Het op vier na grootste kantoor met vastgoedjuristen, Pels Rijcken, kampt met een grote fraudezaak. Is het echter terecht dat daar andere luizen op afkomen, vraagt Wabe van Enk, hoofdredacteur van PropertyNL, zich af.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 26 november 2021
Het Haagse advocaten- en notarissenkantoor Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn kampt met het schandaal omtrent zijn voormalige bestuursvoorzitter. Frank Oranje heeft gedurende de 18 jaar dat hij als notaris actief was € 11 mln van klanten achterover gedrukt.
Zoals het er nu naar uitziet, draaien de partners op voor een groot deel van de schade. De kans dat een notaris deze fraude herhaalt is klein; de kans dat het weer bij Pels gebeurt is te verwaarlozen. Toch is het drama niet ten einde.
Nadat Oranje uit het leven is gestapt, zijn er een aantal luizen gesignaleerd. Luizen forceren door jeuk beslissingen. Zo heeft Pels Rijcken besloten afscheid te nemen van het notariaat, hoewel geen van de bestaande notarissen in het dossier van Oranje als verdachte voorkomt.
Nu is ook nog de aanval geopend op de rol van het kantoor als landsadvocaat. Het kantoor zou voorts gekenmerkt worden door een angstcultuur, met vloekende, racistische en seksistische leidinggevenden.
Kanttekeningen
Het is niet de rol van de journalistiek om organisaties te verdedigen, laat staan een advocatenkantoor, dat als geen ander moet kunnen pleiten. Toch enkele kanttekeningen bij de aanval op Pels, vanwege het onderzoek van PropertyNL naar vastgoedjuristen.
Op basis hiervan blijkt dat Pels Rijcken het op vier na grootste vastgoedkantoor van Nederland is, met 57 vastgoedjuristen (waaronder 8 (kandidaat)notarissen) en kunnen we zien bij welke transacties in het vastgoed het kantoor is betrokken. Een vertegenwoordiger van het kantoor, notaris René Spit, neemt jaarlijks deel aan het rondetafelgesprek van PropertyNL met de belangrijkste vastgoedjuristen van Nederland. Die juristen worden geselecteerd op basis van kwantiteit en kwaliteit van de vastgoedzaken, en zij gaan onderling in op de kwaliteit en de trends van het geleverde juridische werk.
Notaris René Spit gaf daarbij toe ‘een turbulent jaar’ achter de rug te hebben ‘met veel zorgen en slapeloze nachten’. Het was met een understatement ‘niet het leukste jaar’.
De mening van collega’s van andere kantoren was dat de kwestie niet het beste in de pers naar boven haalt.
Ingewikkelde boodschap
Zakelijk gezien heeft de omzet van Pels Rijcken in 2020 er niet onder geleden, maar dat weerhield bestuursvoorzitter Sandra van Heukelom-Verhage er niet van om maatregelen te nemen. ‘Terugkijkend was onze focus te veel gericht op het bieden van excellente dienstverlening en veel minder op aspecten als risk, compliance en een cultuur van tegenspraak’, zegt ze in het FD. ‘Wij kiezen ervoor onze energie en inspanningen in te zetten voor het bieden van excellente advocatuurlijke dienstverlening, de verbeteringen in de interne kantoororganisatie en de versterking van onze open kantoorcultuur. Wij hebben daarom besloten onze notariële dienstverlening te beëindigen.’
Ze geeft daarmee een ingewikkelde boodschap af van enerzijds een mea culpa voor risk en compliance en anderzijds een loftrompet voor ‘excellente advocatuurlijke dienstverlening’ en een ‘open kantoorcultuur’. Als dan de resultante is om afscheid te nemen van het notariaat, klinkt de loftrompet behoorlijk vals. Te meer omdat de ‘open kantoorcultuur’ door de luizen eerder is neergezet als angstcultuur, met vloekende, racistische en seksistische leidinggevenden.
Zorgelijk
Ik beschik niet over het vertrouwelijke rapport over de cultuur van Pels, maar er zijn wel meer signalen dat de prestaties die topjuristen moeten leveren, veel tol eisen. Met name het percentage jonge vrouwen met burn-out klachten onder Zuidas-kantoren was twee jaar terug zorgelijk. Het zou goed zijn wanneer topkantoren zoals Pels Rijcken daar aandacht aan zouden besteden, alleen niet nu.
Pels moet nu herstellen van de slag die Oranje heeft toegebracht. Nu jeuken alle luizen tegelijk. Als er een correlatie zou zijn tussen een fraudeur aan de top en seksistische leidinggevenden, dan was het anders. Nu lijkt het echter op landsadvocaatje pesten. Veel criticasters, onder wie Kamerleden, kennen de rol van de landsadvocaat niet. Zij vragen zich af waarom al die zaken naar één kantoor moeten.
Tegenstrijdige belangen
Pels heeft verzuimd daar een pleidooi voor te schrijven, daarom hier een bescheiden aftrap. Kijk naar de praktijk van 2020, waarbij Pels namens de Staat der Nederlanden een oplossing zocht voor het voormalig heropvoedingsgesticht Veenhuizen – een werelderfgoed met tientallen historische gebouwen. Dat kan een landsadvocaat alleen tot een goed einde brengen als het kantoor elders in het private vastgoed in de top meedraait. Pels begeleidde bijvoorbeeld voor de markt de aankoop en financiering van het Haagse winkelcentrum Mariahoeve.
Pels heeft als ‘tegenspeler’ de andere topkantoren, die vaak niet voor de staat mogen optreden wegens tegenstrijdige belangen, zoals Loyens & Loeff en Houthoff. Als de landsopdrachten verdeeld zouden worden onder kleinere, lokale kantoren, dan staat het Rijk met 1–0 achter. Niet alleen bij projecten zoals de aankoop van het Paleis van Justitie in Den Haag en de verkoop van de voormalige gevangenis Wolvenplein in Utrecht, maar vooral ook bij toekomstige complexe zaken, variërend van stroomvoorziening voor datacenters tot drijvende zonneparken.
Tip voor de overheid
Als u niet alleen op het onderzoek van PropertyNL onder klanten en mede-juristen wilt afgaan, verwijs ik naar het Britse onderzoek van de Legal500, waar Pels komt bovendrijven. Daarom een tip voor de overheid: gooi onder druk van luizen geen oude schoenen weg.
