadviseurs
€ 381,4 mln
Appelhoven was betrokken bij de aankoop door Millten, Harvest en Duncan Stutterheim van de gebouwen van de Westergasfabriek van MeyerBergman Erfgoed Groep voor ruim € 74 mln. Ook adviseerde Appelhoven bij de aankoop door particulieren van Steengoed van een gedeelte van project Imagewharf in de Amsterdamse Houthaven voor € 35 mln. Betrokkenheid was er eveneens bij de aankoop door Corum van het Ibis Hotel in Amstelveen door Corum voor € 35 mln.
12
Colliers International
€ 293,1 mln
Colliers bemiddelde in 2018 onder meer bij de aankoop van kantoorcomplex De Bovenlanden in Amstelveen door Stena Realty. Atos is huurder van het kantoorgedeelte van het voormalige KPMG-complex, dat deels getransformeerd wordt naar woningen. Verder was de makelaar betrokken bij de aankoop van het Amadi Park Hotel in Amsterdam door Heneman & Partners en bij een transactie met een kantoorpand aan de Dr. Holtropstraat in Eindhoven. Veel transacties, waaronder een grote winkelportefeuille, zijn vertrouwelijk gemeld.
13
Dynamis
€ 274,2 mln
De verschillende partners in Dynamis zijn bij tal van uiteenlopende beleggingsdeals betrokken geweest, zoals kantoorgebouw Kennispoort in Eindhoven door Kadans (Verschuuren & Schreppers), een multi-tenant kantoorgebouw in het Paleiskwartier te ’s-Hertogenbosch () en het nieuwbouw magazijn van Bunzl door WDP (Strijbosch Thunnissen adviseerde verkoper Giesbers).
14
3Stone Real Estate
€ 218,3 mln
TH Real Estate heeft vorig jaar een grote logistieke ontwikkeling gekocht van ongeveer 100.000 m². Het gaat om Westfield Logistics Development, een project van een jont-venture van SDK Vastgoed (onderdeel van VolkerWessels) en MG Real Estate. 3Stone Real Estate adviseerde de verkoper hierbij. Een andere grote klapper was de portefeuille met 28 kantoor- en bedrijfsgebouwen verspreid over Nederland, die M7 Real Estate in een sale-and-lease-back transactie overnam van KantoorExpert.
15
De Mik Bedrijfshuisvesting
€ 214,1 mln
De Mik Bedrijfshuisvesting was vorig jaar onder meer betrokken bij de aankoop van het 32.000 m² grote distributiecentrum van AMS Cargo bij Schiphol door Deka. Het wordt ontwikkeld door Built to Build en Proptomize. Een andere grote deal was winkelcentrum Walburg in Zwijndrecht, dat in handen kwam van Tres Invest.
16
MVGM Bedrijfshuisvesting
€ 199 mln
MVGM was in 2018 onder meer betrokken bij de aankoop door DW Real Estate van een woningportefeuille voor € 81 mln van Laurentius. Ook adviseerde MVGM bij de aankoop door BNP Paribas van het Room-Mate Hotel in Rotterdam van VolkerWessels Vastgoed voor € 51 mln. De makelaar was eveneens betrokken bij de aankoop door Nova Capital van een woon–winkelcomplex aan het Thorbeckeplein in Beuningen van Syntrus Achmea voor € 11,8 mln.
17
XO Property Partners
€ 192,9 mln
XO Property Partners was vorig jaar onder meer adviseur van Prologis, dat een 51.000 m² groot distributiecentrum verwierf in Moerdijk. Het gebouw is in zijn geheel verhuurd aan een internationale retailer. Een andere grote deal betrof 29 Gamma-winkels en 7 van Karwei. Koper WP Carey betaalde volgens het Kadaster € 143 mln en werd begeleid door XO Property Partners.
18
De Lobel & Partners
€ 172,9 mln
Vlak voor Kerst werd bekend dat de Belgische belegger Intervest het distributiecentrum van Kwantum in Tilburg heeft aangekocht via sale-and-lease-back (totaal 28.400 m²). De Lobel & Partners adviseerde Intervest hierbij. In Oosterhout kocht TH Real Estate (met Cording Real Estate Group als asset manager) het DC van Lidl voor ruim € 25 mln. De Lobel adviseerde de verkoper. De makelaar begeleidde TH Real Estate ook bij de aankoop van een ruim 75.000 m² groot DC in Venlo, met onder andere Nunner als huurder. Een transactie van € 70 mln.
19
Brecheisen Bedrijfsmakelaars
€ 163,6 mln
Brecheisen Bedrijfsmakelaars was vorig jaar onder meer betrokken bij de aankoop van een kantoorpand in Nieuwegein en een winkelpand met daarboven woningen aan de Oudegracht in Utrecht door Karioka. In dezelfde stad investeerde Ten Brinke in een bedrijfspand, waarbij Brecheisen optrad als adviseur.
20
Cornerstreet Capital
€ 159,3 mln
De enige gemelde transactie van dit nog jonge bedrijf betreft de aankoop van de Maastoren in Rotterdam door een joint venture van FOM Real Estate, Asia Pacific en Coquine voor bijna € 160 mln van Colony North Star.
21
Brickstone Retail
€ 151,7 mln
In september 2018 veranderde winkelcentrum Raaks in Haarlem van eigenaar. Episo 4, een vastgoedfonds van Tristan Capital Partners, en Timeless Investments hebben het verkocht aan Kansa Grundstücksgesellschaft, met Brickstone Retail als adviseur. Winkelcentrum Schelfhorst in Almelo kwam ook in Duitse handen, in dit geval die van Patrizia. De verkoper, een joint venture van Segesta en Dreef Beheer, werd begeleid door Brickstone.
22
Industrial Real Estate Partners
€ 147,8 mln
Industrial Real Estate Partners trad vorig jaar onder meer op als adviseur van Mitsubishi Caterpillar Forklift, dat zijn bedrijfscomplex in Almere verkocht aan een particuliere investeerder in een sale-and-lease-back-transactie (€ 6,55 mln). Borghese Logistics heeft het distributiecentrum van HelloFresh op bedrijvenpark Prisma in Bleiswijk verkocht aan Gramercy Europe. Makelaar Industrial adviseerde Gramercy. De Britse asset manager verwierf in Tilburg een 41.000 m² groot logistiek complex (verhuurd aan PartyLite) voor € 27 mln, ook met Industrial aan zijn zijde.
23
TLF Real Estate
€ 144,5 mln
TLF Real Estate was ook betrokken bij de deal in Venlo, waar TH Real Estate het distributiecentrum van onder andere Nunner kocht. TLF begeleidde de verkoper, Next Level Real Estate. De Duitse belegger Hansainvest kocht twee logistieke complexen, in Moerdijk en op de Maasvlakte (totaal 70.000 m²), met ondersteuning van TLF Real Estate. Kadans Science Partners kocht het Test Center Helmond, waar nieuwe technologieën voor auto’s worden getest door TNO en TASS/Siemens. De verkopende partij werd hierbij begeleid door TLF.
24
Retail Capital
€ 141,4 mln
Retail Capital adviseerde bij de aankoop van verschillende winkelunits met daarboven 31 woningen in Boxmeer en bij de verkoop van winkelcentrum ’t Forum in Groningen. Retail Capital adviseerde de verkoper, Syntrus Achmea, hierbij. Verder was de makelaar betrokken bij de aankoop van woonboulevard Dordt door Westpoort Vastgoed en de aankoop van twee winkelpanden in Tilburg door Dela Vastgoed.
25
Spring Real Estate
€ 140,4 mln
Vermeldenswaard zijn een kantoorpand (koper Kiwa) en een bedrijfspand in Apeldoorn, waarvan Spring Real Estate bij de verkoop betrokken was, en voorts het kantoor aan de Riviumboulevard in Capelle aan den IJssel, dat mede dankzij de bemoeienissen van Spring Real Estate van eigenaar veranderde. En last but not least kwam de voormalige Nedstaal-fabriek in Alblasserdam in handen van de SVE Group, goed voor 145.000 m² bedrijfsruimte.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 2, februari 2019
