3e Woensdag: 'De vrouw is de winnaar'

In de toenemend ongelijke samenleving komt er een steeds grotere groep laagopgeleide mannen met seriële relaties die daardoor vooral veel alleen zijn. Als de relatie beëindigd wordt, moeten hij het huis verlaten, want de kinderen blijven bij de vrouw. Die kan daar, ook zonder baan, blijven wonen, omdat zij met een bijstandsuitkering kan rondkomen. Hij betaalt de alimentatie en heeft nauwelijks geld om zelf van rond te komen.

Professor Jan Latten schetst dit sombere beeld op de zonnige Derde Woensdag van September, de traditionele door AM en Nyenrode georganiseerde expert-meeting waar publieke en private beslissers in het vastgoed worden bijgepraat over de Miljoenennota 2017 en de implicaties van het kabinetsbeleid voor de komende jaren.

Klapstoel-economie

Het is het beeld van het precariaat, een ook door andere wetenschappers gebruikte term voor een groeiende groep in onze maatschappij. Het is een samentrekking van de woorden precair en proletariaat. Latten: ‘Deze mannen zullen het almaar moeilijker krijgen. De groeiende zzp-groep zorgt voor een klapstoel-economie vol onzekerheid. En dan voorspelt het World Economic Forum ook nog eens dat door de robotisering 7,1 miljoen banen zullen verdwijnen.’

Latten is hoogleraar sociale demografie aan de Universiteit van Amsterdam en beschrijft het vastgoedpubliek de demografische trends die de vastgoedmarkten gaan veranderen. Hij doet onderzoek naar relatievorming, de toenemende verandering bij gezinsvormen, het stijgend aantal alleenstaanden en de gevolgen daarvan.

Huizen voor gescheiden vaders

Zo is AM op het idee gekomen van het concept Friends Wonen in de nieuwe woontoren B’Mine@Overhoeks in Amsterdam Noord die net het hoogste punt heeft bereikt. Hier worden appartementen van 80 m² voor € 940 te huur aangeboden. De woning is geschikt voor twee eenpersoonshuishoudens. Er zijn twee ruime, gelijkwaardige slaapkamers en gemeenschappelijke ruimten zoals een woonkamer, keuken en badkamer.

Het is een van de innovatieve woonvormen die Latten noemt. In Amsterdam bestaat er al een huis waar gescheiden vaders samenwonen en waar ze hun kinderen kunnen ontvangen. Een voorbeeld uit het VK laat een overdekte straat zien waar oudere alleenstaanden achter aparte voordeuren wonen en ‘toevallige’ ontmoetingen in hun straat hebben. Heijmans One is een verplaatsbaar tijdelijk huis voor eenpersoonshuishoudens.

Powerkoppel

Nadenken over nieuwe woonvormen is volgens Latten hard nodig, want de veranderingen gaan snel. Het onderwijs splijt de samenleving. Het is de hoogopgeleide vrouw die hier de winnaar is: in de cohorten die nu afstuderen hebben de vrouwen de overhand. Latten: ‘En die vrouw heeft het voor het uitkiezen. Ze kiest niet iemand uit het precariaat, maar vormt samen met een hoogopgeleide man een powerkoppel. De dating-industrie speelt daar al langer op in met het ‘daten voor hoogopgeleiden’. Dat powerkoppel versterkt de segregatie, want de kinderen die dat powerkoppel krijgt, doen het beter op school. Het is simpelweg de sociale selectie van Darwin.’

Het powerkoppel heeft veel geld te besteden, € 110.000 per jaar. Een hoogopgeleide die met een laag opgeleide samenwoont, is al minder af: € 85.000 per jaar. Het laagopgeleide paar heeft jaarlijks € 60.000 te besteden.

Houtje bijten

Maar de paren blijven steeds minder bij elkaar: 25% van de partners die in 1990 trouwden, is uit elkaar. ‘En ben je alleenstaand, dan holt je inkomen achteruit. Singles besteden gemiddeld 43% van hun inkomen aan wonen – met een laag inkomen betekent dat op een houtje bijten. Inmiddels verdient zo’n 17% van de bewoners van de sociale huurwoningen te weinig om de huur te kunnen betalen.’

De hoogopgeleiden verhuizen vooral naar de Randstad, want hier zijn de banen. De alleenstaande hoogopgeleide vrouw – die steeds lastiger een hoogopgeleide man kan vinden, is hier druk op de woningmarkt. In de Randstad wordt het sowieso steeds drukker, vooral in en rond de Metropool Amsterdam. Want niet alleen blijven steeds meer gezinnen in de stad wonen waardoor de huishoudens groter worden, ook de stadsveteranen, de 50-plussers, willen blijven.

Latten: ‘De 50-plusser gaat de woningmarkt domineren. In 2019 is meer dan de helft van de bevolking 50-plus; de bevolking groeit vooral omdat we steeds ouder worden. Voor deze groep moeten echt nieuwe woonvormen als hofjes en dementie-vriendelijk wonen worden bedacht. En dan moeten we tegelijk bedenken wat we met de huizen doen die ze achterlaten: die zijn immers veel te groot voor de alleenstaanden die op zoek zijn naar een woning.’

Kabinet krijgt geen voldoende

Tijdens het door AM georganiseerde Nyenrode-debat op de ‘Derde Woensdag van September’ geleid door prof. Tom Berkhout kreeg het kabinet Rutte een onvoldoende.

Het kan zijn dat de goed onderbouwde analyse van Nyenrode-econoom Arnold daar debet aan was of een eerder gepubliceerd kritisch ING-rapport, maar de breed gedragen mening was dat het kabinet procyclisch is geweest. Daarmee heeft het kabinet een zwakke groei van de Nederlandse economie veroorzaakt.

Zelfs de bij het debat aanwezige top van de met ING concurrerende vastgoedbanken beaamden dat de geest van Colijn die in het kabinet waart, schadelijk is geweest voor Nederland en het vastgoed.

Meer moeite had het publiek met het conceptueel interpreteren van de boodschap van UvA-demograaf Latten. Hij schetste het probleem van het ‘precariaat’ – een samentrekking van precair en proletariaat – dat geldt voor laagopgeleide, alleenstaande mannen. Terwijl veel aanwezigen kans zagen om voor de superkoppels penthouses te ontwikkelen, bleef voor het precariaat de ‘vaderwoning’ over, een huis waar mannen samenleven om hun huisvestingslasten drukken. De aanwezigen twijfelden er echter aan of dit een haalbaar concept is.

Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 9, september 2016