De Top-50 Ontwikkelaars 2015

"VolkerWessels, Dura Vermeer en Kroonenberg zijn de drie ontwikkelaars commercieel vastgoed (winkels, kantoren, bedrijfsruimten, hotels en overig) van Nederland, gesorteerd op geschatte beleggingswaarde van de projecten die in 2015 in aanbouw waren of in 2015 zijn opgeleverd.

Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 27 november 2015
profielen door Ronald de Blauw, research Gabriëlle Klaver en PropertyNL Research

Overzichtsartikel Ontwikkelaars tegen wil en dank

1 – VolkerWessels
Het is lastig zicht te krijgen op alle vastgoedontwikkelingen van het VolkerWessels-concern. Zo’n 120 ondernemingen blijven na de overname door VolkerWessels vrij zelfstandig opereren onder de vlag van VolkerWessels. Onder hen Bouwontwikkeling Jongen, KondorWessels Vastgoed, KondorWessels Projecten, VolkerWessels Vastgoed, Credo Integrale Planontwikkeling, SDK Vastgoed, Kontour Vastgoed, Loostad, ID Planontwikkeling, G&S Vastgoed en Biesterbos. De verschillende ondernemingen opereren vanuit verschillende delen van het land. Om het nog ingewikkelder te maken doen ook sommige bouwbedrijven binnen het concern aan risicodragende projectontwikkeling. Omdat VolkerWessels zelf geen gegevens over commercieel vastgoed ontwikkeling op concernniveau levert, pretendeert PropertyNL dan ook niet helemaal volledig te zijn. Duidelijk is wel dat vooral G&S Vastgoed en Bouwontwikkeling Jongen een groot deel van de ontwikkelproductie van commercieel vastgoed voor hun rekening nemen. Vooral G&S, met posities op de Zuidas, draagt meer dan evenredig bij aan de productie, vooral met de waardevolle kantorengebouwen op de Amsterdamse Zuidas. VolkerWessels heeft G&S nu voor 70% overgenomen van Chris Gongriep, reden om het bedrijf nu te consolideren onder VolkerWessels.
Een beperkte kijk in de pijplijn van de andere dochters van VolkerWessels levert het volgende beeld. Op Park 20|20 bouwen VolkerWessels, Delta Development en Reggeborgh door. Nu zijn het kantoor van Plantronics en Now Building in aanbouw. Dezelfde combinatie realiseert even verderop Fokker Logistics Park. Vorig jaar werd circa 40.000 m² opgeleverd.
Een bijzonder project dat VolkerWessels Vastgoed in voorbereiding heeft, is het Noordelijke Havenhoofd in Scheveningen. De Visafslag wordt gerenoveerd en uitgebreid en er komt nieuwbouw, onder andere voor visrestaurant Simonis, een Inntel-hotel en een vismuseum. Eveneens een omvangrijke herontwikkeling is het Food Center in Amsterdam-West. Dit doet de ontwikkelaar samen met Ballast Nedam. Helaas ook nog niet in aanbouw, dus het telt niet mee voor de Top Ontwikkelaars.
Wel in aanbouw zijn verschillende andere projecten uit de koker van VolkerWessels (samen met Schouten en rederij Henk Groen): de Decathon bij de Bavelseberg in Breda (met Maver) en Pakhuismeesteren op de Wilhelminakade in Rotterdam. In het monumentale pakhuis realiseert Van Agtmaal een hotel met 230 kamers en 2500 m² retail.

Bouwontwikkeling Jongen
Deze zelfstandig opererende bouw- en vastgoedontwikkelaar is een dochter van VolkerWessels en voornamelijk actief op de Limburgse markt. Ze is mede-ontwikkelaar van het Maankwartier in Heerlen, samen met corporatie Weller. Verder is Bouwontwikkeling Jongen (gevestigd op Maastricht Aachen Airport) verantwoordelijk voor de verbouwing van het stadion van Fortuna Sittard. Directeur Carlo Külter stuurt 15 mensen aan. Ook de centrumplannen van Stein en Vaals en Ligne in Sittard (12.500 m², een deelplan van Zitterd Revisited) tellen mee. Wel overweegt de gemeente de winkelruimte in het project terug te brengen.

G&S Vastgoed
Conform de afspraak uit 2007, breidde VolkerWessels zijn belang in G&S Vastgoed uit van 30% naar 70%. VolkerWessels nam in 2007 ook G&S Bouw over. Op de Zuidas is G&S Vastgoed, dat eerder deelgebied Mahler mede ontwikkelde, weer bijzonder actief. De herontwikkeling en uitbreiding van het Atrium (in opdracht van Victory Advisors), het nieuwe kantoor 1000Mahler (gekocht door Chanel) en de woontoren 900Mahler en de kantoorgebouwen 400Beethovenstraat (NautaDutilh) en 500Beethovenstraat zijn allemaal projecten van G&S op de Zuidas. Ook in de Houthavens is de ontwikkelaar – die al ruim 35 jaar bestaat – actief, met de kantoorontwikkeling Moermansk.

2 – Dura Vermeer
Het bouwconcern in familiehanden is de recessie redelijk ongeschonden doorgekomen, mede dankzij de nieuwe kantoren van Stibbe en AkzoNobel op de Zuidas. Het bouwconcern als geheel, dat onder leiding staat van Job Dura, heeft 2600 personeelsleden. Dura Vermeer ontwikkelt en bouwt de inmiddels aan beleggers verkochte gebouwen zelf. Ook omvangrijk zijn het opleidingscentrum en hotel van het Amerikaanse cruisebedrijf Carnival in Almere Duin en het nieuwe kantoor van bioscience bedrijf Genmab in Utrecht. Het nieuwbouwdeel van Achter de Lange Stallen in Breda gaat niet door.

3 – Kroonenberg
Het grootste project dat particuliere belegger Lesley Bamberger met zijn Kroonenberg Groep momenteel in aanbouw heeft, is de herontwikkeling en uitbreiding van winkelcentrum Gelderlandplein. Kroonenberg heeft dit 27.000 m² grote winkelcentrum enkele jaren geleden overgenomen van Philips en zal het na herontwikkeling (met 8000 m² uitbreiding) in portefeuille houden. De belegger heeft voor de herontwikkeling Multi Vastgoed ingeschakeld als gedelegeerd ontwikkelaar, maar is dagelijks betrokken bij de projecten. Ook de Barones in Breda (28.000 m² retail), Hilvertshof in Hilversum (20.000 m²) en de Kalvertoren in Amsterdam (12.500 m²) worden klaar gemaakt voor de toekomst.

4 – Borghese/COD
Borghese en COD hebben samen opnieuw een stevige productie gedraaid, goed voor een notering tussen de grootste ontwikkelaars. Hoewel het in de markt zelfstandig opererende bedrijven zijn, worden ze hier samen gepresenteerd, omdat ze dezelfde aandeelhouders hebben, de broers Winno en Robert Pleijsier. Borghese (10 medewerkers) is gespecialiseerd in het ontwikkelen van bedrijfsruimte en kantoren. Enno Otten is directeur van beide ontwikkelaars, en heeft bij COD Gert-Wim Bos aan zijn zijde. Borghese heeft onder andere een distributiecentrum op Atlaspark in Amsterdam en het nieuwe verscentrum van Albert Heijn in Nieuwegein in aanbouw genomen. COD (eveneens 10 medewerkers) richt zich meer op de Amsterdamse markt en de andere grote steden. Belangrijk wapenfeit was vorig jaar de oplevering van Motel One op de Zuidas. Het 650 kamers tellende NHow-hotel bij de RAI, ook een COD-project, wordt zelfs twee keer zo groot.

5 – Multi Vastgoed
Met het kapitaal van de nieuwe eigenaar Blackstone achter zich en onder leiding van voormalige ceo van Redevco Jaap Blokhuis wil Multi zich de komende jaren ontwikkelen tot een topspeler in Europees retailvastgoed. Het hoofdkantoor is inmiddels verhuisd van Gouda naar Amsterdam. Het grootste Nederlandse project in de portefeuille is Forum Rotterdam, waar winkels, horeca, woningen en kantoorruimte in een gemengd programma worden gerealiseerd. Tegelijk gaat Multi kleinere winkelprojecten met een supermarkt als trekker niet uit de weg, getuige bijvoorbeeld het nieuwe centrum van Schuytgraaf in Arnhem, Hanzewijk in Kampen en Groeneveld in Utrecht. Vijf projecten zijn in aanbouw, twaalf in voorbereiding.

6 – ASR Vastgoed Ontwikkeling
Hoewel ASR Vastgoed Ontwikkeling al eerder officieus te koop stond, zette ASR zijn ontwikkeltak, net als Vastgoed Vermogensbeheer onder leiding van Dick Gort, deze zomer opnieuw en nu officieel in de etalage. Terwijl ING en Rabobank kozen voor ontmanteling, hoopt de verzekeraar een koper te vinden nu de markten herstel vertonen. Belangrijkste projecten zijn Leidsche Rijn Centrum, de herontwikkeling van het voormalige postkantoor op De Neude in Utrecht, Catharinasteeg in Leiden, Amadeus in Den Haag (samen met Provast – opgeleverd) en het voormalige Norfolk-terrein in Scheveningen. Dick Gort en Jeroen Messemaeckers werken met 45 collega’s aan deze projecten.

7 – AM/AM RED
Sinds het begin van dit jaar huizen woningontwikkelaar AM en commercieel vastgoed ontwikkelaar AM RED onder één dak in Utrecht. Na het vertrek van Paul Trip en eerder Martin Verwoert is Raymond Miltenburg nu directeur en heeft Roel Vollebregt de eindverantwoording (eveneens over AM). De 18 medewerkers van AM RED werken aan projecten als WTC Utrecht (CBRE Global Investors), het GZG-terrein in Den Bosch (samen met Heijmans), The Student Hotel in Eindhoven en de tweede fase van winkelcentrum De Voorwaarts in Apeldoorn. De eerste fase werd onlangs verkocht aan Epic I uit Luxemburg.

8 – Schiphol Real Estate
André van den Berg verruilt per 1 januari zijn functie bij Schiphol voor die van ceo van vastgoedfonds Altera, waar hij René Hogenboom opvolgt. De nieuwe aanvoerder van de 65 medewerkers van Schiphol Real Estate is nog niet bekend. De volledige dochter van Schiphol werd in 1996 opgericht om commercieel vastgoed op en rond de luchthaven te ontwikkelen. Het grootste project dat ze opleverde is het nieuwe Hilton-hotel, maar liefst meer dan 40.000 m² groot (inclusief parkeren). Het oude Hilton-hotel wordt afgebroken. Tevens werd The Base heropend, het herontwikkelde 36.000 m² grote Triport-kantorencomplex op de luchthaven, waar onder andere SBM Offshore, QKlikTech en Regus huren en ook een vestiging van Starbucks, een kinderdagverblijf en sportfaciliteiten te vinden zijn.

9 – Maarsen Groep
Van de portefeuille met commercieel vastgoed is alleen First Rotterdam in aanbouw. Maar alleen dit kantoorproject, het nieuwe onderkomen van NautaDutilh, is al goed voor 46.000 m². De ontwikkelende belegger deed dit project aanvankelijk samen met MAB, maar inmiddels is deze partij opgeheven en nu is Rabo Vastgoedgroep de partner. Met haar 20 collega’s binnen het familiebedrijf werkt algemeen directeur Monique Maarsen ook nog aan omvangrijke kantoorprojecten, zoals NoMa op de Amsterdamse Zuidas (met Brouwershoff, het vastgoedbedrijf van Cor van Zadelhoff), Amstelkwartier in Amsterdam, Triple Q in Utrecht en Park Kronenburg in Amstelveen en in Central Business District Rotterdam. Haar zus Nicole stapte in 2013 op als medebestuurder om haar carrière buiten het bedrijf voort te zetten. Ze blijft wel als aandeelhouder en commissaris betrokken.

10 – BPD
Sinds 1 januari 2015 gaat Bouwfonds Ontwikkeling door het leven als BPD. De afkorting voor Bouwfonds Property Development verklapt de internationale ambities van de grootste woningontwikkelaar van Nederland, die echter ook behoorlijk wat projecten met commercieel vastgoed op zijn bordje heeft, zeker nu enkele projecten zijn doorgeschoven van het ontmantelde MAB. BPD is met projectontwikkeling ook actief in Duitsland en Frankrijk. In beide landen is de ambitie om een top-5 speler te worden. De notering in deze lijst is te danken aan de gebiedsontwikkeling en projecten die een woningprogramma combineren met winkels, kantoren en andere voorzieningen. Mooie voorbeelden zijn winkelcentrum Koningswerf in ’s-Gravenzande en woontorens Seattle en Boston op de Wilhelminapier in Rotterdam.

11 – Klépierre
Een nieuwe naam in de lijst, maar beslist geen nieuw project. De herontwikkeling van Hoog Catharijne vergt een lange adem en inmiddels hebben verschillende topmensen van het overgenomen Corio al het veld moeten ruimen, meest recent Jan Willem Weisink. Maar Menno Overtoom is als directeur Hoog Catharijne nog steeds verantwoordelijk voor het 100.000 m² grote winkelcentrum. Het Franse Klépierre is voor 20% in handen van de Amerikaanse vastgoedgigant Simon Property Group en voor 14% van APG. De retailbelegger heeft voor € 21,9 mrd bezittingen in 16 Europese landen. Na het afstoten van een portefeuille ter waarde van € 770 mln aan Wereldhave heeft Klépierre in Nederland ook nog Alexandrium, Villa Arena, Markthal Rotterdam en Almere Centrum in handen. Leidsche Rijn Centrum is inmiddels in aanbouw.

12 – Provast
De onafhankelijke ontwikkelaar stond met de vorig jaar opgeleverde Markthal in de schijnwerpers. Ook Amadeus in Den Haag, de nieuwe Primark-winkel en boekhandel Scheltema met daarboven woningen, werd voltooid. Beide projecten waren samen al goed voor 22.000 m² winkelruimte. De ontwikkelaar, die in handen is van de vier partners en een jaaromzet heeft van circa € 120 mln, richt zijn pijlen de laatste jaren meer op Amsterdam. Zo wordt aan de Fred. Roeskestraat op de Zuidas een woningproject gebouwd en gaat de Amsteltower bij het Amstelstation binnenkort in aanbouw. Deze 100 meter hoge toren bevat een Meininger-hotel en 192 appartementen. Het Provast-team van 25 mensen werkt momenteel ook hard aan het hotel- en woningplan op de Grotiusplaats in Den Haag en een groot kantoorproject op de Zuidas.

13 – Ivy Group
Het bedrijf van Mark van Ginkel, Martin Smit en Lodewijk Bianchi, voorheen Emmes Groep, is begonnen als een vehikel van een groep particuliere vastgoedinvesteerders. Naast beleggen wordt er echter steeds grootschaliger ontwikkeld. Ivy Group is gelieerd aan retailondernemer Ronny Rosenbaum. Het team bestaat uit 7 mensen. Belangrijk project in aanbouw is de nieuwbouw (12.000 m²) aan het Rokin in Amsterdam, op de plek van het voormalige Fortiskantoor, waar onder meer Marks & Spencer en het nieuwe luxe warenhuis Haussmann komen. De herontwikkelde monumentale panden aan Rokin 9–17, met Scheltema, Betsy Palmer en Senza als huurders, zijn al opgeleverd.

14 – Top Vastgoed
Top Vastgoedontwikkeling is onder meer ontwikkelaar van het C&A-complex aan het Damrak en de Nieuwendijk in Amsterdam in opdracht van Bouwinvest, een van de grootste winkelontwikkelingen in Nederland. Voor ASR Vastgoed Vermogensbeheer nemen ze de V&D in Amstelveen (20.600 m²) onder handen en voor Syntrus Achmea het Musiskwartier in Arnhem (25.000 m²). Maar ook minder omvangrijke projecten hebben eigenaren Patrick van Lammeren en Frank van Kessel onder hun hoede. Zo realiseerden ze het winkelcentrum De Mierakker in Reeuwijk en De Leim in Maastricht (herontwikkeling) en zijn Brouwerspoort in Veenendaal (in samenwerking met AM) en De Gaard (Van der Vorm) in Utrecht in aanbouw. Top Vastgoed heeft geen medewerkers in dienst, maar werkt met een vast team van 30 specialisten die per project worden ingehuurd.

15 – 3W Real Estate
Dit jaar doopte 3W New Development zich om tot 3W Real Estate en opende een kantoor in Amsterdam. Het tekent de landelijke ambitie van de ontwikkelaar uit Maastricht, die vroeger vooral actief was in Zuid-Nederland. 3W Real Estate heeft 25 medewerkers, en aandeelhouders zijn nog steeds ceo Jaco Meuwissen en Kijabo (van de familie Vleugels). Na de Barones in Breda wordt de Kalvertoren in Amsterdam voor Kroonenberg Groep herontwikkeld. Andere winkelprojecten zijn onder andere De Hofpassage in Enschede (in opdracht van Elizen Vastgoed) en de revitalisatie en uitbreiding van Brusselse Poort in Maastricht West (Delta Lloyd). Op de Chemelot Campus bij Geleen ontwikkelt 3W Real Estate het gebouw Center Court, een centraal ontmoetings- en conferentiegebouw van 18.000 m² met een investeringsvolume van € 50 mln.

16 – Prologis
Het beursgenoteerde Prologis, met het hoofdkantoor in San Francisco, is niet alleen ’s werelds grootste belegger in logistiek en industrieel vastgoed, maar ontwikkelt zelf ook veel nieuwe projecten, de laatste tijd ook weer op risico. De wereldwijde portefeuille omvat 62 mln m² met een waarde van € 56 mrd. Bram Verhoeven staat sinds 2010 aan het hoofd van het Benelux-team (in totaal 9 mensen), dat kantoor houdt op Schiphol. In de Benelux heeft Prologis 1,7 mln aan assets onder management. Recente projecten zijn twee nieuwe logistieke complexen in Venlo, het complex van online retailer Coolblue in Tilburg en het nog in aanbouw zijnde distributiecentrum van Menlo Logistics in Eindhoven.

17 – Hurks
Met het terugtreden van Geert Hurks als bestuursvoorzitter is de dagelijkse leiding van de Brabantse bouwonderneming in handen gekomen van William Bontes (ceo) en Paul Born (coo). Geert Hurks (51), die sinds 1998 aan het hoofd staat van het familiebedrijf, neemt op 1 januari 2015 zitting in de raad van commissarissen. Hurks heeft een aardige veer moeten laten door zijn aandeel in Ballast Nedam (20%, dit voorjaar afgestoten). Ook de samenwerking met Ballast Nedam bij de bouw van OV Terminal Breda was verlieslijdend. Maar gelukkig heeft Hurks ook nog veel andere projecten onder zijn hoede, zoals het nieuwe onderkomen van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) op Utrecht Science Park (68.000 m²). Verder bouwt Hurks onder andere het Royal Cosun Food Technology Center in Heijningen en winkelcentrum Boulevard Zuid in Eindhoven.

18 – Van Wijnen
Het zijn de gecombineerde projecten met retail en woningen waaraan Van Wijnen, een van de grootste woningontwikkelaars van Nederland, zijn positie in deze top ontwikkelaars van commercieel vastgoed dankt. De 24 dochterbedrijven van Van Wijnen, met het hoofdkantoor in Baarn, bestrijken heel Nederland, maar het zwaartepunt verschuift de laatste jaren naar de Randstad. Voorbeelden zijn het project Zijdebalen in Utrecht en de Bert Haanstrakade op IJburg. Sinds 1 september is Edwin van den Berg de nieuwe directievoorzitter van het bouwconcern. Hij volgde Cees van Bemmel op.

19 – OVG
Het bedrijf van Coen van Oostrom uit Rotterdam heeft inmiddels ook een vestiging in Amsterdam. Het toont zich met commercieel kantoorvastgoed nog steeds een speler van formaat op de Nederlandse markt. Projecten als het nieuwe Rabobank-kantoor in Eindhoven en Van Oord in Rotterdam trekken niet de aandacht als De Rotterdam en The Edge, maar leveren wel een constante cashflow. Desalniettemin legt OVG zich meer toe op herontwikkeling van bestaande kantoorgebouwen, zoals het Codares-pand aan de Basisweg bij Amsterdam Sloterdijk, en nieuwbouwprojecten in Duitsland. De portefeuille die OVG in 2013 samen met Goldman Sachs had gekocht (7 kantoorgebouwen) is weer van de hand gedaan. NSI wil er nu iets moois mee gaan doen.

20 – Heijmans
De beursgenoteerde bouwonderneming uit Rosmalen heeft drie omvangrijke transformatieprojecten in portefeuille: Wijnhavenkwartier in Den Haag, de Fenix-loodsen op Katendrecht in Rotterdam en het GZG-terrein in Den Bosch. Het tekent de veranderde markt, waar nog nauwelijks grote nieuwbouwprojecten met commercieel vastgoed worden gerealiseerd. Het Wijnhavenkwartier, de herontwikkeling van het voormalige ministerie van Binnenlandse Zaken (samen met Syntrus Achmea), ging eind 2013 in aanbouw. Behalve 170 appartementen komen hier ook winkels en een vestiging van de Campus Den Haag (Universiteit Leiden).

21 – WDP
Dankzij de beursnotering op Euronext Amsterdam is WDP nog steviger verankerd in Nederland. De Belgische specialist in logistiek vastgoed, die al genoteerd was in Brussel, heeft een steeds groter aandeel van de portefeuille (2,4 mln m² en € 1,6 mrd) in ons land; het ging al om 905.000 m² en met het nieuwe distributiecentrum van Wehkamp in Zwolle komt daar nog eens 47.000 m² bij. De herontwikkeling van de locaties van The Greenery in Barendrecht en Breda is ook nog eens goed voor 60.000 m² nieuwbouw. Tony de Pauw en Joost Uwents zijn ceo van de onderneming, die in 1977 werd opgericht door Jos de Pauw. Rien van Ast is verantwoordelijk voor de activiteiten in Nederland. In 1999 ging het bedrijf naar de beurs en in 2001 werd de huidige naam Warehouses De Pauw (WDP) ingevoerd.

22 – Rialto Vastgoedontwikkeling
Rialto Vastgoedontwikkeling is in 2001 opgericht door Rico van den Eijnde. Het bedrijf ontwikkelt zowel voor eigen rekening als gedelegeerd. Ook wordt er samengewerkt met andere ontwikkelaars. In aanbouw is bijvoorbeeld de AaBe Fabriek in Tilburg, waar uiteindelijk zo’n 30.000 m² winkelruimte ten behoeve van een wijkwinkelcentrum en pdv/gdv zal komen. Rialto nam de ontwikkeling in 2013 over van Bouwinvest en verkocht deze dit jaar aan het European Retail Fund van Savills Investment Management.

23 – NS Stations
Met de verbouwing van grote stations, zoals Amsterdam, Den Haag en Breda, wordt heel wat retail toegevoegd. De NS is dan ook nog steeds een van de grootste retailers van Nederland, met 20 food en non-food formules (ook op franchisebasis) en 5000 medewerkers. Commercieel vastgoedontwikkeling is een minder prominente activiteit geworden van het spoorbedrijf. In de pijplijn van NS Stations, dat sinds 2009 onder leiding staat van Michiel Noy, zitten nog drie grote projecten bij Utrecht Centraal: Van Sijpensteijnkade (25.000 m² kantoor en 200–300 woningen), de Hoge Dame (30.000 m² kantoor) en De Generaal (40.000 m²). Hoewel NS Stations zich al enige jaren geleden heeft toegelegd op de ontwikkeling en exploitatie van stationsgebouwen, blijft het met deze projecten (in totaal 95.000 m² kantoorruimte) een grote speler in de kantorenmarkt.

24 – Breevast
Het kantoorgebouw Metropool aan de Weesperstraat is omgeturnd tot long stay hotel Zoku, kantoor- en winkelruimte. Afgelopen zomer was de officiële opening. Het project laat zien dat Breevast ook nog steeds actief is in Nederland. Andere recent opgeleverde kantoorrenovatieprojecten zijn Vivaldistraat en Weteringschans. In Nederland zitten ook nog verschillende kantoorplannen in de pijplijn. Breevast is ontstaan uit de oerontwikkelaar Bredero Vastgoed (1973, verantwoordelijk voor Hoog Catharijne) en sloeg in de jaren ’80 de vleugels al uit naar Duitsland, de VS en Canada. In 1999 kwam Frank Zweegers als aandeelhouder aan boord. Twee jaar later volgde de aankoop van de Financietoren in Brussel en daarna nam de ontwikkelaar ook nog het vroegere Rijksadminstratief Centrum onder handen, waar nu de Federale Politie gehuisvest is. Ceo van Breevast is sinds jaar en dag Henk Brouwer, die met 20 medewerkers in Nederland verder bouwt aan de portefeuille.

25 – Segesta
Segesta uit Alkmaar is groot in de herontwikkeling van kleine tot middelgrote wijkwinkelcentra, waarbij meestal ook sprake is van uitbreiding. Dit doet de ontwikkelaar onder andere in Alkmaar, Hoofddorp, Amstelveen, Almelo, Zoetermeer en Spijkenisse. Het gaat om winkelcentra in eigen portefeuille die worden klaargemaakt voor de toekomst. Het 20 mensen tellende team van Segesta wordt al 14 jaar aangestuurd door algemeen directeur Alex Huges; eigenaar van het bedrijf is de oprichter Co Appelman. Hij investeert ook in vastgoed via Carmona.

26 – Leyten
Leyten is een zelfstandige vastgoedontwikkelaar én belegger, gespecialiseerd in multifunctionele centrumprojecten met daarin winkels, woningen en maatschappelijk vastgoed. Oprichter Len Leijten heeft zijn onderneming overgedragen aan zijn zoons Allard en Folkert, die nu samen de leiding hebben. Het team van 17 mensen realiseert projecten in kleinere steden en dorpen, zoals Hof van Dedem in Dedemsvaart, Dorpshart Dreumel en Parkstad II in Rotterdam Zuid. Stuk voor stuk kleine tot middelgrote projecten, die toch bij elkaar opgeteld een behoorlijk metrage opleveren én een notering in deze ranglijst.

27 – Centrum Projecten
Vanuit een historische kantoorvilla in Hilversum opereren Marco van der Schoor en Peter Broeke, die onder de vlag van Centrum Projecten menig winkelcentrum onder handen nemen. De metamorfose van de 25.000 m² grote Hilvertshof in hun thuisbasis springt daarbij in het oog, een belegging van Kroonenberg Groep. Het is een van Nederlands oudste overdekte winkelcentra. De Molenhoekpassage in Rosmalen en Sterrenhof in Spijkenisse (beide 6500 m²) naderen hun voltooiing. Centrum heeft ook winkelprojecten onder handen in Houten, Bussum, Mijdrecht, Ouderkerk aan de Amstel, Gouda en Schoonhoven, allemaal in opdracht van de belegger. Het grootste project is de integrale ontwikkeling van Jaarbeurs Utrecht.

28 – Groep Heylen
De helft van zijn omzet haalt de Belgische Groep Heylen inmiddels uit Nederland. Eigenaar–directeur Wim Heylen wil hier verder groeien. Hij vergaarde zijn fortuin met verschillende retailketens (dierenwinkels, elektronica, keukens en badkamers) en een bedrijf in winkelinrichting en displaybouw. Grote Nederlandse distributiecentra als Agora21 in Roosendaal, Venlo E-commerce Logistic Campus en Logistic Park Venlo tellen op tot een fors metrage van uiteindelijk 290.000 m². De eerste huurder van E-commerce Logistic Campus is PVH, de Amerikaanse onderneming achter de modeketens Calvin Klein en Tommy Hilfiger. De bouwwerkzaamheden zijn inmiddels gestart. De totale vastgoedportefeuille van Groep Heylen in Nederland en België had medio 2015 een waarde van € 220 mln. Onder de groep vallen in België ook een restaurant en vergadercentrum, een golfbaan en een muntenproducent.

29 – Dok Vast
Dok Vast uit Oisterwijk werd opgericht in 2006 en is volledig in private handen. Jos Klanderman is managing director. De aandeelhouders hebben hun kapitaal vergaard met een groothandel in ondergoed en beenmode. Het kan dan ook bijna geen toeval zijn dat het jongste project van Dok Vast de ontwikkeling is van een 35.000 m² groot distributiecentrum voor Dobotex, een producent van sokken en ondergoed en dochter van Puma. Een ander groot DC in aanbouw is DC New Logic VI (75.000 m²) op bedrijvenpark Ekkersrijt in Son. Hier is logistiek dienstverlener Van Nieuwpoort Groep de huurder. Op steenworp afstand realiseerde de ontwikkelaar en investeerder in 2013 al het DC voor Rhenus Logistics. Op bedrijventerrein Vossenberg West II in Tilburg bouwt Dok Vast een gloednieuw distributiecentrum voor de producent van elektrische auto’s Tesla (43.000 m²), dat nog dit jaar in gebruik wordt genomen.

30 – Ahold Real Estate & Construction
Ahold Real Estate & Construction ontwikkelt vaak meer dan alleen de eigen supermarkten. Het vastgoed is echter altijd dienend aan de core business van Ahold: de exploitatie van supermarkten. In Rotterdam bijvoorbeeld heeft Ahold Real Estate & Construction samen met IJsselhof Vastgoed het woonwinkelcentrum ‘Van Kralingen’ gerealiseerd, 6500 m² winkels met daarboven 169 appartementen. Ongetwijfeld het grootste project is het nieuwe distributiecentrum van Bol.com in Waalwijk (50.000 m²). De bouw start pas begin volgend jaar, dus voor de lijst telt het project nog niet mee. Ahold Real Estate & Construction is opgericht in 1982 en staat sinds 2011 onder leiding van Anneke de Vries. De winkelportefeuille biedt heel wat werk; een vijfde van de 2600 winkellocaties is namelijk eigendom van Ahold Real Estate & Construction. Vorig jaar werden nog 85 woningen boven supermarkten verkocht aan een belegger.

31 – DHG
David Hart Groep is het bedrijf van David Hart dat met name gespecialiseerd is distributie- en opslagruimte en vastgoed. Vooral in de Rotterdamse haven, maar ook in andere havengebieden, zoals Amsterdam (Casablancaweg) en Moerdijk. Hier realiseert DHG een groot logistiek complex van 31.000 m². Aan de Eemhavenweg in Rotterdam is een gebouw van bijna 38.000 m² in aanbouw. De onderneming uit Schiedam heeft zo een portefeuille opgebouwd met een waarde van circa € 400 mln.

32 – Synchroon
De ongeveer 40 collega’s van Synchroon werken onder aanvoering Bart van Breukelen, René Muntel, Tobias Verhoeven en vanaf 1 januari ook Henri van Dam aan tal van projecten in Nederland. Vooral woningen en winkels als onderdeel van een groter plan en incidenteel een kantoorpand, zoals dat van Waterweg Wonen in Vlaardingen. Grootste winkelproject in aanbouw is Cadenza in Zoetermeer. In de pijplijn zitten onder andere Meerplein in Beverwijk (10.000 m²) en Waterfront in Harderwijk (7800 m²). Ongetwijfeld de grootste ontwikkeling van Synchroon, samen met BPD, zijn de woontorens Boston & Seattle (in aanbouw) en Philadelphia & Havana (in voorbereiding) op de Wilheminapier in Rotterdam. Bij elkaar goed voor 580 appartementen plus commerciële ruimte in de plint. Synchroon is onderdeel van het bouwconcern TBI en huist met zuster-ontwikkelaar Era Contour in Zoetermeer.

33 – Aedes Real Estate
Deze in hotels gespecialiseerde ontwikkelaar uit Amsterdam heeft met het Rosewood-hotel opnieuw een tophotel aangetrokken. Het voormalige Paleis van Justitie aan de Prinsengracht (20.350 m²) wordt omgetoverd tot een luxe hotel met 144 kamers en tal van voorzieningen. De onderneming van Paul Geertman transformeert ook het voormalige Emma Kinderziekenhuis aan de Sarphatistraat tot een vijfsterren Hyatt Regency met 211 kamers. Dit project wordt dit voorjaar opgeleverd. Eerder realiseerde Geertman al met zijn 11 collega’s het Andaz-hotel aan de Prinsengracht, samen met de kunstenaar Marcel Wanders. Dit is ook een Hyatt-formule. Het voormalige Burgerziekenhuis en later stadsdeelkantoor aan de Linnaeusstraat herbergt nu The Manor Amsterdam, van de Nederlandse keten Hampshire.

34 – Heren2
Dankzij de uitbreiding van het woonwinkelcentrum Bossche Boulevard en de nieuwbouw van kantoorgebouw Porcellis op de kop van de Amsterdamse Houthaven verdient Heren2 opnieuw een notering in de lijst der lijsten. De Bossche Boulevard is gedaan in opdracht van Rockspring. Porcellis, het Europese hoofdkantoor van Calvin Klein, is voor eigen rekening en risico. Directeur Eijk de Mol van Otterloo van Heren2 heeft indertijd zijn slag kunnen slaan door locaties van houtbedrijven op te kopen en posities van Nemaco over te nemen en in de Houthaven te gaan pionieren. De opvolger van de voorstelling Anne in Theater Amsterdam (ook eigendom van Heren2) is inmiddels bekend: 3D-musical Sky.

35 – Webscon
Bij het faillissement van Redema in 2012 ontsprong de al eerder verzelfstandigde consultancytak de dans en ging deze verder als Webscon. Onder leiding van Jaap Oudendijk en met Herman Veenendaal als mede-aandeelhouder werkt een team van 15 mensen aan winkelprojecten als Raadhuisplein in Drachten, Oosterpoort in Nijkerk en Beverhof en Wijkerbaan, beide in Beverwijk. Oudendijk heeft ook eens een plan gemaakt voor een outletcenter in het Groningse Winschoten, maar heeft inmiddels zijn zinnen gezet op Assen, met internetondernemer en autocoureur Raymond Coronel en moderetailer McGregor als investeerder. Dat zal gaan concurreren met het alternatieve outletplan in Winschoten van de Groningse ontwikkelaar Vastgoud.

36 – Delta Development
Directeur-eigenaar Coert Zachariasse werkt met zijn team hard aan het nieuwe hotelplan voor het voormalige postkantoor aan de Coolsingel en andere transformatieprojecten. Het zijn echter de nieuwbouwprojecten die Delta Development een notering bezorgen in deze lijst, zoals de kantoren van Bluewater (opgeleverd) en Plantronics (in aanbouw) op Park 20|20 en Fokker Logistics Park, beide samen met VolkerWessels. In Leiden bouwen zij het nieuwe kantoor van Heerema Marine Contractors, tegenover het bestaande Heerema-kantoor.

37 – Vorm
Vorig jaar ging het Defensie-eiland in Woerden in aanbouw. Dit is een samenwerking tussen Blauwhoed en Vorm. Syntrus Achmea Real Estate & Finance neemt een deel van de woningen af. De oude gebouwen in het midden van het eiland worden gerenoveerd en krijgen een nieuwe functie: horeca, cultuur en wonen. Het is een mooi voorbeeld van de verscheidene mixed-use projecten die de ontwikkelaar uit Papendrecht onder handen heeft. Met zijn bedrijf Transvorm boort eigenaar Daan van der Vorm ook de markt voor tra"