Ton van de Klok, KlokHolding: ‘Always change a winning team!’

Door Anne Bodzinga
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 7, 17 juli 2020

Ton van de Klok (55) is een man naar mijn hart. Ik ken hem uit mijn tijd bij Slokker rond 1990, toen ik daar verantwoordelijk was voor de projectontwikkeling. Hij kwam solliciteren als trainee.

Eigen kijk
Van de Klok komt uit een bouwfamilie met een bedrijf in Druten, onder de rook van Nijmegen. Hij wil graag het projectontwikkelingsvak leren, want dat spreekt hem erg aan. Thuis is het allemaal techniek, met de aannemerij van onder andere waterzuiveringsinstallaties. Daar komt de visie van Van de Klok al om de hoek kijken. Eigen ontwikkeling betekent hoger in de bedrijfskolom, minder afhankelijkheid en dus meer kansen op continuïteit en rendement. Het zal een mooie extra dimensie zijn voor het familiebedrijf. Hij is begin twintig en heeft na zijn middelbare schooltijd met feesten en veel lol gekozen voor een economische opleiding. Als telg uit een groot katholiek gezin gaat hij natuurlijk naar de Universiteit van Brabant in Tilburg. Hij knoopt er nog een halfjaar Amerika aan vast, haalt een aantal vakken van de opleiding Master in Real Estate en studeert daarna af als econoom.
En dan staat drs. Van de Klok bij mij in Huizen voor de neus. Het valt me op dat hij de goede invalshoek heeft ontdekt voor vastgoed(ontwikkeling), dus economische grootheden en geen technische details. Een ontwikkelaar kijkt naar de markt, en analyseert wat hij met de grootste winst kan verkopen. Een techneut telt bij de kostprijs de gewenste winst op en kijkt verbaasd als er geen kopers zijn of juist heel veel (gezien de prijs). We hebben het over marketing in het vastgoed. Kotler: analyses–planning–control. Van de Klok geeft de indruk het te begrijpen. Slokker heeft belangen in Amerika, Van de Klok is daar geweest, dus dat is ook positief. Kortom, Van de Klok komt bij Slokker een aantal jaren werken als trainee. Hij trekt samen op met Bertran Slokker, de huidige algemeen directeur, toen mijn assistent. Op die manier kan Van de Klok meekijken boven projectniveau. Hij vertelt later dat hij heel veel geleerd en gezien heeft bij Slokker, ook over de organisatie en bedrijfsvoering. Veel dingen die hij goed vindt, maar ook zaken die hij later anders zal aanpakken.

Metselbedrijf
Nu zit ik midden in de coronatijd aan tafel met de grootaandeelhouder (90%) van KlokHolding, in 2019 goed voor € 250 mln omzet en € 21 mln winst. Het bedrijf is in 1922 ontstaan, toen Johan van de Klok een metselbedrijf oprichtte in Druten. Ook de vier zonen komen in de zaak, Jan, Piet, Tonnie en Adrie. Direct na de oorlog wacht een eervolle opdracht: herstel van de plaatselijke kerktoren. Het is het begin van het aannemersbedrijf, toen al met een omzet van ƒ 2 mln.
De tweede generatie (1951–1986) doet het goed in de bouw, haalt op den duur een omzet van wel ƒ 10 mln en is gespecialiseerd in onder andere civieltechnische werken.
De derde generatie (vanaf 1986) wordt in het begin nog aangevoerd door de vader van Ton. Samen met zijn broers slaat Ton een andere koers in en streeft meer schaalgrootte na. Uit de bestaande middelen en met een beetje geld van de bank worden bedrijven gekocht/opgericht: De Graaff (Nijmegen), Peels Bouwmij (Eindhoven), Top Milieu (Druten), Planoform (Best) en GIB (Duitsland). Bekeken (grond)acquisities verruimen de blik en het aanbod en vormen de basis voor het latere bouw/vastgoedconcern.

Ontwikkelende bouwer
Begin jaren ’90 komt Ton in de zaak. Zijn vader heeft in goed overleg met de familie successievelijk alle aandelen overgenomen en later weer verdeeld onder zijn zonen.
Ton richt zich op marketing/vastgoedontwikkeling en maakt steeds meer het beleid. Planoform heeft de tools voor gebiedsontwikkeling, er is een milieuclub en Klok gaat Duitsland verkennen. Van de Klok is voor het bedrijf actief bij stedelijke plannen in de buurt. Verenigde Bedrijven van de Klok is een ontwikkelende bouwer geworden. Er zijn veel eigen mensen op de bouwplaatsen. Tot 2008 gaat het perfect, met een jaaromzet van ruim € 150 mln. Dan komt de crisis. De omzet krimpt, het bedrijf krimpt. Nog 150 mensen en € 110 mln omzet.
Er is behoefte aan een nieuwe koers, een kolfje naar de hand van Van de Klok. Het komt allemaal goed, als je maar op tijd beweegt. Het credo wordt: beheerste transformatie van ontwikkelende bouwer naar organisator van grootschalige bouwprojecten. Dit is visie; hier spreekt de ondernemer. Minder mensen op de bouwplaats, meer co-makers.
Van de Klok, inmiddels grootaandeelhouder, richt met zijn managers nieuwe processen in. De hoofdprincipes zijn: werken met vaste co-makers (die een deel van de uitvoerende bouw doen), virtueel bouwen wordt standaard, vaste opdrachtgevers en online marketing bij de verkoop van woningen.
Het bedrijf heeft de laatste zeven jaren onafgebroken meer omzet en winst behaald. Dat is knap, maar Van de Klok kijkt integraal naar marktontwikkelingen, winst en personeel. Hij wil dat KlokHolding zich onderscheidt door slagvaardigheid en door het aanbod van producten waar vraag naar is en blijft. Hij zegt glunderend: ‘Always change a winning team! Wat doen we? De markt verandert, is al veranderd. Er is veel behoefte aan goedkopere woningen. We zitten nu nog te veel in de duurdere sectoren met onze producten. Onze uitstraling moet anders, duurzamer. Onze mensen moeten ook de scope verleggen: meer bewustwording, meer ondernemer, meer zelfstandig, dat hoort bij onze nieuwe stijl.’

Duurzaamheid
Het bedrijf is verhuisd naar Nijmegen, naar een zeer energiezuinig Breeam-Excellent pand, waar 60% van het waterverbruik afkomstig is van hemelwater, met PV-panelen op het hele dak en elektrische auto’s/laadpalen, gasloos en met interactieve LED-verlichting. Van de Klok: ‘Onze mensen gaan verandertrajecten in, er zijn ook nieuwe mensen aangetrokken voor nieuwe disciplines. De basis is steeds meer dat de klant centraal moet staan en blijven staan. Dat is voor iedereen een must.’ Een jonge vrouwelijke commissaris prikkelt iedereen vanuit haar professie met duurzaamheidsmaatregelen binnen het bedrijf en voor de producten.
Het bedrijf is actief met drie nieuwe producten: Basehome 3.0, Optimaat en Wonivo. Van de Klok: ‘Basehome 3.0 staat voor het verbeteren van ons bouwconcept. Nul op de meter, circulair en gasloos, dus bijna energieneutraal (BENG). Optimaat is compact, betaalbaar en toekomstbestendig. We werken samen met partners, prefab, realisatie binnen een week, houtskelet, gasloos en circulair. Onder de noemer Wonivo vervangen we onder andere oude portiekflats door moderne appartementencomplexen of realiseren we nieuwbouw in uitbreidingslocaties. Gestandaardiseerd, met korte ontwikkel- en realisatietijd, bestaande footprint, gasloos en betaalbaar.’
In de sfeer van verduurzaming is er nog het uitgewerkte concept, Ecoveren, dat KlokGroep inzet voor de bestaande woningvoorraad, voor verlenging van de levensduur van woningen en het verbeteren van het leefklimaat. ‘Het omvat modulaire bouwstenen en is gasloos, op basis van maatwerk. Het is geschikt voor alle type woningen, vooral in de verduurzamingsopgave voor corporaties.’

Toekomst
Als ik hem vraag naar zijn plannen, zegt hij: ‘De samenwerking met de co-makers intensiveren, het belevingscentrum optimaliseren, virtueel bouwen verder brengen, de datastrategie verheffen tot pijler en start-ups interesseren voor onze club.’
Van de Klok lacht als ik vraag of hij ook aan overnames denkt. ‘Al hebben we een mooie oorlogskas (bijna € 70 mln); het moet wel goed passen. Voorlopig doen we het lekker op eigen kracht. En dan kom ik weer bij de mensen: binding door vrijheid en succes door ondernemerschap. Onze mensen zijn zelfstandig en denken mee. Ze mogen fouten maken, anders leer je het nooit.’
Het bedrijf zit in een ultramodern kantoor, dat qua ontwerp al ongeveer voldoet aan de RIVM-richtlijnen. Iedereen werkt de meeste tijd op kantoor, ondanks corona. ‘Face-to-face is toch het beste voor dit bedrijf. Je moet elkaar inspireren. En de bouw en de verkoop van woningen lopen aardig door. Wat de invloed is van de coronapandemie zal voor ons pas later blijken.’
De vierde generatie komt eraan. ‘Ik heb laatst mijn hele familie opgetrommeld. Ik heb vijf kinderen en 13 neven en nichten. Iedereen die wil en kan, krijgt een kans mij op te volgen en aandeelhouder te worden. Maximaal drie. De eerste neef is al trainee bij Trebbe en de zoon van Trebbe zit hier. Onze key-spelers zijn de twee algemeen directeuren van de operationele bedrijven en de cfo. Ze hebben alle drie aandelen in de holding of de twee bedrijven. Daaronder zitten sterke divisie-directeuren. Ik ben extra zuinig op deze collega’s; zij dragen het bedrijf primair.’

Profiel Anne Bodzinga
Anne Bodzinga is voormalig topman van BPF Bouwinvest. Op zeer persoonlijke wijze voert hij gesprekken met grootheden uit de bouw- en vastgoedwereld en zij die dat gaan worden.

Woonbelevingscentrum LIV
Een van de paradepaardjes van Klok is woonbelevingscentrum LIV, naast het kantoor van KlokGroep in Nijmegen. Hier staan in een grote etalage vier modelwoningen op ware grootte met een veelheid aan bouwkundige opties. In LIV zijn ook partners gehuisvest voor sanitair, vloeren, wanden, tuinen etc., maar ook voor de financiering en verzekeringen. ‘Het geheim zit in het uitgangspunt: ‘wij zetten de koper centraal’. We helpen hem, met LIV, om zijn woning compleet naar zijn wens opgeleverd te krijgen, inclusief sanitair, keuken, wooninrichting en tuin. En: niets moet, alles kan’, zegt Ton van de Klok.
Hij vertelt dat hij met leveranciers, onderaannemers en collega-bedrijven altijd op basis van gelijkwaardigheid omgaat: hoe kun je het meeste aan elkaar hebben. Dat blijkt ook bij de organisatie en belangenverdeling van het woonbelevingscentrum. Collega-bouwers kunnen hier tegen betaling gebruik van maken en leveranciers hebben financiële belangen in het totaal.

KlokHolding
Er zijn twee operationele bedrijven onder KlokHolding: KlokGroep en Novaform. Zij hebben hun eigen gespecialiseerde divisies. De focus ligt op gebiedsontwikkeling, bouwconcepten, verduurzaming en flexibele prefab. De stafafdelingen zitten bij KlokHolding, zoals financiën, marketing & communicatie en grondexploitatie.
KlokGroep heeft verschillende divisies: Bouw & Ontwikkeling, Wonen, Totaalonderhoud, Service & Beheer en Milieu, waarbij werken ook uitbesteed worden aan derden. De totale omzet ligt rond € 150 mln per jaar. De verwachting is dat de focus nog meer op de organisatie komt te liggen, meer management en minder eigen uitvoering.
Novaform is een pure ontwikkelaar met een sterk acquisitieapparaat en vestigingen in Eindhoven, Rotterdam, Düsseldorf en Poznan. De totale omzet ligt op € 100 mln met bijdragen van totaal € 20 mln uit Duitsland en Polen. Ook in het buitenland loopt het naar wens. Er is goede aansturing en transparantie, en de kasstromen lopen via Nederland. Novaform is een grote speler aan het worden. Zo heeft het onlangs met een mede-investeerder een van de gebouwen van Rivium in Capelle aan den IJssel aangekocht voor de ontwikkeling van 500 woningen.