De lijst voor 2006/2007 | PropertynL top-25 Architecten 2007 De PropertynL top-25 Architecten laat dit jaar maar een beperkt aantal verrassingen zien. Uiteraard komen we een aantal buitenlandse bureaus tegen: het engelse foster, de Portzamparc uit frankrijk, Bonell uit Spanje, het Vlaamse AWG en de Amerikanen PPkS en rietveld Architects. door Kees van der Hoeven PropertyNL Magazine 13 december 2007 nr. 20
De lijst voor 2006/2007 | PropertynL top-25 Architecten 2007
De PropertynL top-25 Architecten laat dit
jaar maar een beperkt aantal verrassingen
zien. Uiteraard komen we een aantal
buitenlandse bureaus tegen: het engelse
foster, de Portzamparc uit frankrijk, Bonell
uit Spanje, het Vlaamse AWG en de
Amerikanen PPkS en rietveld Architects.
door Kees van der Hoeven
PropertyNL Magazine 13 december 2007 nr. 20
De PropertynL top-25 Architecten laat dit
jaar maar een beperkt aantal verrassingen
zien. Uiteraard komen we een aantal
buitenlandse bureaus tegen: het engelse
foster, de Portzamparc uit frankrijk, Bonell
uit Spanje, het Vlaamse AWG en de
Amerikanen PPkS en rietveld Architects.
Aan die laatste twee zit weer een Hollands
tintje omdat de daar voor nederland ontwerpende,
respectievelijke partners rené
Steevensz en rijk rietveld hier geboren
zijn en in Delft werden opgeleid.
Van de ongeveer vijftien vaderlandse architecten
die behoren tot de europese architectuurtop
zijn er slechts drie in deze lijst
terechtgekomen: Wiel Arets, Jo Coenen en
Mecanoo, dat wordt geleid door francine
Houben. De nationale top (totaal ongeveer
vijftig bureaus) is eveneens matig
vertegenwoordigd en hier vooral afkomstig
uit de randstad. Uit de hoofdstad de
Architekten Cie, Cees Dam & Partners en
Zwarts & Jansma en uit rotterdam eGM
en kraaijvanger Urbis.
Vanzelfsprekend maken de meer ‘corporate
architects’ substantieel onderdeel uit
van de lijst: winnaar AGS en engelman uit
Limburg; JHk uit Utrecht; Van den oever
Zaaijer Partners en ZZDP uit Amsterdam
en VVkH, koW en Harry nefkens uit
Zuid-Holland. ook Inbo, met meer dan
350 medewerkers en zeven kantoren het
grootste bureau in ons land, is dit jaar
weer opgenomen. tot slot in de lijst twee
architecten van wie we het werk nog niet
kenden: het rotterdamse Studio Acht en
knevel Architecten uit Amsterdam; deze
laatste bleek verantwoordelijk voor de
twee nieuwe Ikea-vestigingen in Amersfoort
en Delft.
1. AGS ArCHItekten & PLAnnerS
2. JHk ArCHIteCten
3. Jo Coenen & Co
4. InBo ADVISeUrS, SteDenBoUWkUnDIGen, ArCHIteCten
5. VAn Den oeVer, ZAAIJer en PArtnerS ArCHIteCten
6. PPkS
7. MeCAnoo ArCHIteCtS
8. koW GroeP
9. De ArCHItekten CIe.
10. krAAIJVAnGer UrBIS ArCHIteCten
11. DAM en PArtnerS ArCHIteCten
12. VVkH ArCHIteCten
12. ZZDP ArCHIteCten
14. kneVeL ArCHIteCten
15. CHrIStIAn De PortZAMPArC
16. BoneLL I GIL ArQUIteCteS
16. foSter AnD PArtnerS
16. rIetVeLD ArCHIteCtS
16. StUDIo ACHt
20. eGM ArCHIteCten
21. WIeL AretS ArCHIteCtS
22. ArCHIteCtenBUreAU Ir. HArry nefkenS
23. enGeLMAn ArCHIteCten
24. ZWArtS & JAnSMA ArCHIteCten
25. AWG ArCHIteCten
1 AGS architekten & planners
Heerlen, Arnhem - www.ags.nl - 97.500 m2
De minder bekende winnaar AGS (vroeger Architectengroep
Sigmond) is oorspronkelijk in 1947 opgericht door
architect Peter Sigmond. Vanuit Heerlen is het bedrijf
langzaam maar gestaag uitgebouwd, mede door overname
van architectenbureaus in Arnhem (stadsarchitect),
Heerlen (Peutz architecten) en Amsterdam (Schwencke
rosbach architecten). op dit moment bestaat het door
architect Jo Jongen geleide bureau uit meer dan 120 medewerkers.
Het opdrachtenpakket bestaat voor 40% uit
onderwijsgebouwen, de twee andere grotere sectoren
betreffen winkelcentra en woningbouw. De bedrijfsvisie
benadrukt de kracht van het bureau als het gaat om de
kennis van bouwkosten en maakbaarheid, terwijl de architectuur
die wordt nagestreefd beslist niet modegevoelig
maar ‘van een zo evenwichtig mogelijke opbouw’ dient te
zijn. De top van deze lijst werd bereikt met een aantal winkelcentra
verspreid door het land en de recente oplevering
van het door nS vastgoed gefinancierde roC in nijmegen
(met een overigens extreem modegevoelige gevel).
2 JHk architecten
Utrecht - www.jhk.nl - 85.500 m2
‘Inspirerend, betrouwbaar, passend en pakkend’ zijn de trefwoorden die
JHk Architecten gebruikt om het werk te beschrijven. De naam verwijst
naar de architecten Chris de Jonge, Louis Hoogland en kees de kat, van
wie alleen de eerste samen met titia Luiten en Ad van Aert het bureau
nu leidt. net als Inbo (zie daar) werkt JHk intensief aan de realisatie van
verschillende gebouwen op de Philips High tech Campus in eindhoven.
Grote kantoor- en bedrijfsgebouwen met een moderne uitstraling behoren
immers tot de kracht van het bureau, getuige ook het nieuwe gebouw voor
Atos origin op flight forum, eveneens in eindhoven.
3 Jo Coenen & Co
Maastricht, Eindhoven, Amsterdam
- www.jocoenen.com - 67.500 m2
Jo Coenen heeft na zijn vierjarige rijksbouwmeesterschap
weer volop tijd om zelf aan de knoppen van zijn
groeiende architectenbureau te staan, hoewel hij nog
wel een hoogleraarschap Architectuur/MIt (modificatie,
transformatie en interventie) aan de tU Delft aanvaardde.
Het Mosae forum in Maastricht en natuurlijk de
nieuwe openbare bibliotheek op het Amsterdamse oosterdokseiland
maakten dat hij hier de bronzen medaille
ruimschoots verdient. en hij neemt geen blad voor de
mond als het gaat om het kwaliteitsbesef van opdrachtgevers
in het commercieel onroerend goed; hem werd,
vanwege zijn intensieve aandacht (tot en met het detail
tijdens de uitvoering) in Amsterdam zelfs de toegang tot
de bouwplaats ontzegd. Maar die intensieve aandacht
maakte hem dit seizoen vervolgens wel tot winnaar van
de landelijke BnA Gebouw van het Jaar Prijs voor zijn
magnifieke Vestedatoren in eindhoven.
4 Inbo adviseurs, stedenbouwkundigen, architecten
Amersfoort, Woudenberg, Eindhoven, Amsterdam, Rotterdam, Drachten, Rijswijk - www.inbo.com - 65.100 m2
Het gaat goed met het grootste architectenbureau van nederland. In het afgelopen jaar werd een nieuwe, zevende
vestiging geopend in gebouw Las Palmas in rotterdam en de nieuw toegetreden partner Pieter van Wesemael (ooit
oprichter van de research- en developmentgroep van de Architekten Cie) werd benoemd als hoogleraar aan de tU
eindhoven. De omzet (rond € 30 mln) en het aantal medewerkers (nu meer dan 350) stijgen nog steeds en er worden
aparte strategieën ontwikkeld voor bepaalde marktsegmenten, zoals Seniorenstad en Inbo retail. Inbo kwam hoog in
deze lijst, vooral door opleveringen binnen enkele langlopende bouwprojecten zoals het Arenapark in Hilversum en
de Philips Hightech Campus in eindhoven.
5 Van den oever, Zaaijer en Partners Architecten
Amsterdam - www.oz-p.nl - 63.200 m2
Waren ze vorige keer nog 3de, ook dit seizoen is oZP weer in de toptien vertegenwoordigd via een drietal grote projecten,
waaronder Domus Medica in Utrecht. naast de naamgevende architecten werd in 2006 de talentvolle architect
John Bosch (oprichter van Bosch Haslett architects) in de directie opgenomen. De bouwkundige uitwerking van al
hun ontwerpen is ondergebracht in een zelfstandige dochteronderneming, die het tevens mogelijk maakt om ook voor
prominente buitenlandse architecten (zoals kohn Pedersen fox, Michael Graves en rafael Viñoly) de uitwerking van
hun nederlandse projecten te verzorgen.
6 PPkS
Glen Ellyn, Illinois USA - www.ppks.com - 63.000 m2
Hoogbouw wordt steeds populairder in ons land en wordt ook steeds
meer mogelijk gemaakt in bestemmingsplannen. elke stad wil vandaag de
dag wel een nieuw landmark in de vorm van een hoog kantoor- of woongebouw.
Amerikaanse architectenbureaus hebben vanzelfsprekend veel
ervaring in die tak van sport en het is PPkS dan ook gelukt om in ons land
- vooral via zijn nederlandse partner rené Steevensz - vaste voet aan de
grond te krijgen. Dit seizoen met twee grote gebouwen: het eurocenter in
Amsterdam en de IJsseltoren in Zwolle.
7 Mecanoo Architects
Delft - www.mecanoo.com - 60.000 m2
francine Houben bleef als enige over van de vijf oorspronkelijke oprichters
van Mecanoo. Alweer met 65 medewerkers is ze nog immer zeer succesvol,
zowel in nederland als in het buitenland. twee grote projecten in Spanje
(een justitiegebouw in Cordoba en een congrescentrum in Lleida) en een
zeer grote opdracht in taiwan, waar ze de internationale competitite voor
een gebouw van 100.000 m2 met daarin vier geprojecteerde theaters won.
Maar ook in eigen land verwierf ze in competitie de opdracht voor het
Historisch Museum in Arnhem en het nieuwe stadhuis/stationscomplex
in Delft. Ze kwam in de lijst met de commerciële ruimtes in de rotterdamse
Montevideotoren en met het grote, subtiel geknikte kantoorgebouw
fiftytwo-degrees in nijmegen.
8 koW Groep (kuiper, oosterheert, Wubben)
Den Haag, Den Bosch, Shanghai - www.kow.nl - 59.800 m2
Het snel groeiende bureau koW (nu meer dan 100 man sterk) is misschien een wat vreemde eend in de bijt van de
vaderlandse architectuur. oprichter Hans kuiper is van mening dat elke ontwerpvraag een werkelijk ‘passende oplossing’
verdient en dat het vervolgens niet zoveel uitmaakt of het bureau daarbij een vaste stijl hanteert. Dat heeft als
consequentie dat de ontwerpen variëren tussen ‘high-tech’ zoals bij het Modecentrum in Almere en (steeds vaker)
traditioneel, zoals bij de nieuwe winkels en woningen aan de Luifelbaan in Wassenaar. Het enorme en recent opgeleverde
woonwinkelcentrum Vierzicht direct langs de A4 bij Leiderdorp kent weer een andere signatuur.
9 de Architekten Cie.
Amsterdam - www.cie.nl - 57.800 m2
De Amsterdamse de Architekten Cie. - tegenwoordig
kortweg Cie. - behoort tot de top van de nederlandse architectenbureaus.
naast de bekende founding partners
Pi de Bruijn en frits van Dongen rijzen ook de sterren van
de jongere partners Branimir Medic en Pero Puljiz snel.
er wordt inmiddels steeds meer werk in het buitenland
gegenereerd, onder meer in kroatië, waar beide laatstgenoemden
oorspronkelijk vandaan komen. De veelal
grote utilitaire projecten zoals Double U in ypenburg en
het Conservatorium in Amsterdam leiden wederom tot
opname in deze lijst.
10 kraaijvanger Urbis Architecten
Rotterdam - www.kraaijvangerurbis.nl - 50.200 m2
Dit bekende rotterdamse architectenbureau bestaat
inmiddels 80 jaar en liet partnerbureau Urbis dit jaar
vertrekken. Architecten rob Ligtvoet, Jan Dirk Postel en
Hans Goverde zijn de actuele partners, die samen met
directeur organisatie Hans van Schuylenburg leiding geven
aan de meer dan 50 medewerkers. Actuele projecten
zijn het hoofdkantoor van de rabobank in Utrecht van
Ligtvoet, het provinciehuis in Zwolle van Postel en het
cultuurgebouw in de Haarlemmermeer van Goverde. Die
laatste was eveneens verantwoordelijk voor de winkels in
het Arnhemse Musiskwartier, die er mede voor zorgden
dat kraaijvanger nog juist in de toptien belandde.
11 Dam en Partners Architecten
Amsterdam - www.damenpartners.nl - 45.600 m2
net buiten de toptien, maar toch een mooi jaar, want
nestor en oud-hoogleraar Cees Dam vierde zijn 75ste
verjaardag. Met een uitbundig feest voor 1200 gasten
in het Muziektheater, een dik boek over zijn oeuvre, een
hoge koninklijke onderscheiding en met een uitnodiging
voor de latenight tv-show van Pauw en Witteman (en
wij voegen daar altijd gekscherend aan toe dat er in de
hoofdstad ook nog een belangrijk plein naar hem werd
genoemd). Maar alle gekheid op een stokje, Dam senior
gaat gewoon door in het vak en bouwt verder aan dat
omvangrijke oeuvre, de laatste 15 jaar samen met zoon
Diederik en hun medewerkers. en er staat nog veel in de
steigers, zoals de renovatie van het ministerie van Landbouw
in Den Haag en de Maastoren, straks het hoogste
gebouw van rotterdam.
12 VVkH Architecten
Leiden - www.vvkh.nl - 44.500 m2
Dit Leidse architectenbureau is opgebouwd rond de
‘evenwaardige pijlers architectuur en bouwtechniek’, en
in deze laatste discipline geeft Verheijen dan ook les als
hoogleraar aan de Delftse Bouwkundefaculteit. Vooral
met grote winkelprojecten zoals Alexandrium in rotterdam
heeft het 40 man sterke bureau in het afgelopen
decennium een trend gezet. Het is dan ook niet verwonderlijk
dat ook in de laatste tijd de winkelcentra zoals het
Cruquius Plaza in Haarlem en het Bachplein in Zwolle
leidden tot een hoge plaats in deze top-25.
13 ZZDP Architecten
Amsterdam - www.zzdp.nl - 44.500 m2
ZZDP behoort naar eigen zeggen tot de ‘gevestigde bureaus’
in ons land. en inderdaad heeft dit bureau van
architect-ondernemers in de afgelopen vijftig jaar een
eigen positie verworven, vooral met corporate architecture
in de vorm van kantoorgebouwen, zoals onder meer
de rembrandt- en Mondriaantoren in Amsterdam. ooit
opgericht door Piet Zanstra en later voortgezet door Peter
Zubli wordt het bureau met ruim 30 medewerkers nu
geleid door architect Joris Deur.
14 knevel Architecten
Amsterdam - www.knevelarchitecten.nl - 44.000 m2
onder leiding van de relatief onbekende architect Gert
Jan knevel werken ongeveer tien medewerkers aan projecten
die de volle breedte van het vak bestrijken. In een
opvallend strakke en modernistische architectuur maken
ze vooral winkel- en bedrijfsgebouwen. omdat de twee
nieuwe Ikea-vestigingen in Delft en Amersfoort zo groot
zijn, kwam het bureau hoog op de lijst binnen.
15 Christian de Portzamparc
Parijs, New York, Rio de Janeiro
- www.chdeportzamparc.com - 32.000 m2
Beroemde franse architect, vooral bekend geworden
vanwege zijn concertgebouwen zoals de opera de la
Bastille en de Cité de la Musique in Parijs. ontving in
1994 de Pritzker Prize, ook wel de nobelprijs van de architectuur
genoemd. In opdracht van Bouwfonds MAB
realiseerde hij het winkelcentrum met woningen De Citadel
in Almere. ondanks aanvankelijke scepsis vanwege
klaarblijkelijke constructieve problemen heeft vooral het
winkelende publiek het centrum in het hart gesloten.
16 Bonell i Gil Arquitectes
Barcelona - geen internetpresentatie - 30.000 m2
Bekend Catalaans architectenbureau, opgericht en geleid
door esteve Bonell and Josep Maria Gil. Ze werden internationaal
beroemd met hun zorgvuldige manier van
werken, vooral in relatie tot de historie en de culturele
identiteit van de locatie van hun projecten. Bouwfonds
MAB betrok ze in nederland intensief bij de vernieuwing
rondom het Pieter Vreedeplein in tilburg.
17 foster and Partners
Londen - www.fosterandpartners.com - 30.000 m2
De wereldberoemde Britse architect (en eveneens Pritzker-
Prizedrager) norman foster werd benoemd tot Lord
foster of thamesbank, naar de plek in Londen waar zijn
bureau is gevestigd. Zijn collega en tijdgenoot richard
rogers kreeg tegelijkertijd de titel Lord rogers of riverside
(zo kennen ze beiden de rivier in hun adellijke naam
- grapje van Blair?). kort geleden verkocht de 70-jarige
foster een groot deel van zijn aandelen aan een investeerder
met als doel de wereldwijde expansie van zijn architectenbureau
te versnellen. In de Amsterdamse Zuidas
werd recent zijn kantoorgebouw Vivaldi opgeleverd.
18 rietveld Architects
New York USA - www.rietveldarchitects.com - 30.000 m2
Architect rijk rietveld opende met zijn Amerikaanse
echtgenote een architectenbureau in new york. Dat zijn
nederlandse opdrachtgevers hem daar kennelijk graag
op kantoor (toen in het empire State Building) bezochten,
leidde uiteindelijk tot vaste voet op de nederlandse
kantorenmarkt. realiseerde vervolgens een groot aantal
kantoorgebouwen, onder meer in Den Haag en kortgeleden
in het Utrechtse rijnsweerd.
19 Studio Acht
Rotterdam - www.studioacht.nl - 30.000 m2
Minder bekend bureau onder leiding van architect Ben
Hoek, die we vroeger wel tegenkwamen als min of meer
vaste ontwerper voor een beperkt aantal ontwikkelaars.
Hier opgenomen vanwege de recente oplevering van
het project Mortiere Boulevard in Middelburg, een groot
woonwinkelcomplex in opdracht van Multi Vastgoed.
20 eGM Architecten
Rotterdam, Dordrecht - www.egm.nl - 29.800 m2
een van de grootste architectenbureaus in ons land dat
met meer dan 100 medewerkers en onder leiding van
zes partners, waaronder de eindhovense hoogleraar Bas
Molenaar, werkzaam is in alle sectoren van de bouw.
Vooral grote projecten in de zorg, onder meer de enorme
uitbreiding van het erasmus Medisch Centrum in rotterdam.
21 Wiel Arets Architects
Maastricht, Amsterdam - www.wielarets.nl - 29.200 m2
een van nederlands vijfsterren architecten met steeds
meer werk in het buitenland. tevens actief als architectuurdocent;
hij was onder meer decaan van het rotterdamse
Berlage Institute. Won vele prijzen, vooral voor
zijn magistrale Utrechtse Universiteitsbibliotheek. ontwerpt
ook gebruiksvoorwerpen en recent een luxe serie
sanitairproducten. Hier opgenomen vanwege het Groningse
stadionproject euroborg.
Architectenbureau
22 ir. Harry nefkens
Rotterdam - www.harrynefkens.nl - 26.300 m2
Harry nefkens, nu ruim in de tachtig, begon zijn architectenbureau
vlak na de oorlog in de gehavende stad
rotterdam. De wederopbouwperiode bracht het bureau
grote woningbouwopdrachten en het verwierf naam met
vele kerkgebouwen en tegenwoordig vooral grote en efficiënte
bedrijfs- en kantoorgebouwen. Hij heeft zijn honoraria
kennelijk goed belegd in onroerend goed, want is
- als enige architect - opgenomen in de Quote 500.
23 engelman Architecten
Roermond - www.engelmanarchitecten.nl - 25.700 m2
Groeiend middelgroot Limburgs architectenbureau onder
leiding van oprichter Maarten engelman. Met over
het algemeen streng modernistisch getint werk wordt
langzaam ook de rest van nederland veroverd. In 2007
werd de Betonprijs in de categorie Uitvoering toegekend
aan de 100 meter hoge woontoren Prothos in het winkelcentrum
Woensel in eindhoven.
24 Zwarts & Jansma Architecten
Amsterdam - www.zwarts.jansma.nl - 25.000 m2
oud-hoogleraar bouwtechniek Moshé Zwarts en rein
Jansma maken met hun bureau veelal technisch geavanceerde
projecten, zowel in de civiele wereld (onder met
meer vele ontwerpen voor snelwegen, viaducten en tunnels)
als in de architectuur. Ze werden tevens bekend
met hun stadionprojecten, zoals de vernieuwing van
de rotterdamse kuip en de nieuwe stadions voor fC
Utrecht, ADo, Sparta en AZ.
25 AWG Architecten
Antwerpen - www.awg.be - 22.800 m2
Gerenommeerd Belgisch architectenbureau opgericht
door Bob van reeth, tevens de eerste Vlaamse rijksbouwmeester.
nu met zes ontwerpende partners en
meer dan 25 medewerkers. Sinds 15 jaar ook veel projecten
in nederland. Zijn Utrechtse woningbouwproject het
Servaas Bolwerk won de Gouden Piramide 2006 en is
genomineerd voor de rietveldprijs 2007.
Verantwoording:
Bij de samenstelling van deze top-25 is gebruikgemaakt
van de actuele projectlijsten die zijn
opgenomen in de edities 2006 en 2007 van het
jaarboek Nieuw commercieel vastgoed in Nederland
in feiten en cijfers, gezamenlijk uitgegeven
door de neprom en PropertynL. Aan elk van de
in die twee jaar gerealiseerde projecten is vervolgens
- door nader onderzoek via internet en/of
rechtstreekse informatie van de opdrachtgevers -
de naam van het ontwerpende architectenbureau
toegevoegd. In de totaallijst is het gerealiseerde
b.v.o. van de opgeleverde projecten per architect
getotaliseerd.
