Een grensoverschrijdende ‘Euregio’ Maas-Rijn kwam de afgelopen decennia maar moeizaam van de grond. Tot nu, want het lijkt erop dat Aken, Heerlen, Maastricht, Luik en Hasselt zich meer en meer tot één regio ontwikkelen. Aanwijzingen bieden de economische ontwikkelingen en de markt voor commercieel vastgoed, zeggen Gerrit van de Bijl, Kees Werkhoven en Rob Bosma van Parkstad Limburg. Gepubliceerd door PropertyNLmagazine 8 maart 2007
Een grensoverschrijdende ‘Euregio’ Maas-Rijn kwam de afgelopen decennia maar moeizaam van de grond. Tot nu, want het lijkt erop dat Aken, Heerlen, Maastricht, Luik en Hasselt zich meer en meer tot één regio ontwikkelen. Aanwijzingen bieden de economische ontwikkelingen en de markt voor commercieel vastgoed, zeggen Gerrit van de Bijl, Kees Werkhoven en Rob Bosma van Parkstad Limburg.
Gepubliceerd door PropertyNLmagazine 8 maart 2007
Parkstad Limburg is een samenwerkingsverband op het gebied van economie, wonen, ruimte en mobiliteit tussen zeven gemeenten: Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Simpelveld, Voerendaal en Onderbanken. Van der Bijl (directeur majeure projecten) en Bosma (senior acquisiteur) werken voor de gemeente Heerlen, de grootste gemeente in het gebied. Werkhoven is programmamanager Economie is bij Parkstad Limburg. Opvallend is dat zij in hun praktijk het grensoverschrijdende economische verkeer zien toenemen, een ontwikkeling die de moeizame ontwikkeling van de Euregio van de afgelopen jaren kan doorbreken.
Moeizaam was die ontwikkeling zeker. Zo somberde Ulrich Daldrup, voorzitter van de Business Club Aachen Maastricht, vorig jaar in een bijeenkomst van de stichting Euregio Maas-Rijn dat de regio er in dertig jaar niet in geslaagd is een saamhorigheidsgevoel onder zijn inwoners op te bouwen. Karl-Heinz Lambertz, minister-president van de Duitstalige gemeenschap van België en lid van het Euregio-bestuur, betwijfelde eveneens het bestaan van een euregionaal bewustzijn of van een euregionale identiteit: ‘Behalve een paar uitzonderingen ken ik niemand die zichzelf een Euregiaan noemt.’
Grenzeloze winkelmarkt
De economische ontwikkelingen van de afgelopen tijd én trends op de markt voor commercieel vastgoed duiden erop dat die somberheid de komende jaren wel eens zou kunnen kenteren. Dat er iets gaande is blijkt ook wel uit het feit dat Parkstad Limburg en Aken zich op de internationale vastgoedbeurzen steeds vaker gezamenlijk presenteren en dit jaar ook een gezamenlijke stand op de vastgoedbeurs Provada in Amsterdam hebben.
Het verst is het ‘regionale gevoel’ ontwikkeld in de winkelmarkt. Consumenten trekken zich weinig aan van landsgrenzen. Limburgers gaan naar Aken en mensen uit Aken gaan winkelen in Heerlen of Maastricht, zo blijkt uit koopstromenonderzoek.
Retailers spelen daarop in: zo breidt Ikea uit in Heerlen tot een vloeroppervlak van 33.000 m2, waarmee het de grootste vestiging is van het woonwarenhuis in de Benelux, met klanten uit Nederland, Duitsland en België. Gerrit van der Bijl: ‘Op zaterdag zie je hier heel veel Duitse en Belgische kentekens, mensen die een bezoek aan de Ikea combineren met winkelen in de aangrenzende woonboulevard en Heerlen-centrum.’ Volgens Van der Bijl is dit met ongeveer 100.000 m2 de grootste woonboulevard van West-Europa, met bijna 4 miljoen bezoekers per jaar, waarvan ongeveer 10% uit België en een kwart uit Duitsland.
Tegelijk signaleert Van de Bijl dat grensoverschrijdend nog minimale afspraken worden gemaakt over de planning van winkelontwikkelingen, maar dat het Ikea-concern zélf heeft besloten om in Heerlen een grote vestiging te ontwikkelen, ook voor bezoekers van over de grens. Dit betekent dat bijvoorbeeld bij Aken geen andere Ikea zal verrijzen.
Animo voor leisure
Een nieuwe ontwikkeling is ook dat de winkelsteden in het gebied, Hasselt, Luik, Aken, Maastricht en Heerlen, meer gaan samenwerken in de promotie van hun winkelgebieden. De afgelopen drie jaar gebeurde dat in een reeks shopping plus-dagen, waarbij steeds een van deze steden centraal stond en consumenten in Wallonië, Vlaanderen, Limburg en Nordrhein-Westfalen werden bereikt. Van der Bijl: ‘Wat we dan zien is dat vooral de oost-west as functioneert qua winkelen. De Belgen en Duitsers komen naar Limburg en andersom gaan de Limburgers ook naar Aken en Hasselt. De Walen komen niet zo gemakkelijk naar het Noorden. Andersom vinden wel steeds meer Maastrichtenaren de weg naar Luik.’
Vinden de Franstalige Belgen het nog moeilijk voor een dagje winkelen de grens over te steken, als het om vermaak gaat dan kunnen ze dat plotseling wél. In Landgraaf is de grootste overdekte skipiste van West Europa te vinden, Snowworld, en daar komen de Walen óók op af. Met Snowworld en de nieuwe dierentuin Gaiapark in Kerkrade (genoemd naar Gaia, het Moeder Aarde-symbool uit de oudheid) heeft de regio qua toerisme/leisure een flinke impuls gekregen.
Kantorenmarkt
Waar de winkelmarkt een grensoverschrijdende component heeft, is de kantorenmarkt nog grotendeels een regionale aangelegenheid. Dat is te zien aan de tot nu toe voorzichtige ontwikkeling van het grensoverschrijdende kantoor- en bedrijventerrein Avantis tussen Heerlen en Aken. Heerlen en Aken zijn vastbesloten van het gebied een succes te maken. Een cluster op het gebied van duurzame energie is hier in ontwikkeling met als kernen Solland Solar Energy, de grootste zonnecellenfabrikant in Nederland, Ecofys, E-Avantis en FEST, een samenwerking op het gebied van silicon-technologie van ECN en het International Solar Energy Research Center van de Universiteit van Konstanz. Beide steden, partners in Avantis, hebben daarnaast hun zinnen gezet op de ontwikkeling van een World Trade Centre (WTC). Voorlopig moet het WTC nog opereren vanuit een bestaand, grotendeels nog te huur staand gebouw, maar het begin is er.
Kees Werkhoven: ‘Om het aantrekkelijk te maken voor bedrijven zich op Avantis te vestigen is een speciaal belastingverdrag afgesloten. Zo kunnen bedrijven ervoor kiezen in Duitsland te produceren, maar hun belasting in Nederland te betalen De zeilboot is te water, de zeilen zijn gehesen, we kunnen gaan varen.’
De verbindingen in de Euregio worden verbeterd. Het wegennet wordt aangepast om een betere aansluiting te krijgen tussen de gebieden in Nederland en in Duitsland. Zo krijgt de ring rond Heerlen een betere aansluiting op de doorgaande snelweg A76 en daarmee ook een betere aansluiting met Duits gebied. De intercity van Eindhoven naar Heerlen rijdt binnenkort ook door naar Aken en er wordt een light rail-verbinding aangelegd via Avantis naar Aken zodat er een veel betere verbinding is met de campus van de technische hogeschool RWTH in die stad.
Gunstige signalen
En er zijn meer aanwijzingen voor euregionale ontwikkelingen. In zijn recente nieuwjaarstoespraak wees bestuursvoorzitter Jo Ritzen van de Universiteit Maastricht erop dat inmiddels 40% van de studenten in Maastricht afkomstig is uit het buitenland. Dit moet binnen enkele jaren 50% zijn. Ook gaan steeds meer Limburgse studenten in Aken studeren. Van der Bijl: ‘Dat zal op termijn een effect hebben op de arbeidsmarkt. Duitsers gaan gemakkelijker hier werken, Nederlanders vinden in Duitsland emplooi.’
Uit de recentste cijfers blijkt dat Zuid-Limburg in economisch opzicht de wind meer in de rug krijgt. Zo zijn de duizend werknemers die vorig jaar bij autofabrikant Nedcar werden ontslagen nu bijna allemaal weer aan het werk. De werkloosheid daalt. Vanwege de krapte zijn werkgeversorganisaties als de Limburgse Werkgevers Vereniging, MKB-Nederland Limburg en de Limburgse Land- en Tuinbouw Bond een eigen vacaturesite gestart.
In het Financieele Dagblad zei provinciaal gedeputeerde Martin Eurlings onlangs dat mede door de vergrijzing bedrijven veel meer over de grens op zoek moeten gaan naar nieuw personeel. De huidige economie is niet meer gebonden aan regio of land, maar de wereld is het speelterrein, aldus Eurlings. In die economische realiteit zou de Euregio Maas-Rijn de komende jaren wel eens goed kunnen presteren. Gerrit van der Bijl: ‘Nederlandse ontwikkelaars en beleggers, die toch meestal vanuit de Randstad opereren, krijgen dat steeds meer door. De belangstelling wordt steeds groter.’ En de Nederlandse partijen beperken zich dan niet tot het Nederlandse deel van de regio. In Aken en Luik zijn Nederlandse ontwikkelaars actief en dat zal de komende jaren alleen maar toenemen.
Profijt van meertaligheid
Met een voorraad van circa 550.000 m2 is de regio Maastricht nu nipt de grootste kantorenstad vóór Heerlen. Parkstad Limburg kent een voorraad van bijna 500.000 m2. Een grote klapper was vorig jaar het nieuwe kantoor van het Centraal Bureau voor de Statistiek in Heerlen (20.000 m2), dat door IPMMC wordt ontwikkeld. In 2009 wordt dit gebouw in gebruik genomen. Daarnaast is de herontwikkeling van het hoofdkantoor van ABP met een investering van € 95 mln van groot belang voor de regio Parkstad Limburg.
Het afgelopen decennium wist Zuid-Limburg een aantal shared services- en callcentra naar zich toe trekken, onder meer voor Vodafone, Medtronic en Mercedes-Benz. Hierbij profiteerde de regio van de beschikbaarheid van mensen die als moedertaal Duits, Frans of Nederlands spreken. Vooral blijkt in de praktijk dat het voordeel van meertaligheid in de nabijheid een positieve vestigingsfactor is. Ondanks cultuurverschillen en verschillende regelgeving in Nederland, België en Duitsland wordt het steeds gemakkelijker om vanuit de Limburgse markt arbeidsaanbod in het buitenland aan te trekken. Afgezien van deze callcentra en hoofdkantoren als ABP, DSM en AZL is de Zuid-Limburgse kantorenmarkt nog grotendeels een regionale aangelegenheid.
