Nog nooit waren er zo veel deals. Nog nooit moesten vastgoedjuristen zoveel stukken doorworstelen. Nog nooit kwamen er zo veel vastgoedjuristen bij
Door Wabe van Enk (research Daphne Boiten, profielen redactie PropertyNL)
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 9, 28 september 2018
Juristen worden niet zoals ict’ers opgevoed met optimisme. Ict’ers kennen de wet Moore, die voorspelt dat om de twee jaar de ic-opslagcapaciteit verdubbelt, zodat zij steeds leuker kunnen programmeren. Nu is die wet eindig, maar uit alles spreekt vooruitgang. Juristen hebben ook een wet, die voorspelt dat elke twee jaar het volume documentatie per deal verdubbelt. Dit is niet prettig, want dit betekent steeds meer laagwaardig werk. Je zou verwachten dat bij een grotere dealflow meer transparantie zou ontstaan en meer eenvormige snelle juridische afwikkeling, maar het tegendeel is waar.
In het eerste halfjaar van 2018 noteerde PropertyNL een nieuw record met 6800 deals. In het jaarlijks onderzoek naar juristen komt de grote dealflow ook terug, maar helaas hebben de juristen ook maar 24 uur in een dag, dus voor het eerst in de geschiedenis stagneren sommige deals omdat de juristen het werk niet aankunnen. Sommige advocatenkantoren investeren wel in geautomatiseerde verwerking van contracten en due dilligence (zie op pagina 32 in deze editie het verslag van het congres dat CMS met PropertyNL hierover organiseerde), maar dit biedt nog geen soulaas. Dit betekent dat uiteindelijk meer juristen moeten worden ingezet en hogere kosten per transactie moeten worden gemaakt, precies het omgekeerde van wat blockchain-believers willen doen geloven. In een perfecte blockchain zijn veel adviesdiensten overbodig, maar op dit moment zet vrijwel elk kantoor uit de top-40 nog meer vastgoedjuristen in dan vorig jaar.
Spectaculaire stijgingen
Spectaculaire stijgingen waren er bij Dentons Boekel (met 62 vastgoedjuristen tegen 45 vorig jaar), Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn (8 erbij), Baker McKenzie (van 9 naar 16) en Van der Feltz (van 5 naar 12). BarentsKrans en Straatman Koster gingen allebei van 14 naar 20, AKD van 83 naar 89, Simmons & Simmons van 37 naar 42, Buren van 13 naar 17 en tot slot bleef de marktleider Loyens & Loeff ook niet achter: van 39 naar 43. De Brauw Blackstone Westbroek en Pact Advocaten waren de enige kantoren die zich aan deze trend wisten te onttrekken, maar ook zij hadden niet te klagen over de deals.
Uit het onderzoek van PropertyNL komt jaar in jaar uit naar voren dat Loyens & Loeff en Houthoff het meest prominente werk in het vastgoed verrichten met hun staf aan advocaten, notarissen en fiscalisten. Zij vormen samen met de deelnemers aan het jaarlijkse rondetafelgesprek van PropertyNL en de dertig andere participanten de top van het Nederlandse juridische vastgoed.
Speelveld in kaart gebracht
Het doel van het jaarlijkse onderzoek is te laten zien wie wat doet op het juridische speelveld. Iedere opdrachtgever die zijn heil zoekt buiten deze Top-40 moet gaan twijfelen. Er zijn zeker juristen buiten deze top die prat gaan op hun vastgoedkennis, maar het is net zoals als bij medisch specialisten: te weinig ervaring met een ingreep vergroot de kans op falen. De kans dat de opdrachtgever optimaal vastgoedadvies krijgt buiten deze top veertig is kleiner, omdat PropertyNL alle deals in het vastgoed bijhoudt. Vroeger waren er nog relatief grote kantoren die het vastgoed links lieten liggen, maar dat komt eigenlijk niet meer voor.
Net zoals in het vastgoedadvies neemt de belangstelling voor juristen met een internationaal netwerk toe. Boekel gaat zelfs onder internationaal vignet Dentons Boekel door het leven en NautaDutilh startte deze maand een apart kantoor in Londen op het gebied van vastgoedbeleggingen. Het PropertyNL rondetafelgesprek met vastgoedjuristen die betrokken zijn bij de grootste deals in Nederland bestaat dan ook voor het overgrote deel uit kantoren met een internationaal netwerk. Zelfs het beroemde Haagse kantoor voor overheidszaken, Pels Rijcken, kan niet zonder en werkt op informele basis samen met Crowe Horwath Foederer. Specialist op vastgoedgebied Lexence is aangesloten bij Meritas.
Legal 500
Het onderzoek van PropertyNL naar vastgoed behelst de terreinen transacties (het fundament van het onderzoek) financiering, vastgoedfondsen, project/gebiedsontwikkeling, PPS en vastgoedfiscaliteit, maar ook bouw-, huur- en procesrecht en ruimtelijke ordening. Bij onderzoeken zoals van de Londense collega’s van Legal 500 wordt het vakgebied ‘real estate’ wat enger gedefinieerd. In grote lijnen lopen de onderzoeken van Legal 500 en PropertyNL bij de topcategorieën echter parallel. Alle internationale topkantoren in het PropertyNL rondetafelgesprek worden ook door Legal 500 genoemd.
Er zijn wel kleine verschillen. Zo registreert PropertyNL CMS vaker, net als Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn en Lexence, maar dat zal verband houden met een minder ontwikkeld internationaal netwerk. Daar staat tegenover dat volgens PropertyNL De Brauw Blackstone Westbroek op vastgoedgebied minder prominent is dan de Britse onderzoekers signaleren. PropertyNL signaleert een krimp in vastgoedjuristen, terwijl de Britten afgingen op de grote internationale deals die het kantoor afwikkelde.
Het grote verschil tussen de Legal 500 en PropertyNL is dat de eerste zich louter richt op de grootste internationale kantoren, terwijl PropertyNL ook laat zien hoe andere prominenten in de Top-40 presteren. Zo valt dit jaar de sectie van Buren op met hun deals voor Vesteda, het Utrechtse team van Van Riet op gebied van zorgvastgoed en het team van Hemwood met de herstructurering van de ‘kaas van Koolhaas’. Kneppelhout & Korthals komen we tegen bij de samenwerking tussen de gemeente Rotterdam en Heijmans voor het nieuwe Ahoy, terwijl Labré veel werk doet voor Unilever. Een actieve partij zoals PPF Real Estate nam Ploum in de arm, terwijl Deka zorgde voor (over)uren bij RechtStaete. Grote deals zoals Atrium Amsterdam en Groot Handelsgebouw Rotterdam verliepen via Rutgers & Posch. Six Advocaten kwamen we tegen bij een van de belangrijkste hoofdkantoren op het gebied van werkgelegenheid in Nederland, Booking in Amsterdam met BPD, terwijl Stijl Advocaten Belgen adviseerde bij de ontwikkeling van de binnenstad van Enschede. Dit toont voldoende aan dat er ook voor de grote deals in het vastgoed een ruim palet aan vastgoedadvocaten voorhanden is.
Onderzoek PropertyNL Juristen
Op basis van het jaarlijkse onderzoek van PropertyNL naar transacties in commercieel vastgoed (circa 12.000) worden enquêteformulieren uitgestuurd naar de belangrijkste vastgoedjuristen. Uiteraard wordt onderzocht of de formulieren bij de juiste persoon terecht gekomen zijn, wordt uitgelegd waarvoor het onderzoek dient en vooral welke geheimhoudingsregels er gelden. De kantoren die gereageerd hebben, worden opgenomen in de lijst met profielen.
Gerelateerde artikelen:
