De projecten die subsidie hebben ontvangen in het kader van de Impulsaanpak Winkelgebieden, lopen over het algemeen volgens planning, concludeert de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Twee projecten, in Spijkenisse en Sluis, krijgen een onvoldoende.
Minister Beljaarts (Economische Zaken) stuurt een voortgangsrapportage aan de Tweede Kamer. Die had daarom gevraagd om beter te kunnen beoordelen of de impulsaanpak kan worden verlengd. Afgelopen week hadden branchevereniging INretail, gemeenten en verhuurders daartoe nog een oproep gedaan.
Merendeel op schema
De hoofdconclusie van de rapportage is dat uit de monitoring van RVO blijkt dat het merendeel van de projecten op schema ligt wat betreft uitvoering en haalbaarheid. 'Enkele projecten krijgen extra aandacht vanwege aanpassingen in het project, waarbij de verwachting is dat deze projecten overeind zullen blijven staan', aldus Beljaarts.
De impulsaanpak is bedoeld om de binnensteden divers en als vestigingsgebied aantrekkelijk te houden. De gemiddelde winkelleegstand is in binnensteden 8,6%, maar in driekwart van de gemeenten staat meer dan 10% van de winkelpanden leeg, aldus de RVO. 'En in de binnenstedelijke hoofdwinkelgebieden loopt de leegstand gemiddeld op tot bijna 20%.' De gemeenten zijn de aangewezen partij om die leegstand aan te pakken, maar vinden het herstructureren en transformeren van multi-probleemgebieden, gebieden waar zowel de openbare ruimte als meerdere panden in privaat eigendom aangepakt moeten worden, lastig. 'Het opzetten en realiseren van een integraal plan vormt een inhoudelijke uitdaging en is complex door de noodzakelijke afstemming met meerdere private vastgoedeigenaren. En bovenal zijn dit soort binnenstedelijke transformatieprojecten duur. Het is lastig om investeringen terug te verdienen; de projecten kennen een hoge onrendabele top.'
Winkels én wonen
De Impulsaanpak Winkelgebieden moet die onrendabele top verlagen. Daarvoor is € 88 mln subsidie beschikbaar gesteld in vier tranches. 'Daarmee lokken we meer dan 500 miljoen aan lokale investeringen uit', berekent de RVO. 'Met de Impulsaanpak onttrekken we ruim 135.000 m2 winkelruimte.' Maar er wordt niet alleen naar winkels gekeken: verder wordt 282.000 m2 woonoppervlak gerealiseerd, waarvan 85.000 m2 sociale huur. 'Daarmee hebben we het over ongeveer 5.000 extra woningen in de binnenstad.' Er gaat de komende jaren ook € 78 mln extra naar het verbeteren van de openbare ruimte.
Helft aanvragen afgewezen
Ongeveer de helft van de gemeenten die een aanvraag hebben ingediend, kreeg een subsidie. De 41 gemeenten met een gehonoreerd project vormen 12% van het totaal aantal gemeenten in Nederland. 15 projectaanvragen werden goedgekeurd, maar konden niet worden gehonoreerd omdat het beschikbare budget was uitgeput.
De voortgangsrapportage belicht het effect van de regeling bij 27 projecten uit vier openstellingsrondes in 2022, 2023 en 2024. De rest van de projecten is pas eind vorig jaar gestart en kon daarom nog niet worden beoordeeld.
Wijzigingen in elk project
Het merendeel van de projecten ligt op schema wat betreft uitvoering en haalbaarheid. 'Het beeld is overwegend positief en geeft vertrouwen voor de toekomst dat de projecten op tijd zullen worden gerealiseerd.' Naar verwachting zal geen enkel project gerealiseerd worden zoals het in eerste instantie was uitgedacht. 'Dat is inherent aan dit soort ruimtelijke gebiedsontwikkelingen. De regeling is met opzet zodanig vormgegeven dat hierop kan worden gereageerd en worden meebewogen. Aanpassen en meebewegen is noodzakelijk, maar er zijn ook enkele harde grenzen. Zo is de subsidie gemaximeerd en kan dus nooit meer worden. Aanpassingen moeten daarom binnen de subsidie worden opgevangen.' Elk project moet binnen zeven jaar na afgifte van de beschikking gerealiseerd zijn.
Aanpassingen worden geregeld gedaan op hert vlak van financiën: zo pakt de onrendabele top toch vaak hoger uit dan verwacht en moet worden ingespeeld op stijgende bouwkosten en hogere rentelasten, tegenover tegenvallende verwachte eindopbrengsten. Daarnaast zorgen bezwaren in de vergunningsprocedures of procedures bij de Raad van State soms voor wijzigingen, blijkt de ambtelijke capaciteit beperkt en zijn de doorlooptijden lang door netcongestie. Andere knelpunten zijn bouwlogistiek en de aanwezigheid van plant en dier op de te transformeren gronden.
Tot op heden zijn er zeven officiële wijzigingsverzoeken ingediend. Die zijn allemaal gehonoreerd.
Tegenslagen in Spijkenisse en Sluis
21 projecten krijgen het stempel ‘goed’, twee projecten krijgen een onvoldoende. Dat is de herstructurering van de Noordkop in het stadscentrum van Spijkenisse. Daar staat de geplande verbinding tussen passage Kopspijker en het Havenplein met een fietsenstalling (goed voor 5 ton subsidie) op losse schroeven omdat de investeerder aarzelt. De verwachte opbrengsten blijken tegen te vallen.
In de Zeeuwse gemeente Sluis staat de herontwikkeling van het gebied Raadhuisplein-Noord in Oostburg stil. Het gebied moet meer groen krijgen en een mix van wonen en winkelen. Bij de ontwikkeling van de geplande zorgwoningen is bleek de onrendabele top dusdanig hoog te worden dat de businesscase niet meer haalbaar is. Ook is niet zeker of de woningen wel ruimtelijk ingepast kunnen worden op de beoogde locatie. De gemeente heeft uitstel gevraagd en kijkt naar alternatieven.
Duizendknoop
Tegenslagen zijn er ook elders; zo kampt de gemeente Heerlen met een tegenvaller van bijna € 2 mln in het project Schinkelkwadrant-Zuid/Promenadepark, vanwege de aanwezigheid van de Japanse duizendknoop. De kosten van het verwijderen heeft de gemeente voor haar rekening genomen, waardoor de RVO alsnog een ‘goed’-beoordeling geeft.
Vier projecten krijgen het oordeel ‘voldoende’, waaronder het aanpakken van Geleen-centrum. Daar zijn nogal wat wijzigingen in aangebracht, waardoor de einddatum verschuift van maart 2027 naar het najaar van 2029.
Jorine de Soet neemt in een serie artikelen de Impulsaanpak Winkelgebieden voor PropertyNL onder de loep. Begin dit jaar belichtte ze de aanpak van Oosterhout.
