Het vastgoed beoordeelt de verkiezingsuitslag gemiddeld met bijna een zeven. Er liggen wel talrijke adviezen voor het nieuwe kabinet om met name gegroeide misstanden op de woningmarkt aan te pakken.
Door Wabe van Enk
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 3, 26 maart 2021
De vastgoedmonitor van PropertyNL onder beleggers, ontwikkelaars, makelaars, vastgoedadviseurs, juristen, overheden en corporaties laten zien dat de honderden respondenten in het vastgoed enorm van mening verschillen over de verkiezingsuitslag. Het cijfer dat respondenten de verkiezingsuitslag geven, loopt uiteen van 0 tot 10. Dat het samen cumuleert in een royale voldoende, zegt dus niets over de hevige controverse die in het vastgoed woedt over tal van politieke onderwerpen.
‘Vastgoed’ wordt vaak door de buitenwereld geassocieerd met libertijnse marktidealen, maar in het vastgoed zit ook een wereld die hoopt op een strakke regie van een overheid die de ruimtelijke ordening dicteert en zich kwijt van haar volkshuisvestelijke taak.
Kabinetssamenstelling
Dit komt tot uiting bij de vraag naar de gewenste kabinetssamenstelling. Premier Rutte heeft een voorkeur uitgesproken voor een voortzetting van een kabinet met de bestaande partijen VVD, D66, CDA en CU. In het onderzoek krijgt deze Rutte III revisited-variant met 18% van de respondenten slechts een derde plaats.
Favoriet onder de respondenten is een combinatie van VVD, D66, CDA en de pro-Europa-partij Volt met 27% – een combinatie die bij D66-stemmers beter ligt dan bij de wat meer Eurosceptische VVD-stemmers.
Met 25% staat voor de respondenten op de tweede plek de combinatie van VVD, D66, CDA en de Forum-afsplitsing JA21 – een combinatie die bij D66 moeilijk ligt vanwege de anti-Europa-standpunten van JA21.
Een combinatie over links met behalve VVD, D66 ook PvdA en Groen Links, de zogenoemde ‘paars plus variant’, krijgt 14% van de respondenten achter zich.
Een variant die vroeger populair was bij ondernemers – een zakenkabinet met wisselende meerderheiden – krijgt bij 9% de handen op elkaar.
Er zijn ook nog behoorlijk wat respondenten (7%) die een andere combinatie willen. Soms gaat het om een combinatie met Forum of PVV, die tijdens de verkiezingen door de regeringspartijen zijn uitgesloten. Soms wordt ook gekeken naar een paarse variant zonder GroenLinks (VVD, D66, CDA, PvdA), maar daarvan heeft zowel PvdA en GroenLinks gezegd hier niet voor te voelen.
Taken nieuwe kabinet
Verrassend is dat vastgoedmensen niet in eerste instantie denken aan hun eigen agenda’s wonen en ruimtelijke ordening als taken voor het nieuwe kabinet. Bijna een derde van de respondenten vindt dat economisch herstel de grootste uitdaging is. De woonagenda komt op een tweede plaats met 22%. Nummer drie is een ‘zachtere’ uitdaging: het kabinet moet werken aan het herstel van vertrouwen. Hier kan de toeslagenaffaire een rol hebben gespeeld. Hoog op de lijst staat ook ruimtelijke ordening en infrastructuur, terwijl onderwijs en veiligheid juist laag scoren. Daarbij tekent een aantal respondenten aan dat zij niet willen kiezen voor één onderwerp.
De vastgoedprofessionals die hebben gereageerd stemden vaker op de VVD (39%) dan landelijk. Als het aan het vastgoed lag, zouden er bijna 59 zetels voor de VVD komen, terwijl er landelijk 35 zetels voor de liberalen zijn gereserveerd. D66 is de tweede partij met 24% van de stemmen, wat goed zou zijn voor 36 zetels. Onder vastgoedmensen zijn JA21 en Volt sterk oververtegenwoordigd ten opzichte van het landelijke beeld, met voor deze nieuwkomers 9 en 7 zetels. Het CDA, Forum voor Democratie, Partij voor de Dieren, Christen Unie, GroenLinks, PvdA en PVV zijn in deze sector ondervertegenwoordigd.
Aanbevelingen
PropertyNL kreeg honderden aanbevelingen voor de focus van het nieuwe kabinet en de belangenverenigingen. Ze vallen uiteen in vier thema’s. Met afstand nummer één is de zorg voor het wonen, met tips voor snellere procedures, meer bouwlocaties en afschaffing van de verhuurdersheffing. Een goede tweede zijn opmerkingen over ruimtelijke vraagstukken die net iets verder gaan dan de bouw van 100.000 woningen. ‘Stoppen met een onnozele agenda van bouwen buiten stadsgrenzen’. ‘In mijn perceptie ontbreekt het aan feitelijk inzicht in de processen die de vastgoedmarkt beïnvloeden.’ Een derde is het milieuvraagstuk (vaak in combinatie met bouwen) en de zorg over de reputatie van beleggers.
Velen pleiten voor een nieuw ministerie van wonen of, zoals sommigen betogen, samen met ruimtelijke ordening. Een andere respondent zegt echter: ‘Geen ministerie erbij, want dan zijn de ambtenaren met hun hobby’s weer de baas.’ Anderen verwachten daartegen veel van Den Haag. ‘De regering moet snellere besluitvorming afdwingen rondom het aanwijzen van nieuwe bouwlocaties, zodat je niet 3 à 4 jaar achter de feiten blijft aan lopen.’
De zorg voor het imago van vastgoedinvesteerders komt vaak naar voren, zoals een respondent schreef: ‘De politiek moet zorgen dat er weer enige liefde voor vastgoedeigenaren komt.’ Een andere respondent: ‘Het beleggen in woningen moet mogelijk blijven als pensioenvoorziening en men moet de meeste mensen niet wegzetten als huisjesmelkers!’
Vrijwel alle respondenten uiten zich genuanceerd, slechts een enkeling gaat tekeer. Soms tegen boeren ‘Onteigen boeren ten behoeve van de woningbouw’ of met een hint naar corona: ‘Gooi alles weer open, we gaan met z’n allen naar de klote’ of netter: ‘Alles openen, iedereen is coronamoe.’