‘15 miljoen mensen, op dat hele kleine stukje aarde.’ Wie kent ’m niet, die hit van Fluitsma en Van Tijn uit 1996.
Door Marco Dijkshoorn
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 8, 28 augustus 2020
Het ging vergezeld van een vrolijk filmpje over een onbezorgd Nederland. Inmiddels is er een nieuwe versie, met de titel ‘17 miljoen mensen’. Als we nu 25–30 jaar vooruit kijken, dan hebben we volgens het meest waarschijnlijke scenario van CBS in 2050 zelfs ruim 19 mln inwoners. Op termijn ligt er minstens evenveel werk als in de afgelopen decennia. Toch ben ik niet hoopvol gestemd.
Ik hoorde in de afgelopen quarantainemaanden regelmatig mensen verzuchten dat ze het wel aangenaam vonden, die stilte op straat. Het voelde als vroeger. Ik denk ook wel eens terug aan de jaren ’90, maar dan om een andere reden. Het was de tijd waarin de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra op tafel lag. Daarin werd een duidelijk doel gesteld: 1 mln nieuwe woningen in een periode van circa 20 jaar, 40% binnenstedelijk en 60% aan de randen van de steden. Alle marktpartijen wisten in redelijkheid waar de kansen lagen, de rolverdeling was helder. Overheden werkten onder aanvoering van het ministerie van VROM eensgezind met marktpartijen samen aan een gezamenlijk doel: bouwen, bouwen, bouwen. Misschien schilder ik het achteraf beschouwd te romantisch af, maar zo staat het me wel voor de geest.
Vandaag de dag is de bouwbehoefte nog veel groter dan toen. Er zijn 845.000 nieuwe woningen nodig tot 2030. Dat is grosso modo een zelfde aantal woningen als in de jaren ’90, maar nu moeten we dit in tien jaar voor elkaar zien te krijgen. Ondanks die druk lukt het maar niet om de bouwmotor op gang te krijgen.
De reden? We zijn niet alleen dat land met heel veel mensen, maar vooral ook met heel veel meningen en belangen. Alle betrokken partijen voeren een langdurige strijd over wat zou moeten prevaleren bij de inrichting van ons land. Wonen? Werkgelegenheid? Landbouw? Natuurontwikkeling? Klimaatadaptatie? Infrastructuur? We moeten kiezen en slim combineren, maar we slagen er niet in de rijen te sluiten.
Zie de problematiek rond stikstof: alle betrokken partijen hebben zich verschanst in hun loopgraaf. Zie ook de Aanvullingsregeling Geluid van de nieuwe Omgevingswet. Vooral in de Schiphol-regio wordt niet voldaan aan die richtlijnen. In plaats van maatregelen afdwingen bij de bron (het vliegverkeer), worden straks hele gebieden als onleefbaar op slot gezet. Alleen al in bijvoorbeeld Aalsmeer staan daardoor bouwplannen voor 4000 (!) woningen op de tocht. Een derde voorbeeld: beleid en woonwensen staan soms haaks op elkaar. Het overheidsbeleid is erop is gericht het woningbouwprogramma grotendeels gestapeld te realiseren binnen bestaand (centrum)stedelijk gebied. We weten uit onderzoek echter dat veel huishoudens de voorkeur geven aan grondgebonden woningen in buiten-centrum of groenstedelijke woonmilieus, vaak aan de rand van de stad.
Dit najaar worden de toekenningen verwacht in de eerste tranche Regeling Woningbouwimpuls, die de realisatie van circa 65.000 woningen versneld mogelijk moet maken. Een belangrijke financiële impuls, maar de ruimtelijke randvoorwaarden daarvoor zijn onvoldoende op orde. Hoe komen we in ons land van 1000 meningen uit een dreigende impasse?
Met de Tweede-Kamerverkiezingen op komst ligt er een enorme kans voor politiek Den Haag in het verschiet om het bed eens flink op te schudden, lering te trekken uit de behaalde successen in het verleden en de regie te pakken.
Wat waren de succesfactoren voor het Vinex-beleid in de jaren ’90? Welke doelstellingen lagen hieraan ten grondslag? Wat hebben we ervoor gedaan en eventueel gelaten? In de volgende kabinetsformatie moet de focus liggen op het maken van heldere beleidskeuzes.
De eerste stappen zijn gezet. In februari 2020 nam de Kamer met een krappe meerderheid een motie aan waarin de wens is vastgelegd dat in het komend kabinet de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu terugkeert.
De voltallige fracties van VVD, PVV en D66 waren tegen, maar er is op z’n minst een sprankje hoop dat oude tijden gaan herleven! Met uw stem kunt u daar straks ook een steentje aan bijdragen.
Marco Dijkshoorn is directeur Projectontwikkeling bij Van Omme & De Groot. Hij geeft de column door aan Fahid Minhas, wethouder bij de gemeente Schiedam
