PropertyNL Top-60 Vastgoedjuristen

ACT Fort Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Act Legal en Abacus
Partners vastgoedsectie: Pieter Twaalfhoven, Katinka Verdurmen, Dirk van den Berg, Mirre Vermeer
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 16
ACT Fort Advocaten is vooral actief in huurrecht en vastgoedtransacties. Het kantoor begeleidde afgelopen jaar een aantal aansprekende zaken. Zo stond het investeerder Nedstede bij in een geschil over de positie van Vitesse in stadion Gelredome in Arnhem. Ook verleende ACT zijn diensten bij het geschil tussen De Vijf Heeren en Ballast Nedam over de realisatie van de Cooltower in Rotterdam. Verder begeleidde het kantoor onder meer Amrâth Hotels bij de aankoop van Airport Hotel Rotterdam, Berghotel Amersfoort en Hotel Bigarré in Maastricht. Een ander project was de aankoop van twee winkelcentra in Heerlen door Blauwdruk Investeringen.
ACT wil zijn positie in transacties verder versterken en wil uitbreiden op het gebied van bouwrecht en omgevingsrecht.

AKD
Aantal vestigingen: 6, waarvan 4 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Sven Billet
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 104
Een recent project van AKD is de begeleiding van Urban Interest bij de herontwikkeling van het Leidse Stationspleingebied. Zo stond AKD de ontwikkelaar bij in de onderhandelingen met de gemeente over de sloop en herbouw van de Stationspleinflat in ruil voor het toevoegen van nieuwe woonvoorraad. Verder adviseerde het full-service kantoor Panattoni bij het opzetten van zijn portefeuille van (stads)logistiek en industrieel vastgoed in onder meer Almere, Heerlen en Ridderkerk.
Dit jaar voorziet AKD een uitbreiding van de dienstverlening op het vlak van duurzaamheid en energie. Dat sluit aan op een flinke lijst uitdagingen die het kantoor onderkent: van stikstofproblematiek, hoge energieprijzen en de geopolitieke situatie tot langlopende vergunningstrajecten, inflatie, hoge bouwkosten en personeelsschaarste.

Allen & Overy
Aantal vestigingen: ruim 40, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Leon Hoppenbrouwers
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 32
Allen & Overy adviseerde Heijmans bij de recent aangekondigde overname van ontwikkelaar Van Wanrooij. De koopprijs van bijna € 300 mln wordt deels betaald door een aandelenuitgifte. Andere grote projecten waarbij Allen & Overy betrokken is: de ontwikkeling door RED Company van het nieuwe Europese IBM-hoofdkantoor in de Amsterdamse Riekerpolder en het nieuwe hoofdkantoor van Booking.com op het Oosterdokseiland, dat eind juni in gebruik werd genomen. Allen & Overy adviseerde onder meer bij de verkoop en sale-and-lease-back van het kantoorgebouw.
Het kantoor wordt vaker betrokken bij de toenemende activiteit in datacenters, waterstof en de logistieke sector. Al maken de stijgende bouwprijzen, de hoge rente en regulering van de middenhuur heel wat projecten onhaalbaar, aldus Allen & Overy.

Baker McKenzie
Aantal vestigingen: 74, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Paul Goedvolk
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
Baker McKenzie was betrokken bij een van de belangrijkste zorgvastgoeddeals van 2022: de sale-and-lease-back transactie door het Franse Orpea Group van 32 verzorgingshuizen en een kantoorgebouw in Nederland. De koper was Syntrus Achmea Real Estate & Finance. Duurzaamheid en de energietransitie blijven speerpunten in de strategie van Baker McKenzie. Zo is het kantoor vaste adviseur van zonne-energieproducent Ampyr Solar Europe bij de verwerving en ontwikkeling van zonneparken. Ook was Baker McKenzie betrokken bij de aankoop van multi-tenant kantoorgebouw de Zilveren Toren in Amsterdam door een Nederlandse particuliere belegger.
In 2023 wil het kantoor zijn diensten in duurzaam vastgoed verder uitbreiden. Uitdagingen zijn er ook, in de eerste plaats de verdere groei van het vastgoedteam.

Banning Advocaten
Aantal vestigingen: 2
Hoofd vastgoedsectie: Arjen de Bruijn
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 7
Met huurrecht als belangrijk specialisme staat Banning Advocaten veel (ver)huurders, projectontwikkelaars en beleggers bij, met advies over onder meer servicekosten en huurprijsindexeringen. Bouwrecht is een ander aandachtsgebied. Zo stond Banning een aannemersbedrijf in funderingsherstel bij in een zaak tegen een Amsterdamse woningcorporatie, die stelde schade te hebben geleden door zijn werkzaamheden. Verder begeleidt het kantoor een sportvereniging bij een transactie met een gemeente, voor de verwerving van een sportterrein.
Belangrijke aandachtsgebieden voor Banning vormen duurzaamheid en energie, met advisering over zaken als ESG, energielabel C, Breeam, WKO’s en laadpalen. Genoeg uitdagingen voor dit jaar, aldus Banning. Al is er nog één: hoe als advocatenkantoor om te gaan met AI?

BarentsKrans
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Nicole Soliana
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 32
Advisering over duurzame projecten neemt toe bij BarentsKrans. Dit jaar bracht het kantoor het ESG-advies onder in een nieuw, multidisciplinair praktijkteam. Het begeleidt bijvoorbeeld zonne-energiebedrijf Ecorus bij de ontwikkeling en exploitatie van Fledderbosch in Groningen, een van de grootste zonneparken in Nederland. Verder is de retailsector sterker in beeld bij het kantoor, dat cliënten dit jaar onder meer wil bijstaan bij huurindexatie. BarentsKrans adviseerde het Pensioenfonds Metaal en Techniek bij de verkoop van het Zoetermeerse winkelcentrum Stadshart van 22.500 m² plus 48 appartementen. Ook begeleidde het kantoor aannemer Stebru bij de ontwikkeling van het woonzorgproject Maestro op het terrein van voormalig verpleeghuis Lozerhof in Den Haag.

Bond Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Loan Market Association en IPFA
Partners vastgoedsectie: Jan-Joost van Rijsbergen, Joannes de Bont en Robert Steeg
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 3
Bond Advocaten legt zich volledig toe op advies over vastgoedfinanciering. Veel werk komt van projecten op het gebied van verduurzaming, zoals wind- en zonne-energie en laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen. Voor overige specialismen werkt het kantoor samen met andere nichekantoren. Klanten zijn ontwikkelaars, beleggers en financiers. Het afgelopen jaar adviseerde Bond onder meer belegger Foruminvest bij de financiering door Berlin Hyp van woontoren TwoTwoFive in Amstelveen (276 appartementen).
Met de komst van partner Robert Steeg in het voorjaar van 2022 is de dienstverlening in rentederivaten uitgebreid. Door de stijgende rente is de vraag naar dat instrument volgens Bond toegenomen. Verder krijgt het kantoor meer vragen van vastgoedondernemers die geconfronteerd worden met hogere bouw- en financieringskosten, wijzigingen in wetgeving en soms dalende vastgoedwaarden.

Boot Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Alexandra Jurgens-Boot
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 8
Boot Advocaten adviseert onder meer over ESG-wetgeving en heeft samen met Blue Building Institute een platform voor compliant ESG-rapportages ontwikkeld, Stainable. Het kantoor heeft het afgelopen jaar onder andere vastgoedfonds Arcona Capital geadviseerd over de verplichte ESG-regelgeving. Ook schreef Boot Advocaten een duurzaamheidsparagraaf voor het woningbouwproject Hyde Park Hoofddorp. Daarnaast is het kantoor betrokken bij projecten van ontwikkelaar ReBorn, zoals de transformatie van De Werf in Amsterdam-Noord en het demontageproces van de Satelliet (de Nederlandse Bank).
Boot Advocaten breidt dit jaar zijn trainingen over duurzaamheidsregelgeving uit en gaat verschillende samenwerkingen aan, onder meer met opleidingsinstituut Berghauser Pont Academy. Het kantoor verwacht een flinke toename in advisering over duurzaamheid en energie.

Bricks Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Anneloes de Fouw
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 3
Bricks Advocaten is gespecialiseerd in huurrecht, met een focus op winkelruimte. Het kantoor heeft veel corona-huurkortingszaken behandeld en procedures gevoerd voor onder andere H&M, Manfield en Kadine (Essentiel). Ook begeleidde Bricks de expansie van onder andere Just Brands, Sissy-Boy, H&M, American Clothing, Kadine (Essentiel), Hans Anders, I Love Sushi en Trengo. Dreef Beheer werd bijgestaan bij de herontwikkeling van het Europaplein in Heemskerk.
De komende tijd zal de focus volgens Bricks sterker komen te liggen op het doorstarten van failliete winkelketens en expansie of juist op het inkrimpen van winkelketens. Verder merkt het kantoor dat de markt steeds meer is gericht op het (tijdelijk) wijzigen van huurvoorwaarden.

Buren
Aantal vestigingen: 5
Aangesloten bij: Alfa en Netwerk Notarissen
Hoofd vastgoedsectie: Gerbrand Schrickx
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 12
Buren adviseerde vorig jaar onder meer het Amerikaanse Cabot Properties over de herfinanciering van het Nederlandse vastgoed voor een internationaal vastgoedfonds en over de aankoop van diverse Nederlandse distributiecentra. Verder begeleidde het kantoor Fresch Projectontwikkeling, onder meer bij de financiering en ontwikkeling van woongebouw The New Citizen in het stationsgebied Nieuwengein. Ook staat Buren SB Real Estate bij, dat diverse aangekochte winkelcentra wil herontwikkelen.
De komende tijd verwacht het kantoor meer te gaan doen op het gebied van executieveilingen, in adviserende en uitvoerende rol. Was er de afgelopen jaren weinig activiteit op dit vlak, gezien de huidige marktomstandigheden ziet Buren nu meer mogelijkheden. Speciaal aandachtspunt blijft advies rond energie en duurzaamheid.

Clifford Chance
Aantal vestigingen: 32, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Liesbeth Buiter
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 24
Clifford Chance adviseerde vorig jaar bij een van de grootse logistieke vastgoedtransacties: de overname door Prologis van de pan-Europese logistieke portefeuille van Crossbay ter waarde van € 1,6 mrd. In de duurzame hoek begeleidde het kantoor de portfoliofinanciering van zonnedak-projecten van Sunrock. Ook adviseerde het Advario Projects bij de koop van een erfpachtterrein in de Rotterdamse haven, voor de bouw van een energieopslagterminal.
Clifford Chance wil zich verder bekwamen in AI en machine learning. Een van de sectoren die het daarin strategisch wil bijstaan is de healthcare-sector.
Het kantoor verwacht dat het transactievolume in het vastgoed voorlopig beperkt blijft, maar ziet kansen voor deals rond de energietransitie en in kleinschalige zorg- en studentenhuisvestingscomplexen, AZC’s en vakantiewoningen.

CMS
Aantal vestigingen: 79, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Femke Stroucken en Arnout Scholten
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 60
Het Amsterdamse kantoor van CMS opereert steeds internationaler. Zo adviseerde het kantoor Invesco Real Estate bij de aankoop van kantoorgebouw Vector House aan het Rembrandtplein, via een Luxemburgse joint venture. Verder heeft CMS Orange Investment en Quantum Immobilien AG bijgestaan bij de aankoop van een parkeergarageportefeuille voor een nieuw fonds. Een ander voorbeeld is de begeleiding van CBRE Investment Management bij de aankoop van het life-sciences gebouw voor Batavia Biosciences op het Leiden Bio Science Park van ontwikkelaar Provast, voor een institutionele belegger.
Een van de speerpunten dit jaar is ESG-advies, onder meer in de logistieke vastgoedsector. Ook maakt CMS deel uit van de Tasforce Tijdelijke Huisvesting woningzoekenden en adviseert het kantoor BZK en Aedes over de aankoop en realisatie van tijdelijke woningen.

Core Notariaat
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Robert Bol, Martin Guerand en Frank van Rooijen
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 6
Core Notariaat is gespecialiseerd in transacties en juridische structurering, zoals complexe splitsingen in appartementsrechten. Door de marktomstandigheden ziet het nichekantoor het accent de laatste tijd iets verschuiven naar advies over juridische vormgeving van de realisatie van projecten en gebiedsontwikkeling. Al lijkt het transactiewerk nu weer aan te trekken, aldus Core Notariaat.
Als voorbeeld noemt het kantoor de juridische begeleiding van de aankoop van 32 woon–zorgcomplexen door het Achmea Dutch Health Care Property Fund. Ook verzorgt Core Notariaat de goederenrechtelijke vormgeving van het binnenstedelijke herontwikkelingsproject Cartesius in Utrecht, voor de ontwikkelcombinatie van Ballast Nedam en MRP. Verder heeft het kantoor onder meer DWS begeleid bij de verkoop van kantoorgebouw de Zilveren Toren, naast Amsterdam CS.

Corten De Geer Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 9
Corten De Geer Advocaten uit Amsterdam-Noord adviseerde de afgelopen tijd onder meer bij de transformatie van de Brinkmann-passage in Haarlem, van kantoor naar 100 appartementen. In Schiedam begeleidde het kantoor de eigenaren bij de herontwikkeling van het gebied Nieuwe Haven/Warande/Schoolstraat, voor de realisatie van ruim 80 appartementen. Een ander project dat Corten De Geer onder zijn hoede nam was de advisering over erfpacht bij de ontwikkeling van WFC Amsterdam (World Fashion Center) voor ontwikkelaar MRP Development.
Als belangrijkste uitdaging voor dit jaar ziet Corten De Geer de voorbereiding op de nieuwe Omgevingswet, die per 1 januari volgend jaar van kracht wordt.

Dentons
Aantal vestigingen: 200+, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Dirk-Jan Gondrie
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 75
Dentons voegde vorig jaar de fiscale vastgoedpraktijk onder leiding van Sebastiaan Wijsman toe. Het kantoor begeleidde de afgelopen tijd vastgoedbelegger Hines bij verschillende logistieke transacties, zoals de aankoop van zes logistieke panden in Aalsmeer, Honselersdijk en Rijnsburg. Verder heeft het kantoor Delin Property bijgestaan bij de aankoop van een magazijn in de regio Arnhem van Deka Immobilien. Een andere klant is Union Investment, de investeringstak van DZ Bank Group. Dentons adviseerde onder meer bij de verwerving van een groot deel van de ontwikkeling van Mix Amsterdam van MRP, zes woontorens in Amsterdam Nieuw-West.
Klanten zijn op dit moment vooral druk bezig met herontwikkelingen, herfinancieringen en het verlengen van huurovereenkomsten, constateert Dentons. Op de middellange termijn verwacht het kantoor meer werk in transacties en projectontwikkeling.

Dirkzwager
Aantal vestigingen: 2
Aangesloten bij: Telfa en USLaw
Hoofd vastgoedsectie: Robert Rijpstra (advocaat), Anouk Bisseling (notaris) en Gerton Rademaker (fiscalist)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 54
Dirkzwager, met vestigingen in Arnhem en Nijmegen, heeft Dormio Group bijgestaan bij de overname van 30 vakantieparken van Roompot/Landal, afgerond in april. Verder verscheen afgelopen voorjaar de update van de Modelovereenkomst Conceptueel Bouwen, die tot stand kwam onder leiding van Dirkzwager met als doel de bouwopgave in Nederland te versnellen. Ook was het kantoor vorig jaar betrokken bij de uitspraak door het gerechtshof Arnhem–Leeuwarden over de btw-aspecten bij de overdracht van 77 verhuurde woonappartementen door een projectontwikkelaar.
Hoewel vastgoedprojecten en -transacties onder druk staan, ziet het kantoor projecten wel doorlopen. Ze worden wel complexer, en dat vraagt volgens Dirkzwager om multidisciplinaire teams met specialisten uit de advocatuur, het notariaat en fiscalisten.

DLA Piper
Aantal vestigingen: 90+, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Leen van der Marel
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 45
DLA Piper adviseerde onder meer Schroders Capital bij de aankoop van de kantoren van Hoog Catharijne (50.000 m²) voor € 105 mln, waarbij die moesten worden afgesplitst van het winkelcentrum en de parkeergarage. Verder heeft het full service-kantoor RED Company (samen met Allen & Overy) en Redevco bijgestaan bij het stedelijke (her)ontwikkelingsproject BaanToren in Rotterdam. Ook adviseerde DLA Piper Vestas Investment Management over de verkoop aan een family office van logistiek vastgoed (103.000 m²) in Venlo.
De afgelopen jaren is DLA Piper sterk gegroeid. Het kantoor wil documentatie en due diligence met AI-tools verder digitaliseren en voorloper zijn in ESG. De vastgoedmarkt wacht een uitdagende periode, voorziet DLA. Wel verwacht het kantoor meer activiteit in procederen en advisering over distressed assets.

Eversheds Sutherland
Aantal vestigingen: 74, waarvan 2 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Natascha Geraedts
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 16
De Nederlandse tak van Eversheds Sutherland adviseerde de afgelopen tijd onder meer bij de verkoop van de plint van de Rotterdamse woontoren CoolTower. Verkoper was U Vastgoed. Verder adviseerde het kantoor CyrusOne bij de ontwikkeling van een datacenter in de Haarlemmermeer. Datacenters zijn een specialisatie van Eversheds Sutherland, dat partner is van de Dutch Datacenter Association (DDA). Ook begeleidde het kantoor de Noorse energieproducent Statkraft bij de ontwikkeling van zonnepark Masterveldweg in het Gelderse Winterswijk.
Eversheds adviseert over alle vastgoedrechtelijke aspecten, uitgezonderd fiscaal recht – daarvoor werkt het samen met fiscale kantoren. De grootste uitdaging voor de komende tijd is volgens het kantoor de verduurzaming van vastgoed en het stikstofbeleid.

Finway
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Robin van Driel
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 3
Het Amsterdamse kantoor Finway richt zich op vastgoedfinancieringen en het opzetten van structuren om kapitaal aan te trekken. Het begeleidt onder meer vastgoedinvesteerders en ontwikkelaars bij het structureren en opzetten van vastgoedfondsen. Zoals voor de ontwikkeling van de Boterfabriek in Nijmegen, waarvan de bouw onlangs is gestart. Cliënt was ontwikkelaar MWPO. Ook assisteert het kantoor vastgoedinvesteerders bij financiering, zoals de herfinanciering van € 154 mln door Aukera Real Estate van een vastgoedportefeuille van Metroprop. Daarnaast begeleidt het kantoor investeringsmaatschappij Meerdervoort regelmatig bij zijn financieringen.
Uitdaging voor 2023 is om voldoende gekwalificeerd personeel voor uitbreiding te vinden, aldus Finway.

Fisherman Huurrecht Advocaten
Aantal vestigingen: 2
Hoofd vastgoedsectie: Michel Visser
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 7
Fisherman Huurrecht Advocaten, met kantoren in Amsterdam en Rotterdam, is gespecialiseerd in het huurrecht van winkelbedrijfsruimte en adviseert veel bij de herontwikkeling van winkelgebieden. Klanten zijn vooral beleggers en grotere verhuurders. De advisering over huurrecht was vorig jaar goed voor driekwart van de vastgoedomzet, transacties (aan- en verkoop) namen de resterende omzet voor hun rekening. Nieuwe dienstverlenende activiteiten staan niet op de agenda voor de komende tijd, Fisherman houdt zich bij zijn specialisatie. De belangrijkste uitdaging voor dit jaar? ‘Lekker doorgaan op de huidige koers en aan de slag met wat de plannen van Hugo de Jonge mogelijk gaan brengen.’

Florent
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: David Weinstein
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 6
Florent breidde eind vorig jaar het vastgoedteam uit met partner David Weinstein, gespecialiseerd in vastgoedtransacties. Dit jaar kwam finance-partner Victor ten Have erbij, zodat het kantoor zijn klanten breder kan bedienen. Florent was onder meer betrokken bij de verkoop van de Timmerwerkplaats in Amsterdam-Noord en bij de aankoop door een buitenlandse investeerder van een distributiecentrum in het zuiden van Nederland (€ 125 mln). Verder heeft Florent woningcorporatie De Key bijgestaan bij het beëindigen van de campuscontracten van 250 studenten in Diemen.
Uitdagingen voor dit jaar: de veranderlijke wet- en regelgeving, duurzaamheid en technologische ontwikkelingen. Florent ziet het als een belangrijke taak om zo nodig nieuwe juridische kaders te ontwikkelen om opkomende technologieën effectief en veilig te integreren in de vastgoedpraktijk.

Freshfields Bruckhaus Deringer
Aantal vestigingen: 28, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Thijs Flokstra (notaris) en Harald Spruit (advocaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 14
De focus van Freshfields Bruckhaus Deringer ligt op transacties en bijbehorende financiering. De afgelopen tijd adviseerde het kantoor onder meer High Tech Campus Eindhoven over de herfinanciering van het vastgoed. Ook begeleidde Freshfields het Singaporese overheidsfonds GIC en APG bij hun investering in de hotelketen The Student Hotel Group (The Social Hub na de rebranding). Door de transactie is TSH gewaardeerd op € 2,1 mrd. Verder heeft het kantoor HAL Investments bijgestaan bij zijn aankoop van Iqip Holding van Royal IHC.
Freshfields werkt samen met specialistische kantoren voor ontwikkelingsprojecten en daaraan gerelateerde overeenkomsten, bouwrecht en milieurecht. De komende tijd wil het kantoor meer van deze diensten zelf gaan aanbieden.

Greenberg Traurig
Aantal vestigingen: 45, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: David van Dijk
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 38
Greenberg Traurig adviseerde de afgelopen tijd onder meer AT Capital en 3W Real Estate bij de overname van winkelcentrum Heuvel Eindhoven van CBRE Investment Management. Verder begeleidde het kantoor MEAG bij de forward funding-aankoop van het Strawinskyhuis aan de Zuidas, met als onderdeel de renovatie tot nieuw kantoor voor DLA Piper. Ook adviseerde Greenberg Traurig Pontegadea, het beleggingsvehikel van Indetex/Zara-oprichter Amancio Ortega, bij de aankoop van een distributiecentrum in Venlo van 103.000 m².
Het kantoor zet in op internationalisering. Veel cliënten komen uit het buitenland en er is volgens Greenberg Traurig grote behoefte aan geïntegreerde, grensoverschrijdende dienstverlening. Dit jaar heeft het kantoor een Sustainability Desk opgezet voor ondersteuning bij duurzaamheidsvragen over Nederlands vastgoed.

HBR Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Sam Advocaten
Partners vastgoedsectie: Saskia de Boer, Janike Haakmeester, Bernadette Raaijmaakers, Erika Samuels Brusse
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 4
Aansprekende projecten waarbij HBR Advocaten uit Baarn heeft geadviseerd waren de bestemmingsplanprocedure voor Paleis Soestdijk, de vergunningverlening aan Oerol op Terschelling en diverse overeenkomsten en vergunningverlening aan de gemeente Veere in Zeeland. Hierbij kon het kantoor zijn specialisatie op het gebied van bestuursrechtelijk omgevingsrecht en civielrechtelijk overheidsprivaatrecht inzetten. Het accent ligt bij HBR dan ook op omgevings- en milieurecht. Het kantoor is voor cliënten druk bezig met de voorbereidingen voor de Omgevingswet en het strategisch omgaan met het overgangsrecht, en het verzorgt cursussen over deze onderwerpen. Klanten heeft HBR onder overheden, projectontwikkelaars en het midden- en kleinbedrijf.

Hemwood
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Gijs Heutink (advocatuur) en Monique Laenen (notariaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 18
Het Amsterdamse nichekantoor Hemwood begeleidt onder meer de herontwikkeling van het voormalige Lincoln Smitweld-fabrieksterrein in Nijmegen, de Kanaalknoop, een project van Borghese Real Estate en Amvest. Ook adviseert Hemwood bij de transformatie van het Amsterdamse Slotervaart Ziekenhuis, een project van Centrum voor Zorg en Zadelhoff. Verder begeleidde het kantoor een van de fondsen van APF International bij de verkoop van het Rotterdamse Las Palmas.
In september vorig jaar voegden Monique Laenen, Elsbeth Meijboom en hun notariële team zich bij Hemwood, zodat het kantoor nu kan adviseren in het volledige spectrum van vastgoed- en gebiedsontwikkeling. Duurzame ontwikkeling en een goede balans tussen bouwen en de bescherming van de fysieke leefomgeving beschouwt Hemwood als belangrijkste uitdaging voor de komende tijd.

Hielkema & Co
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Huib Hielkema
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 9
Hielkema & Co heeft als specialisatie huurrecht (zowel woonruimte als bedrijfsruimte) en bestuursrecht. Het kantoor stelt de modelhuurovereenkomsten op voor partijen als Euronext, Vereniging Verhuurmakelaars Amsterdam, Vastgoed Belang en Pararius. Verder voert Hielkema & Co due diligence-werkzaamheden uit. Het afgelopen jaar begeleidde het kantoor de uitbreiding van een (internationale) innovatieve retailformule, met advies over huurrecht en bestemmingsplan- en vergunningprocedures.
Door de veranderingen in rechtspraak en regelgeving over verhuur van woonruimte heeft Hielkema & Co het dit jaar extra druk met herziene huurovereenkomsten en huurvoorwaarden. Ook de aanloop tot de Omgevingswet leidt tot meer advieswerk, op het gebied van project- en gebiedsontwikkeling en ruimtelijke ordening en milieu.

Holdinga Matthijssen Kraak
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Arnoud Matthijssen en Wilma Booij
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 12
Holdinga Matthijssen Kraak Notarissen (HMK) heeft Doniger Developments begeleid bij de ontwikkeling, structurering en verkoop van woontoren Frame Building in Amsterdam Zuidoost, via een aandelentransactie aan een Amerikaanse investeerder. Daarnaast adviseerde het kantoor Zadelhoff bij een samenwerking met Heineken, voor de voormalige Heinekenstallen in Amsterdam. Ook begeleidde HMK R3Fund bij het opzetten van meerdere fondsstructuren en de aankoop van woningportfolio’s in Amsterdam en Rotterdam.
HMK wil de vastgoedpraktijk verder uitbreiden en richt zich daarbij op transacties, projectontwikkeling en structurering. Door de verhoging van de overdrachtsbelasting zijn transactiestructuren complexer geworden en maken ze een steeds groter deel uit van de werkzaamheden, constateert HMK.

Houthoff
Aantal vestigingen: 9, waarvan 2 in Nederland
Aangesloten bij: Lex Mundi, TechLaw
Hoofd vastgoedsectie: Herman Lohman
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 85
Houthoff adviseerde de afgelopen jaren onder meer ontwikkelaar Amvest bij het duurzame Amsterdamse woongebouw Jonas. Het Amvest Residential Core Fund heeft de 190 middeldure huurwoningen en commerciële ruimten in belegging en de 83 koopwoningen zijn verkocht aan particuliere kopers. Daarnaast adviseerde het kantoor Unibail-Rodamco-Westfield bij de verkoop van de Almere Citymall voor € 155 mln aan UMB Group en een consortium van investeerders, via een aandelentransactie. Ook begeleidde het kantoor Egeria Real Estate Development bij de herontwikkeling, verkoop en overdracht van het Blaak 333-project (de voormalige Rabobank) in Rotterdam.
Houthoff ziet meer werk op zich afkomen in gebieds- en projectontwikkeling, financiering, ruimtelijke ordening en milieu, net als vragen over de Didam-problematiek.

HVG Law
Aantal vestigingen: 4
Aangesloten bij: EY Belastingadviseurs, EY Law
Hoofd vastgoedsectie: Sander van Leeuwen (advocatuur) en Jan Hein Copijn (notariaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 11
HVG Law begeleidde de afgelopen tijd de aankoop door ZBI Group van een woningportefeuille in Nederland met acht appartementencomplexen, bestemd voor het open-end retailfonds AIF UniImmo: Wohnen ZBI. In de transactie zaten ook 26 objecten uit Duitsland. Een ander project was de advisering bij de structurering en ontwikkeling van een gecombineerd wooncomplex in het Rijnhavengebied in Alphen aan den Rijn, van 118 huur- en koopwoningen. Ook was HVG Law betrokken bij de verkoop van winkelcentrum Kastelenplein in Eindhoven.
Het kantoor wil de dienstverlening op het gebied van ESG-processen en legal managed services dit jaar uitbreiden. Naast marktontwikkelingen ziet HVG als belangrijkste uitdagingen de nadruk op herfinancieringen en efficiëntere procesvoering bij projectontwikkeling.

Kennedy Van der Laan
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: TerraLex
Hoofd vastgoedsectie: Richard-Jan Roks
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 8
Kennedy Van der Laan is vooral actief in transacties, bouwrecht en huurrecht. De afgelopen tijd was het Amsterdamse kantoor onder meer betrokken bij het nieuwe woongebouw Rotta Nova met 250–300 woningen, dat verrijst op de groenstrook tussen de Hoogstraat en de Markthal in het centrum van Rotterdam. Kennedy Van der Laan begeleidde de aannemingsovereenkomst. Ook adviseerde het kantoor een investeerder bij drie verschillende projecten/transacties (kantoren en winkels) en verzorgde het meerdere turnkey-koopovereenkomsten voor een woningcorporatie.
Dit jaar wil Kennedy Van der Laan in de dienstverlening meer nadruk leggen op circulariteit en duurzaamheid. De grote uitdagingen? Inflatie, prijsstijgingen en krimp van de woningmarkt en de kantorenmarkt.

KienhuisHoving
Aantal vestigingen: 2
Aangesloten bij: Ecovis, Diro
Hoofd vastgoedsectie: Robert de Vries (advocatuur) en Pieter Schut (notariaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 18
KienhuisHoving Advocaten en Notarissen uit Enschede en Utrecht adviseerde het afgelopen jaar bij diverse windparken van PureEnergie, met als specialisme zakelijke rechten van opstallen en windmolens. Ook was het kantoor betrokken bij het project Sam Zoetermeer, een toren met 221 appartementen. Het ging om de afstemming tussen de aannemer, ontwikkelaar, onderaannemers, financier, belegger etc. Een vergelijkbare klus klaarde KienhuisHoving bij het project Waterzande in Hulst (Zeeuws-Vlaanderen), een nieuwbouwproject met 250 woningen, een groot park en voorzieningen.
De focus ligt dit jaar op uitbreiding van de Utrechtse vestiging, aldus KienhuisHoving. Als een van de uitdagingen noemt het kantoor het aantrekken van goed gekwalificeerde mensen, door de krappe arbeidsmarkt.

Labré Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Warwick Legal Network
Hoofd vastgoedsectie: Tim Boer en Ramon Ridder
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 7
Labré Advocaten begeleidde onlangs de verkoop van een Amsterdamse vastgoedportefeuille van woningen en winkels, met een koopsom van € 23 mln. Een ander project is de begeleiding van Loogman Vastgoed bij de verkoop van een zelfopslaglocatie van 6500 m² in Duivendrecht, Amsterdam. De koper was opslagverhuurder Shurgard. Verder is Labré Advocaten actief in het procederen en adviseren over huurrecht. Vorig jaar assisteerde het kantoor bezorgdienst Pieter Pot bij het sluiten van een huurovereenkomst voor 8720 m² bedrijfsruimte in Rotterdam.
Als grootste uitdaging van dit moment ziet het Amsterdamse kantoor het aantrekken van goede medewerkers om verder te kunnen groeien.

Lexence
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Meritas
Hoofd vastgoedsectie: Bas Martens
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 35
Lexence werkt voornamelijk voor nationale en internationale vastgoedbeleggers, maar ook voor bouwers en ontwikkelaars. Zo adviseerde het kantoor bij de ontwikkeling van de Y-Torens in Amsterdam, 106.000 m² aan woningen, hotel en kantoren, met een belang van € 700 mln. Verder begeleidde Lexence onder meer de grootschalige ontwikkeling van een distributiecentrum in Lelystad met een waarde van € 400 mln. Ook adviseerde het kantoor bij zeven aankooptransacties voor een fonds met supermarktvastgoed. Het aankoopvolume bedroeg in totaal € 101 mln.
Lexence noemt onzekerheid door de stijgende rente en problemen met de levering van producten en grondstoffen als grootste uitdagingen voor de markt.

Loyens & Loeff
Aantal vestigingen: 9
Hoofd vastgoedsectie: Lonne Rooseboom
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 107
De begeleiding van transacties en fiscaal vastgoedadvies, dat zijn de grootste activiteiten van Loyens & Loeff. Zo adviseerde het kantoor AXA IM bij de aankoop van appartementengebouw The Ridge in Delft, lokaal bekend als de Heuvelrug, met 311 wooneenheden en 275 m² aan commerciële ruimte. Verder begeleidde Loyens & Loeff belegger Schroders Capital bij de aankoop van hotel The Hoxton aan de Herengracht in Amsterdam. Het kantoor heeft ook ABN Amro bijgestaan bij de sale-and-lease-back transactie van een kantoor aan de Coolsingel in Rotterdam én adviseerde de bank over de herontwikkeling van haar nieuwe hoofdkantoor in Amsterdam.
Dit jaar neemt de dienstverlening op het gebied van ESG een grote vlucht, verwacht Loyens & Loeff.

N/P Notarial Partners (voorheen VBC Notarissen)
Aantal vestigingen: 2
Hoofd vastgoedsectie: Jeroen Veenhof en Erwin van Elst
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 14
Notariskantoor N/P wil zijn huidige activiteiten in transacties, projectontwikkeling en (hernieuwbare) energie uitbouwen. Het kantoor adviseerde het Franse Paref Gestion bij de aankoop begin dit jaar van winkelcentrum Ackershof in Pijnacker. Daarnaast heeft N/P ontwikkelaar Open Development bijgestaan bij de acquisitie van diverse locaties in de Klaprozenbuurt in Amsterdam, bestemd voor de transformatie naar een woonwijk met 2000 woningen. Ook adviseerde het kantoor Klimaatfonds Nederland bij de vestiging van eigendomsrechten en zekerheden van diverse internationale financiers/investeerders voor meerdere zonneparken.
N/P wil in de huidige uitdagende vastgoedmarkt een brug slaan tussen partijen om transacties toch tot stand te laten komen.

NautaDutilh
Aantal vestigingen: 6
Hoofd vastgoedsectie: Kees Koetsier
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 28
NautaDutilh adviseert onder meer de Finse olieraffinaderij Neste Oyj over verschillende projecten in de haven van Rotterdam: het Rotterdam Expansion Growth Project, projecten voor hernieuwbare vliegtuigbrandstof en afvalwaterbehandeling, en een tankfarm-project. Ook begeleidde NautaDutilh een consortium van Europese commerciële banken en de European Investment Bank (EIB) bij wijzigings- en schikkingsovereenkomsten rond de verbreding en verbetering van de snelweg A9 tussen de knooppunten Badhoevedorp en Holendrecht. Verder trad het kantoor vorig jaar op als adviseur van een bankenconsortium en de EIB bij een wijzigings- en vaststellingsovereenkomst tussen de Nederlandse staat en bouwcombinatie Levvel over het renovatieproject Afsluitdijk.
NautaDutilh constateert dat in 2023 ‘substantieel minder’ vastgoedtransacties plaatsvinden.

NewGround Law
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Anne-Marie Klijn, Cynthia de Witt Wijnen, Charles van Rijckevorsel, André Gaastra, Erwin Noordover, Renée Fennis en Etiënne Dijkhorst
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 26
NewGround Law kreeg er dit jaar twee partners bij: Etiënne Dijkhorst is kandidaat-notaris en
Renée Fennis richt zich op de civielrechtelijke kant van projectontwikkeling. Het kantoor wil zijn expertise in vastgoedfinanciering uitbreiden. Vorig jaar adviseerde NewGround Law investeerder Deka Immobilien Investment bij de overname via sale-and-lease-back van het Booking-hoofdkantoor in Amsterdam. NewGround Law heeft Deka Immobilien ook bijgestaan bij de verkoop aan het Rijksvastgoedbedrijf van kantoor- en winkelgebouw De Resident in Den Haag. Verder is het kantoor betrokken bij de herontwikkeling van de Merwedekanaalzone in Utrecht. NewGround Law begeleidt het consortium van ontwikkelaars.
Als uitdagingen noemt het kantoor de voorbereiding op de Omgevingswet en de verdere verduurzaming van portefeuilles.

Osborne Clarke
Aantal vestigingen: 25, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Bas Beenen
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 16
Osborne Clarke adviseerde de afgelopen tijd Amvest bij de ontwikkeling van Cruquius, Overhoeks, Aambeeldstraat, verschillende Shipdock-terreinen in Amsterdam en het Haagse Koningin Julianaplein, twee torens waarin 400 woningen komen. Verder heeft Osborne Clarke onder meer belegger Angelo Gordon begeleid bij de sale-and-lease-back van Nederlandse objecten uit een pan-Europese logistieke portefeuille van de Group of Butchers. Ook adviseerde het kantoor Redevco bij de ontwikkeling van een distributiecentrum van 34.000 m² in Sas van Gent.
Door het afgenomen transactievolume ligt de focus nog sterker op complexe (binnenstedelijke) projectontwikkeling en gebiedsontwikkeling, aldus Osborne Clarke. Het kantoor is daarnaast vaker betrokken bij verduurzamingsprojecten, circulaire bouwprojecten en de juridische structurering van energiesystemen voor nieuwbouwprojecten.

Pact Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Daniël van den Bergh en Maarten Klaassen
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 6
Pact Advocaten uit Amsterdam had een adviesrol bij One Milky Way in de Binckhorst in Den Haag, een project van Vorm. One Milky Way is een woontoren met koop- en huurappartement en andere functies. Ook was het kantoor betrokken bij de aanhuur van het Ruby Emma Hotel – voorheen het QO Hotel – door de Duitse hotelexploitant Ruby Group, in het Amstelkwartier in Amsterdam. Verder adviseerde Pact Advocaten bij woningbouwproject De Kaai op de Kop van Feijenoord in Rotterdam.
Het kantoor signaleert een krimp van de bouwmarkt en ziet daarnaast de beperkende maatregelen voor vastgoedverhuur dit jaar als een uitdaging.

Pels Rijcken
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Aemile van Rappard
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 35
Het Haagse Pels Rijcken staat onder meer het Havenbedrijf Amsterdam bij in diverse civiele en bestuursrechtelijke procedures in een slepend conflict over het ADM-terrein in de Amsterdamse haven. Verder begeleidt het kantoor meerdere gebiedsontwikkelingen, zoals het Hembrugterrein in Zaandam en het Hamerkwartier in Amsterdam. Ook adviseert Pels Rijcken omvangrijke bouwprojecten, zoals de aanbesteding en contractering van het project Zuidasdok.
Door de stapeling van nieuwe wet- en regelgeving en ongunstige marktomstandigheden is vastgoed voor een grote groep beleggers volgens Pels Rijcken niet meer aantrekkelijk. Grootschalige verkoop valt te verwachten en zal een negatieve invloed hebben op de waarde van het vastgoed, de bouwactiviteit en de voortgang van gebiedsontwikkelingen, aldus het kantoor.

Pharos Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Klaas Luijten, Matthijs Niermeijer, Björn de Smit en Jan Hein Meerburg
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 8
Pharos Advocaten heeft de afgelopen tijd onder meer een Amsterdamse woningbouwcorporatie bijgestaan in een geschil met de bouwer van een woningcomplex. Verder adviseerde het kantoor uit Bussum een ontwikkelaar bij de verkoop van zijn positie in een gebiedsontwikkeling in Haarlem aan een ontwikkelende bouwer. Ook begeleidde Pharos een Amsterdamse VvE, die kort na de oplevering van een wooncomplex werd geconfronteerd met gebreken in het gebouw.
Het Didam-arrest vormt een uitdaging bij (nieuw)bouwprojecten waarvoor overheidsgronden verworven moeten worden, aldus Pharos, dat vaak over dit onderwerp adviseert en procedeert. Verder verwacht het kantoor meer geschillen nu financiering duurder wordt en partijen minder snel geneigd zijn om vorderingen (gedeeltelijk) kwijt te schelden. Ook voorziet Pharos meer vragen over beëindigingsmogelijkheden en schadeclaims.

Ploum
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Anton van den Heuvel
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 28
Met de komst van vastgoedadvocaat Alain de Jonge gaat Ploum de bestaande vastgoedpraktijk verder verbreden, onder andere op het gebied van projectontwikkeling. De Jonge heeft zich per 1 mei dit jaar als compagnon aangesloten bij het Rotterdamse kantoor. Ploum adviseerde de afgelopen tijd onder meer staalbedrijf Arcus over een uitbreiding van zijn bedrijfspand in Dordrecht en voerde onderhandelingen met Havenbedrijf Rotterdam over de betrokken gedeeltes erfpacht. Verder heeft het kantoor White House Development bijgestaan bij vraagstukken over onder andere huur, projectontwikkeling en bouw. Ook adviseerde Ploum Dieseko Group, wereldwijd marktleider in hydraulische machines voor de funderingsindustrie, over een sale-and-lease-back van zijn bedrijfspand in Sliedrecht met een vastgoedinvesteerder.

Pot Jonker Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Netlaw
Hoofd vastgoedsectie: Pieter Nabben
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 7
Pot Jonker Advocaten adviseert bij diverse projecten rond de herindeling en herontwikkelingen in Zandvoort, zoals het Entree-gebied en de Middenboulevard. Ook begeleidt het Haarlemse kantoor de recreatieschappen in Noord-Holland bij de erfpachtuitgifte door Staatsbosbeheer van recreatiegebieden. Verder adviseert Pot Jonker bij verschillende woningbouw- en -renovatieprojecten voor een woningcorporatie in Noord-Holland. Een ander project is marktgebouw De Nieuwe Kom, waarbij het kantoor de gemeente Haarlemmermeer adviseert.
De komende tijd ligt de focus onder andere op het verder uitbreiden van de dienstverlening op het vlak van energie en duurzaamheid. Ter versteviging van de vastgoedpraktijk zijn onlangs twee advocaat-stagiairs aangetrokken.

QGM (Quist Geuze Meijeren)
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: David Meijeren en Joris van de Bunt
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 5
QGM heeft een vanuit Zwitserland opererende belegger/ontwikkelaar bijgestaan bij de aankoop en ontwikkeling van een distributiecentrum en twee hotels. Verder adviseerde het kantoor een Duitse investeerder bij de acquisitie van een logistiek centrum en heeft het een Nederlands bedrijf bijgestaan bij de sale-and-lease-back van een distributiecentrum van 17.000 m².
Nu door de ontwikkelingen in energie en duurzaamheid de traditionele juridische structuren volgens het kantoor niet meer voldoen, is het actief met zogeheten opstalloze financieringsstructuren. Daarnaast wil QGM dit jaar Q.Lab lanceren, een combinatie van opleiding, kennis en ervaring. AI (waaronder ChatGPT) ziet het kantoor als een kans om de productiviteit te verhogen en nog meer nadruk te leggen op het inhoudelijke advieswerk.

RechtStaete
Aantal vestigingen: 1
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
Na de komst vorig jaar van een aantal extra advocaten, heeft RechtStaete Vastgoedadvocaten & Belastingadviseurs dit jaar nog eens drie fiscalisten aan het team toegevoegd. Wat projecten betreft houdt RechtStaete het algemeen. Zo adviseerde het kantoor afgelopen jaar onder meer bij de aankoop van een omvangrijke Nederlandse kantorenportefeuille met de overname van aandelen en van een Nederlandse retailportefeuille met de overname van de objecten, en bij aan- en verkoop van diverse (logistieke) projecten. Ook begeleidde het kantoor herstructureringen van particuliere vastgoedbeleggingen in verband met gunstige fiscale regelgeving.
RechtStaete wil zijn positie op de markt dit jaar versterken en richt zich intern vooral op verdere vaktechnische ontwikkeling van zijn medewerkers.

Rutgers & Posch
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Pecs, Globalaw, IBA
Hoofd vastgoedsectie: Vasco Hoving
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 2
Rutgers & Posch heeft investeringsfondsen en vastgoedfintechs als klant, en is gelijkelijk actief in transacties en vastgoedfinanciering. Het Amsterdamse kantoor stond de afgelopen tijd onder meer de koper bij van parkeerfonds Parking Fund Nederland IV van Holland Immo Group, het Telios Re Infrastructure for Mobility Fund. Het parkeerfonds bestaat uit twee parkeergarages met in totaal 691 parkeerplaatsen. Ook hielp Rutgers & Posch Coral Capital met het opzetten van een platform voor vastgoedleningen. Daarnaast adviseerde het kantoor bij een financiering door Banco Sabadell van de Student Experience, dat huisvesting biedt aan studenten op verschillende locaties in Amsterdam en Madrid.

Sarfaty Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Michel Sarfaty, Thomas Hovers en Femke van der Heijden
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 4
Sarfaty Advocaten adviseert private vastgoedondernemingen en familiebedrijven met vastgoedportefeuilles, vooral in de regio’s Amsterdam en Rotterdam.
Het kantoor adviseerde onder meer bij de ontwikkeling en gedeeltelijke verkoop van een bedrijventerrein in Zwijndrecht van 78.000 m² op de plek van een voormalige schokbetonfabriek, Pier 14. Het plan is om daar een cluster van bedrijven te vestigen in nautisch maritieme en aanverwante bedrijvigheid. Transactiewaarde: € 12 mln. Verder adviseerde Sarfaty Advocaten bij de verkoop voor € 11,5 mln van een perceel aan de Asterdwarsweg in Amsterdam-Noord voor een gebiedsontwikkeling. Ook begeleidde het kantoor de overname van een passantenhaven en de ontwikkeling van een jachthaven in Uithoorn.

Schaap
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: PLG International Lawyers/First Law International
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 11
Schaap Advocaten Notarissen adviseerde het afgelopen jaar veel zakelijke opdrachtgevers in de bankensector, zorg en logistiek. Zo begeleidde het Rotterdamse kantoor Apollo Zorgvastgoedfonds bij de verwerving en verhuur van diverse Nederlandse woon–zorgcomplexen. Ook adviseerde Schaap logistieke dienstverleners bij de sale-and-lease-back van distributiecentra, onder andere bij transacties in Zuid-Holland (40.000 m²) en Brabant (25.000 m²). Verder noemt Schaap de advisering van Duitse banken bij diverse financieringen, in hypothecair verband, van vastgoed in Nederland.
Terwijl de transactiepraktijk dit jaar wat luwt, is er volgens het kantoor weer meer behoefte aan bijstand in vastgoedgerelateerde geschillenbeslechting. Verder is door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt de werving van goede nieuwe juristen nog steeds uitdagend, aldus Schaap.

Simmons & Simmons
Aantal vestigingen: 22, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Luc Cohen en Rob Hendriks
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 29
Simmons & Simmons adviseerde de afgelopen tijd onder meer DRC Capital LLP over de mezzaninelening van € 115 mln voor de acquisitie van het hoofdkantoor van ABN Amro in Amsterdam. Daarnaast heeft het kantoor 90 North Real Estate bijgestaan bij de verkoop van het hoofdkantoor van Danone in Hoofddorp en van het Leidse kantoor van Heerema, aan TPG Real Estate. Uiteindelijke koper is Arzan Wealth. Verder adviseerde Simmons & Simmons Wasco bij de sale-and-lease-back van een logistiek gebouw op de Ecofactorij in Apeldoorn. De koper was Aviva Investors.
Als uitdaging ziet Simmons & Simmons nieuwe wet- en regelgeving over onder meer huurprijzen en vastgoedfiscaliteit.

Six Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Fabian Horsting
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 16
Six Advocaten wil zijn team verder versterken, na de recente uitbreiding met twee partners en twee medewerkers. Het kantoor adviseerde onder meer bij Marktkwartier Amsterdam, een joint venture van Ballast Nedam en VolkerWessels. Het gaat om de herontwikkeling van Food Court Amsterdam naar onder meer 1500 woningen. Ook is het kantoor betrokken bij de binnenstedelijke ontwikkeling ODE (Oosterdokseiland), het adviseert BPD. Verder heeft Six Amrâth Hotels bijgestaan bij de Galaxy Tower, een 90 meter hoge toren met 260 hotelkamers en 317 woningen aan het Jaarbeursplein in Utrecht.
Six legt dit jaar extra focus op de klimaattransitie en geeft cursussen over onderwerpen als de Omgevingswet en het Didam-arrest.

Stibbe
Aantal vestigingen: 4, waarvan 1 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Maarten de Bruin en Boris Cammelbeeck
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 35
Stibbe’s Real Estate Transactions Group (RETG) adviseerde de afgelopen tijd onder meer Blackstone Group bij zijn investering samen met Landmark in een portefeuille van HighBrook Investors met een waarde van € 180 mln. Ook adviseerde het kantoor Morgan Stanley bij drie vastgoedherfinancieringsfaciliteiten voor portefeuilles met logistieke objecten van HighBrook Investors, Blackstone en Landmark voor een totale waarde van € 360 mln. Accorinvest werd begeleid bij de verkoop van zijn 40%-belang in TGRE aan Schroder REIM. Breakthrough Properties werd door het kantoor bijgestaan bij de aankoop, ontwikkeling en verhuur van laboratorium- en kantoorruimte in Amsterdam, nabij het AMC.
Als uitdagingen ziet Stibbe onder meer de hoge rente en ontwikkelingen in wetgeving die investeringen in vastgoed ontmoedigen.

Stijl Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Taco Hovius en Truke den Uyl-Slagter
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
Stijl Advocaten heeft een focus op duurzaamheid en ziet de energietransitie als een van de grootste uitdagingen voor de vastgoedsector de komende jaren. Het kantoor staat verschillende gemeenten bij, zoals de gemeente Eindhoven bij de gebiedsontwikkeling Knoop XL in de Brainport-regio. Stijl Advocaten adviseert de gemeente en de provincie onder meer over de op te richten ontwikkelingsmaatschappij. Ook begeleidt het kantoor de gemeente Leeuwarden, onder meer bij het nieuwe voetbalstadion van Cambuur en de herinrichting van het WTC-gebied daaromheen. Verder adviseert Stijl Advocaten SB Real Estate bij de herontwikkeling van aangekochte winkelcentra: De Aarhof in Alphen aan den Rijn, City Passage in Veldhoven en de Prinsenpassage in Rijswijk.

Straatman Koster Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Wilfried Koster, Thijs Straatman, Joost Hoekstra en Marinda de Smidt
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 26
Straatman Koster Advocaten is sinds 2011 betrokken bij de ontwikkeling van bedrijventerrein Schiphol Trade Park, met recente gronduitgiftes voor logistieke ontwikkelingen aan onder meer Delta, Intralox en Minerva. Verder begeleidt het Rotterdamse kantoor de gemeente Rotterdam, Stichting Gebiedsontwikkeling Aan de Maas en Feyenoord bij de gebiedsontwikkeling Feyenoord City met 4000 woningen. De gemeente Nissewaard en Certitudo adviseert Straatman Koster bij het project Haven-Noord, dat bestaat uit 1340 woningen, 4000 m² overig vastgoed en 840 parkeerplaatsen.
Het kantoor constateert dit jaar een sterke omzetgroei in vastgoedgerelateerde natuur- en milieuzaken. Met de komst van energierechtspecialist Marc Marcusse verwacht het verdere groei op dit vlak.

Taylor Wessing
Aantal vestigingen: 28, waarvan 2 in Nederland
Hoofd vastgoedsectie: Huub Stroom (notaris)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
Taylor Wessing – met vestigingen in Amsterdam en Eindhoven – begeleidde de Franse investeerder Novaxia bij de aankoop van de Auxo-portefeuille van Garbe. Het gaat om kantoorpanden ter waarde van ruim € 100 mln in Hilversum, Utrecht, Rotterdam en Den Haag. Ook adviseerde Taylor Wessing Holland Immo Group over de aankoop van een parkeergarage van € 72 mln onder het woon-/winkelcomplex Heuvel Galerie in Eindhoven. Verder heeft het kantoor Group of Butchers bijgestaan bij de sale-and-lease-back van Nederlandse objecten aan de Amerikaanse investeerder Angelo Gordon.
Als uitdagingen ziet Taylor Wessing het op peil houden van de omzet in een moeilijker tijd dan voorgaande jaren, en verdere opbouw van naam en kennis.

TeekensKarstens
Aantal vestigingen: 3
Aangesloten bij: GGI, Nico Notarissen
Hoofd vastgoedsectie: Edward van Lent (advocatuur) en Wilbert Mooren (notariaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 52
TeekensKarstens begeleidde de afgelopen periode private verkopers bij een vastgoedtransactie met diverse bedrijfsmatige vastgoedobjecten door heel Nederland. Ook adviseerde het kantoor – met vestigingen in Leiden, Amsterdam en Alphen aan den Rijn –
een projectontwikkelaar bij een overeenkomst met de gemeente Alphen aan den Rijn voor de bouw van 700 woningen op een binnenstedelijke locatie. In de regio Leiden/Duin- en Bollenstreek begeleidde TeekensKarstens diverse nieuwbouwprojecten, zowel woningen als bedrijfsmatig vastgoed.
Dit jaar heeft het kantoor het druk met de voorbereidingen op de invoering van de Omgevingswet. Die vormt, samen met de energietransitie, de belangrijkste uitdaging voor de klanten, aldus TeekensKarstens.

Van Benthem en Keulen
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: SCG Legal
Hoofd vastgoedsectie: Justine van Lochem (advocatuur) en Mervyn Odink (notariaat)
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 19
Met transacties als belangrijkste activiteit adviseert Van Benthem en Keulen grote (niet-institutionele) beleggers en projectontwikkelaars, plus diverse overheidsinstanties. Daarbij gaat het ook om begeleiding bij de aanvraag van bestemmingsplanwijzigingen en omgevingsvergunningen. Zo was het Utrechtse kantoor de afgelopen tijd betrokken bij herontwikkelingen voor diverse logistieke hubs en andere locaties en de uitponding van bedrijfsunits. Ook adviseerde het kantoor bij een binnenstedelijke herontwikkeling waarbij onder meer onteigening en diverse huurbeëindigingen een rol spelen.
Een uitdaging dit jaar vindt Van Benthem en Keulen de onduidelijkheid op sommige juridische vlakken. Door de diverse nieuwe wetten en regelgeving is er vooral voor de woningbelegger nu veel onrust, aldus het kantoor.

Van der Feltz Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Marc Houweling en Willem van der Werf
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 22
Van der Feltz Advocaten richt zich op de marktsectoren bouw en vastgoed, energie, industrie en overheid. Het Haagse kantoor is onder meer betrokken bij het plan om op het oude fundament van het stadhuis in Rijswijk het nieuwe Huis van de Stad te bouwen. Nog een ‘huis’ waarbij Van der Feltz is betrokken: House of Quantum in Delft. Bij de realisatie ervan begeleidde het kantoor Stichting HOQ (House of Quantum). Verder adviseert Van der Feltz aanbieder van opslagruimte Shurgard Europe bij zijn huur- en kooptransacties in Nederland.
Het kantoor legt zich toe op een geïntegreerde juridische dienstverlening, vooral op het vlak van duurzame gebiedsontwikkelingsprojecten, met opwekking van energie uit duurzame energiebronnen.

Vangoud Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Claes van Deutekom
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
De belangrijkste gebieden waarop Vangoud Advocaten adviseert zijn project- en gebiedsontwikkeling en ruimtelijke ordening en milieu. Zo begeleidt het Arnhemse kantoor de ontwikkelaar van de Utrechtse gebiedsontwikkeling Groenewoud, waar 1500 woningen komen. Ook adviseerde het kantoor de afgelopen tijd de ontwikkelaar van Bentwijck in Benthuizen over de ruimtelijkeordeningsprocedure die daar de bouw van 200 woningen mogelijk moet maken. Een ander voorbeeld zijn de vergunningsprocedures voor Kreekvelden Almere, waar de bouw van 350 grondgebonden woningen op stapel staat. Vangoud Advocaten adviseert de ontwikkelende bouwer.
Als de belangrijkste uitdaging voor 2023 ziet ook Vangoud Advocaten het werven van gekwalificeerd personeel.

VDB Notarissen
Aantal vestigingen: 2
Aangesloten bij: HLB Witlox van den Boomen
Hoofd vastgoedsectie: William Kuijpers
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 9
Bij VDB Notarissen ligt het accent op transacties en project- en gebiedsontwikkeling. Zo adviseerde het Brabantse kantoor Interesting Vastgoed (namens samenwerkingsverband Eurobuilding) bij project Eurostaete in Eindhoven, dat voorziet in onder meer 480 huurwoningen naast het PSV-stadion. Ook adviseerde VDB Notarissen leisureconcern Libéma bij de herontwikkeling van Kasteel d’Oultremont, gelegen op Landgoed Steenenburg in Nieuwkuijk. Verder geeft het kantoor aan betrokken te zijn bij diverse binnenstedelijke (her)ontwikkelingen.
Door de verdere digitalisering van het vakgebied worden het notariële werk en compliance-vraagstukken volgens VDB ingewikkelder. ‘We zullen onszelf moeten blijven ontwikkelen en ons moeten aanpassen aan deze toenemende complexiteit’, aldus het kantoor.

Weebers
Aantal vestigingen: 1
Hoofd vastgoedsectie: Onno Tacoma, Angélique Claassen, Caroline Weebers en Bart Poort
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 13
Weebers Vastgoed Advocaten wil dit jaar uitbreiden in omgevingsrecht en transacties. Op het vlak van gebiedsontwikkeling is het Eindhovense kantoor onder meer betrokken bij Nieuw Kralingen, met 700 geplande woningen in Rotterdam. Ook adviseert Weebers bij Stationstuinen, de herontwikkeling van een logistiek terrein bij het station in Barendrecht naar 3000 woningen. Verder is het kantoor betrokken bij Holland Park West en Holland Park Zuid in Diemen, waar 2250 woningen op stapel staan.
Door de schaarste in de bouw, druk op de woningmarkt en geopolitieke onrust komen planningen volgens Weebers in de knel. Het kantoor houdt rekening met een shake-out in de markt, waardoor in de contractvorming extra aandacht nodig is voor exitregelingen.

Westport Notarissen
Aantal vestigingen: 2
Aangesloten bij: Nico Notarissen
Hoofd vastgoedsectie: Wim de Jong, Arjan Verrijp, Nico van Bohemen, Stephan de Witte
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 15
Westport Notarissen is actief in transacties en vastgoedfinanciering, met als klanten projectontwikkelaars, beleggers en particuliere kopers. De afgelopen tijd adviseerde het kantoor onder meer bij het woningbouwproject Happy Days in Zoetermeer, waar in totaal 165 koopwoningen en 40 sociale huurappartementen staan gepland. Ook verzorgde Westport de goederenrechtelijke structurering van nieuwbouwproject Museumkwartier in de binnenstad van Vlaardingen. Een ander project waarbij Westport is betrokken zijn de woningbouwplannen voor het Colosseumplot, een van de eerste onderdelen van gebiedsontwikkeling Feyenoord City in Rotterdam.
De komende tijd wil het kantoor digitaal bouwinformatiemodel BIM Legal verder uitbreiden. Uitdagingen zijn volgens Westport de marktomstandigheden en het werven en behouden van goede, gekwalificeerde medewerkers.

Wieringa Advocaten
Aantal vestigingen: 1
Aangesloten bij: Law Firm Network, Eurolegal, Unilaw en Netlaw
Hoofd vastgoedsectie: Sebastiaan Levelt, Silvan Boer, Joost van der Grinten, Joram Verstoep en Janneke Sinnige
Aantal vastgoedjuristen eind 2022: 12
Wieringa Advocaten stond afgelopen jaar onder meer de verkoper van het hotel Mercure Amsterdam Canal District bij en adviseerde bierbrouwer Heineken bij verschillende inhuur-, verhuur- en verkooptransacties. Verder begeleidde Wieringa een verhuurder bij het opnieuw sluiten van 16 huurovereenkomsten met een casino-exploitant. Ook adviseerde het kantoor een exploitant van datacenters bij de ontwikkeling van nieuwe objecten en procedeerde het over bouwgeschillen rond de nieuwbouw van een OK-gebouw en parkeergarage voor een zorginstelling.
Uitdagend de komende tijd vindt Wieringa alle (mogelijk) veranderende regelgeving zoals de Omgevingswet, Wet betaalbare huur, wijziging van box 3 en het toewijzen van koop- en huurwoningen. Samen met hoge kosten en dito rente leidt dat volgens het kantoor tot terughoudendheid van beleggers en ontwikkelaars.