De aanleg van metrolijn E van Rotterdam naar Den Haag en de bouw van een spoortunnel bij Delft hebben de woningwaarde van nieuwbouw direct aan het spoor een flinke plus gegeven. Uit onderzoek van prof. dr. Frank van Oort blijkt echter ook dat investeringen in infra de welvaartsverschillen vergroten.
Het kwartaalblad Real Estate Research Quarterly van de Vereniging van Onroerendgoedonderzoekers Nederland (VOGON) bericht over Van Oorts perspectiefbijdrage ‘Meervoudige waardecreatie en brede welvaart bij infrastructuurprojecten in de metropoolregio Rotterdam-Den Haag’. Van Oort is als hoogleraar Stedelijke en Regionale Economie verbonden aan de Erasmus School of Economics van de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Private meerwaarde
Zijn onderzoek toont aam dat woningprijzen in de buurt van openbaarvervoerprojecten fors stijgen. Dit werd bijvoorbeeld gezien bij de spoorwegtunnel in Delft (in gebruik genomen in 2015) en de E-lijn tussen Rotterdam en Den Haag (afgerond in 2011), waar woningwaardes met 20% tot 50% van de investeringskosten stegen. Dit bevestigt volgens Van Oort het theorema van Henry George: publieke investeringen leiden tot private meerwaarde.
Daarnaast hebben deze projecten milieuwinst, doordat ze automobiliteit vervangen en bijdragen aan duurzame mobiliteit. Ook sociaal zijn er positieve effecten: openbaar vervoer vergroot de toegang tot werk en voorzieningen, vooral voor mensen met lagere inkomens die geen auto bezitten.
Gentrificatie
Tegelijk is er een keerzijde: stijgende vastgoedprijzen kunnen leiden tot gentrificatie en verdringing van groepen met lagere inkomens. Niet alle bevolkingsgroepen profiteren volgens Van Oort in gelijke mate van grote infrastructurele investeringen.
De bestaande methoden om de baten van infrastructuurprojecten te herverdelen – zoals onroerendzaakbelasting (OZB), baatbelasting en gebiedsinvesteringszones – zijn ontoereikend of juridisch omstreden. Hierdoor worden de kosten vaak gedragen door de algemene belastingbetaler, terwijl de voordelen vooral ten goede komen aan huizenbezitters en vastgoedinvesteerders.
Herverdelingsmechanismen
Overheden moeten volgens Van Oord strategischer nadenken over hoe ze deze investeringen financieren en wie daarvan profiteert. Investeren in infrastructuur is essentieel voor economische groei en sociale inclusie, maar zonder herverdelingsmechanismen dreigt volgens Van Oort een versterking van bestaande ongelijkheden.
