Als in een land de prijzen van bestaande woningen verdubbelen in eenzelfde periode waarin de prijzen van nieuwbouw stijgen met ongeveer 30 procent, dan is er iets ernstig mis met de nieuwbouw.
Als in een land de prijzen van bestaande woningen verdubbelen in eenzelfde periode waarin de prijzen van nieuwbouw stijgen met ongeveer 30 procent, dan is er iets ernstig mis met de nieuwbouw.
door prof. dr Eduard Bomhoff
En we weten wat er schort: er zijn veel meer tweeverdieners en de rente is gedaald. Huishoudens zijn rijker en kunnen zich ruimere huizen permitteren, maar de overheid heeft bevorderd dat de kavels voor de nieuwbouw constant bleven met dichtheden die het dubbele zijn van omringende landen. Uitzicht op de carport van de overburen in plaats van op de eigen voortuin en geen boom meer in de straat want die is daar te krap voor bemeten. Tegelijkertijd hebben gezinnen minder kinderen. Was een generatie terug een derde baby nog heel normaal, nu is het gemiddelde al gedaald tot 1,8 kinderen per vrouw. En dus hebben Nederlanders niet meer zo'n behoefte aan huizen met vier of vijf kleine slaapkamers, maar staat een grotere woonkamer van 40 vierkante meter bovenaan de lijst van woonwensen. Da's niet zo makkelijk te realiseren in een bestaande woning en onmogelijk in een huurhuis of een huurflat.
De burgers weten wat ze willen (lees het WBO), maar de politiek wil iets anders. Voornaamste drijfveer is een vreemde perceptie van grotestedenbeleid. Amsterdam en Rotterdam zijn veel armer dan Apeldoorn of Ede-Wageningen, maar wie daar als politicus iets aan wil doen stuit al gauw op controverses. Agenten vertrekken uit de hoofdstad naar Gelderland -moeten we dienders in Amsterdam dan paaien met een hoger salaris? Leraren vinden het werk op een zwarte school een zware uitdaging. Geldprijzen voor het beste docententeam? Thuiszorg heeft meer vacatures in Den Haag dan in Den Helder. Dan maar geen landelijke CAO met vaste salarisschalen voor het hele land? Allemaal controversieel, en vaak ook kostbaar wanneer de begroting van politie, onderwijs of gezondheidszorg stijgt door grotestedentoeslag of prestatiebeloning. Dan is het al snel makkelijker om grote steden op een heel andere manier te helpen, namelijk met meer inwoners (IJburg met fl 1 miljard subsidie, Leidsche Rijn met fl 2 miljard belastinggeld). Dat vergroot de gemeentelijke belastingbasis en houdt middeninkomens binnen de (nieuwe) stadsgrens. Veel mensen hebben andere woonwensen, maar files, NS-narigheid en restrictief bouwbeleid bevorderen kunstmatig de instroom in de Vinex-wijken.
Vertrekken dan minder agenten uit de grote steden, blijven leerkrachten bij de les in lastige scholen, en zijn de operatiekamers volcontinu bezet? Niemand kan logisch uitleggen dat aardrijkskundig beleid met rode contouren en compacte woonwijken daar veel aan kan bijdragen. NYFER ziet het woonbeleid vooral als de resultante van een politieke calculatie. Een miljard voor IJburg is voor de politici makkelijker dan een miljard voor beter onderwijs want de discipline op de totale overheidsuitgaven loopt gevaar wanneer niet alleen de leraren maar ook alle andere vakbondsleden in de collectieve sector in actie komen voor meer geld.
Het kan misschien beter wanneer we de spelregels veranderen. Leidsche Rijn bij Utrecht is de leerzame 'case study'. Het provinciaal bestuur was erg tegen, maar het Rijk wilde niet luisteren en liet de oren hangen naar stad Utrecht die honger had naar meer inwoners en de twee miljard subsidie toch niet hoefde op te brengen. De provincie was beter in de afweging van kosten en baten en hield vol dat Houten en Nieuwegein toch ook niet zonder reden waren aangewezen als betere locaties voor woningbouw. Als het Rijk te gevoelig is voor de gecombineerde lobby van de vier grote steden, is het veiliger om provincies te laten beslissen over woonlokaties. Laat het Rijk de contingenten per provincie aanwijzen, maar maak de provincie daarna verantwoordelijk voor de verdeling over gemeenten. Vier van de vijf inwoners van de provincie Utrecht wonen niet in Utrecht-stad en er is ook geen gedeputeerde voor grotestedenbeleid. De afweging wordt wellicht correcter met meer aandacht voor kosten en baten. En de huizen komen wat meer in de buurt van de wensen van de toekomstige bewoners als de planning van woonlocaties verdwijnt uit Den Haag.
Prof. Eduard J. Bomhoff
Directeur NYFER
