Om te voorkomen dat woningcorporaties over vijf jaar hun aandeel niet kunnen leveren, is nú beleid nodig, stelt columnist Johan Conijn.
De formatie van een nieuw kabinet vordert met de traagheid die kenmerkend is voor de Nederlandse politieke cultuur. Eerst een verkenner die in zijn eindverslag een aantal prioriteiten heeft genoemd die eerst uitgewerkt dienen te worden. Bovenaan de lijst staat het aanpakken van het woningtekort en de ruimtelijke invulling daarvan. Aansluitend hebben D66 en CDA met de informateur een ‘Uitnodiging’ opgesteld, waarin zij hun inhoudelijke ideeën over de prioriteiten hebben beschreven. Vervolgens zal bezien worden welke partijen zich daarbij zullen aansluiten. Daarbij valt te verwachten dat de ideeën van D66 en CDA nog aangepast en aangevuld zullen worden in een definitief regeerakkoord. Voorlopig is het dus nog onbekend hoe het woningtekort zal worden aangepakt, maar de ‘Uitnodiging’ geeft wel al een doorkijkje.
Het meest opvallend is de continuïteit van beleid. Ten opzichte van het hoofdlijnenakkoord van kabinet Schoof is veel hetzelfde gebleven. En het kabinet Schoof was in belangrijke mate al een voortzetting van het woonbeleid van het kabinet Rutte IV. Het verminderen van het woningtekort wordt wederom ‘topprioriteit’ genoemd. Het doel is onveranderd 100.000 woningen per jaar. Niet alleen via nieuwbouw, maar ook via transformatie, optoppen, splitsen, woningdelen en zo meer. En weer twee derde betaalbaar met 30% sociale huur. De beleidsmatige overlap met eerdere plannen is 100%.
De afgelopen jaren is het aantal van 100.000 nieuwe woningen niet gehaald. Integendeel. De begin december gepubliceerde Staat van de Volkshuisvesting laat zien dat in 2022 het aantal van 90.300 woningen is gerealiseerd en dat het nadien het jaar op jaar is gedaald. In 2024 is het aantal uitgekomen op 82.400 woningen. Naar het zich laat aanzien zal in 2025 het aantal slechts 77.600 zijn. Het doel raakt steeds verder uit zicht. De voorgenomen acties van D66 en CDA om op korte termijn – tegen de stroom in – toch die 100.000 te halen verschillen ook niet zo veel van hetgeen al in gang is gezet. Het versnellen van het bouwproces, veel minder regels, het inkorten van de bezwaarprocedure, het wegnemen van belemmeringen vanwege stikstof en netaansluiting, actiever gemeentelijk grondbeleid. Als we gaan doen wat we al deden, waarom zou het dan nu wel lukken?
De ideeën van D66 en CDA richten zich vooral op het verder versterken van de regie van de rijksoverheid: ‘Wij grijpen in als regio’s en bouwpartijen vastlopen.’ Je zou denken dat we daar nu al de landelijke en regionale versnellingstafels voor hebben. Ook is er de Wet regie versterking volkshuisvesting, die nu nog bij de Eerste Kamer ligt. De voorgestelde maatregelen richten zich daarbij vooral op het aanbod van woningen. Dat is belangrijk, maar er is te weinig aandacht voor de afzet. Bouwen zonder afzet is niet goed mogelijk. Projectontwikkelaars willen graag in een vroeg stadium afspraken maken met kopers, beleggers en woningcorporaties. De komende jaren zou daar wel eens een groot knelpunt kunnen liggen. Geen woord over de bijdrage die van beleggers wordt verwacht, en dat is een omissie. Het kapitaal van beleggers, ook vanuit het buitenland, is hard nodig. Aanpassingen van het fiscale beleid kunnen daarbij behulpzaam zijn.
De woningbouw van woningcorporaties neemt de laatste jaren toe, maar de doelstelling van 30.000 sociale huur en 5000 middenhuur zal de komende jaren nog niet worden gerealiseerd. Het is steeds duidelijker dat de investeringscapaciteit van woningcorporaties eindig is. Dat heeft ook consequenties voor de haalbaarheid van 100.000 woningen per jaar. Dat getal raakt dan buiten beeld. Om te voorkomen dat woningcorporaties over vijf jaar hun aandeel niet kunnen leveren, is nú beleid nodig. D66 en CDA schrijven in hun ‘Uitnodiging’ dat woningcorporaties meer armslag krijgen om te investeren. Een concretere uitwerking in een volgende fase van de formatie is zeer wenselijk.
Johan Conijn is directeur bij Finance Ideas en emeritus-hoogleraar woningmarkt van de Universiteit van Amsterdam
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 12, 12 december 2025
