Tilburg vindt zichzelf opnieuw uit

Toen de koning afgelopen april zijn verjaardag vierde in Tilburg, werd hij door vertrekkende burgemeester Noordanus in het Spoorzonegebied rondgeleid. De gemeente had ervoor gekozen hem niet de gebruikelijke binnenstadswandeling te laten maken. In plaats daarvan kreeg hij te zien hoe het terrein met loodsen en werkplaatsen van de spoorwegen wordt getransformeerd in een dynamisch en ruig stuk stad dat via het nieuwe station verbonden is met de binnenstad.

Een toer door de binnenstad zou ook niet zo aantrekkelijk zijn geweest, omdat er inmiddels op verschillende plekken bouwschuttingen en draaiende hijskranen staan. De komende jaren zullen zich in de binnenstad, vooral in het gedeelte tussen het stadskantoor en Pieter Vreedeplein, verschillende grote herontwikkelingsopgaven afspelen. Van de herinrichting van de openbare ruimte tot een nieuwe ladderstructuur (ofwel, winkelrondje) en de renovatie van het Stadskantoor.

De stad sorteert met deze ontwikkelingen voor op de toekomst. Tilburg wil in de regio dé stad blijven om te wonen, te verblijven en uiteraard te winkelen. Met marktpartijen als Wereldhave, VolkerWessels, Van de Ven en Van Schijndel is deze marsroute bepaald en worden de eerste veranderingen zichtbaar. ‘Het is noodzakelijk dat we onze regionale functie versterken. Wij willen graag meer bewoners, bedrijven en bezoekers naar Tilburg halen en daarvoor is een aantrekkelijke binnenstad cruciaal’, zegt verantwoordelijk wethouder Erik de Ridder. ‘Er werken 15.000 mensen in de Tilburgse binnenstad; dat aantal willen we houden en het liefst laten groeien. Momenteel vindt echter het omgekeerde plaats: te veel consumenten zoeken hun heil buiten de regio. Wij zien het als de opgave van de stad om die trend te keren.’

Opnieuw uitvinden

De binnenstad speelt in de economie van Tilburg en als aantrekkelijke verblijfs- en vestigingslocatie een te geringe rol. Tilburg is een stad die zich door de decennia heen herhaaldelijk opnieuw heeft moeten uitvinden. Het verdwijnen van de textielindustrie in de jaren ’60 en ’70 was een belangrijke economische aderlating. De stad heeft zich nadien hervonden door in te zetten op de moderne maakindustrie (met eerst Fuji en onlangs Tesla als grote voorbeelden), de verzekeringssector (onder andere Achmea), HBO-onderwijs (Tilburg is studentenstad nr. 5 van het land met bijna 30.000 studenten) en daar is nu de logistieke sector bijgekomen.

Deze economische activiteiten bevinden zich merendeels aan de rand van de stad. Omdat Tilburg de ambitie heeft de moderne kenniseconomie te omarmen, is een levendige binnenstad met een mix van functies en voorzieningen van groot belang. Tal van onderzoeken laten zien dat de binnenstad de plek is waar kenniswerkers elkaar ontmoeten en innovatie plaatsvindt.

Met de beste wil van de wereld kan het Tilburgse centrum momenteel niet de plek genoemd worden met optimale stedelijke voorzieningen (horeca, retail, leisure, cultuur, evenementen, groen en water) en met mooie plekken waar mensen elkaar ontmoeten, van café en bibliotheek tot park of gemengde woon- en werkomgevingen.

Kansen met winkelaanbod en stedelijk wonen

Het huidige beeld vraagt om verandering. Studenten, het talent en de toekomst van de stad, trekken snel weg, te weinig startende ondernemers blijven in de stad en grote bedrijven komen niet automatisch. Als inwoners meer te besteden hebben doen ze dat elders en een wooncarrière wordt zelden in de binnenstad doorlopen. ‘De kenniseconomie vraagt om nabijheid, stedelijkheid en diversiteit, inspirerende omgevingen en hechte economische netwerken waarin onderwijs, start-ups, bedrijfsleven en klanten met elkaar verknoopt zijn’, zegt De Ridder. Dat vraagt om dynamische stadscentra en stoere industriële plekken. In dat laatste voorziet Tilburg in ruime mate met het Spoorzonegebied.

De aantrekkelijkheid van de binnenstad is echter onvoldoende voor een stad met een regiofunctie. De Ridder: ‘Omringende steden hebben oude historische binnensteden, Tilburg niet. Wij hebben ons eigen unieke karakter. We zijn misschien niet het mooiste meisje van de klas, maar zeker wel het spannendste. Onze binnenstad moet dus op een andere manier concurreren, en dit willen we door een optimaal winkelaanbod te bieden waarin winkelen gezien wordt als een vorm van vrijetijdsbesteding. Daarnaast hebben we ruimte voor goed, betaalbaar en stedelijk wonen. Dat is onze kans.’

Hij vervolgt: ‘We willen studenten ook na hun studie aan Tilburg verbinden met werk en woonruimte, we willen inwoners uit de regio naar de stad laten verhuizen en we willen de vele bezoekers van De Efteling, Beekse Bergen en Loonse en Drunense Duinen verleiden de Tilburgse binnenstad te bezoeken.’

Nieuwe structuur kernwinkelgebied

Om dit voor elkaar te krijgen pakt de gemeente allereerst de structuur van het gebied aan, want die voldoet niet. Het kernwinkelgebied bestaat nu in feite uit een winkelstraat, de Heuvelstraat, waar je heen en weer kunt lopen. Daarmee wordt de potentie van het nieuwe winkelgebied rond het Pieter Vreedeplein enerzijds en de Emmapassage anderzijds niet benut.

Daarom wordt een nieuwe straat gecreëerd die het Pieter Vreedeplein en de Emmapassage met elkaar verbindt en de Heuvelstraat doorkruist. ‘Daarmee ontstaat een ladderstructuur in het winkelgebied waar je doorheen kunt dwalen’, aldus De Ridder.

De gemeente zet hier stevig op in. Zij heeft de benodigde panden gekocht om de nieuwe dwarsverbinding te realiseren. ‘We creëren openbaar gebied waar voorheen winkels stonden.’

Stedelijke woonvormen komen in twee woontorens die in het gebied zijn gepland. Ook op andere plekken in de binnenstad worden woonmogelijkheden toegevoegd.

Daarnaast wordt het winkelaanbod fors opgewaardeerd. ‘We kunnen retailers veel beter de juiste plekken aanbieden. Enkele van de huidige retailers hebben hun winkel al vergroot op hun eigen locatie, zoals H&M, of zijn verhuisd naar een groter pand op de Heuvelstraat, zoals Zara en CoolCat. Primark opent begin 2018 een grote winkel, Hudson’s Bay vestigt zich in het najaar in de vroegere V&D en Decathlon komt ook voor het eind van dit jaar. En we hopen uiteraard dat nog meer high-end winkels naar de stad zullen komen.’

Met dat in het achterhoofd worden nog een aantal ingrepen doorgevoerd. De slecht functionerende delen van het Koningsplein worden onderzocht, en op onder meer het Willemsplein wordt de ruimtelijke kwaliteit ter hand genomen.

Forse investeringen

De gemeente investeert zelf ongeveer € 30 mln in de hele binnenstedelijke ontwikkeling, aldus De Ridder. Daarvan is circa € 18 mln voor de aankoop van panden en grond en € 5 mln voor de aankleding en vergroening van de openbare ruimte. De actieve opstelling van de gemeente heeft ook marktpartijen doen besluiten in Tilburg te investeren. Wereldhave steekt ongeveer € 200 mln in nieuwe winkels in de binnenstad, terwijl VolkerWessels de bouw van verschillende woonprojecten voor zijn rekening neemt. De Ridder: ‘Voor ons is de uitdaging om starters op de woon- en arbeidsmarkt langer aan ons te binden. Dat het tot op heden onvoldoende lukt, komt doordat we niet de juiste mix van woonproducten hebben. Dat leidt weer tot interessante beleggingsmogelijkheden.’

Een groot project aan de rand van het kernwinkelgebied is de herontwikkeling van een van de twee stadskantoren, een project van bijna € 90 mln. Het aantal vestigingen van de gemeente gaat van vijf naar twee en in een van de komende weken wordt de verbouwing en renovatie van het grootste van de twee overblijvende panden gegund. Een van de maatregelen is dat in de plinten ruimte komt voor horeca en winkels, zodat het bij het kernwinkelgebied wordt getrokken.

Het tweede gebouw huisvest nu nog de bibliotheek, die in 2018 een plek krijgt in de LocHal in de Spoorzone.

Met de verhuizing van de stadsbibliotheek ontstaat een concrete verbinding tussen de binnenstad en de Spoorzone aan de andere kant van het nieuwe station. Dat is namelijk de ambitie die op de lange termijn wordt uitgerold: het verbinden van binnenstad met Spoorzone, Museumkwartier, Heuvel, Veemarktkwartier en Piushaven met alle tussenliggende gebieden tot een aantrekkelijke stadskern. De Ridder: ‘De Tilburgse binnenstad vindt zichzelf echt opnieuw uit. Het is uniek wat we op deze schaal hier samen met onze partners doen.’

 Tilburg op de Provada

De gemeente Tilburg doet ook deze editie van de Provada mee. De vertegenwoordigers van de gemeente zijn aanwezig op de stand van BrabantStad (hal 11 – stand 13).