Drie economen gaven bij de PropertyNL Forecast & Awards een vooruitblik op de economische ontwikkelingen in 2025. Erg optimistisch waren Barbara Baarsma, Sylvester Eijffinger en Ed Groot niet. Consultant René Buck ziet rentestijgingen uit Amerika naar Europa overwaaien.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 1, 31 januari 2025
Econoom Barbara Baarsma van PwC was tijdens de uitreiking van de PropertyNL Awards 2025 niet optimistisch over de economische ontwikkeling in 2025. Die wordt gekenmerkt door een lage economische groei van zo’n 1,5% en een inflatie van boven de 2%. ‘Dat is overigens een lichtpuntje, dat ligt namelijk ruim onder het niveau van de voorgaande twee jaar.’
Op de lange termijn blijft Nederland kampen met inflatie. Producten en diensten worden duurder door de vergrijzing: het dalende aantal werkenden leidt tot arbeidskrapte en daardoor stijgen de lonen. Bovendien voorziet ze externe effecten van de beprijzing van zaken als CO2-- en stikstofuitstoot. ‘En dan zijn er nog extra kosten door wat ik ‘globalansering’ noem: het terug naar Europa halen van de productie van goederen die we door gestegen geopolitieke spanning dicht bij huis willen produceren, zoals voedsel en militair materieel.’ Door de hogere lonen in Europa verhoogt dit de inflatie.
Nederland houdt voor wat betreft de inflatie wat last van de renteverlagingen door de Europese Centrale Bank, die zijn beleid afstemt op de rest van de Europese Unie. Op de wat langere termijn worden economische ontwikkelingen bepaald door het arbeidsaanbod en de arbeidsproductiviteit. De economische groei van de afgelopen tien jaar deed zich volgens Baarsma vooral voor doordat mensen langer gingen werken. ‘Maar daar is de rek nu uit. Dus zal economische groei uit een toename van de arbeidsproductiviteit moeten komen.’
Geld wordt schaarser
De Tilburgse emeritus hoogleraar economie en visiting professor aan Harvard Sylvester Eijffinger is het roerend met Baarsma eens. Hij voorziet dat de economische ontwikkeling de komende tijd in het teken staat van de drie D’s: demografie, decarbonisatie en deglobalisering. ‘We worden steeds ouder, waardoor de zorgkosten toenemen. Dit leidt tot ontsparen bij ouderen, waardoor er minder geld beschikbaar is voor leningen om mee te investeren. Die schaarste maakt geld – de rente – duurder.’ Alle investeringen in schone technologie, die minder broeikasgassen uitstoot, doen ook een beroep op kapitaal, waardoor de vraag verder toeneemt. Door het terughalen van productie naar Europa is er meer vraag naar arbeid. Aan zijn drie D’s voegt hij een vierde toe: dependance, oftewel afhankelijkheid. ‘Daarmee doel ik op de afhankelijkheid van het beleid van Centrale Banken.’
Ed Groot, bekend van zijn economische column Kleintje Groot in het FD, heeft daar weinig aan toe te voegen, hoewel hij zijn twijfels heeft over het effect van de door Eijffinger gevreesde ontsparingen door ouderen. Hij deelt de mening van Baarsma dat Nederland een lagelonenland is geworden. ‘Als de arbeidskosten stijgen, neemt de arbeidsproductiviteit als vanzelf toe door het inzetten van arbeidsbesparende innovaties.’ Groot wijst op het traditionele nieuwjaarsartikel van de secretaris-generaal Sandor Gaastra van het ministerie van Financiën. ‘Hij bepleit meer overheidsinvesteringen in onderwijs en opleidingen voor werknemers en een verhoging van het minimumloon.’
Minimumloon moet omhoog
Baarsma beaamt dat ook zij het minimumloon graag zou willen verhogen, maar dan wel ontkoppeld van de AOW en de uitkeringen. ‘Dan voer je meteen een activerend arbeidsmarktbeleid.’ Het zal er volgens haar als vanzelf toe leiden dat laagproductieve sectoren, zoals de land- en tuinbouw, uit Nederland wegtrekken en hoogproductieve sectoren zich hier vestigen. ‘Op dit moment is dat juist andersom. De helft van de banen in laagproductieve sectoren worden nu ingevuld met arbeidsmigranten.’
Over het kabinetsbeleid is ze niet te spreken. ‘Dat richt zich op koopkracht op korte termijn, terwijl je juist zou hopen op meer koopkracht op lange termijn.’ Elke euro die met belastingmaatregelen van veelverdieners naar de minima wordt gesluisd, kost de maatschappij vijftig eurocent, betoogt zij. ‘Maar elke euro die in onderzoek en ontwikkeling wordt gestoken, levert netto € 4,20 op.’ De overheid moet het bedrijfsleven juist prikkelen met een hoger minimumloon en handhaving van de wetgeving voor ruimtelijke ordening. ‘Door hogere prijzen voor schaarse vierkante meters komen die beschikbaar voor hoogrenderende sectoren.’
Internationaal kampioen deeltijdwerken
Ze krijgt bijval van hoogleraar Eijffinger. ‘In een land dat het moet hebben van export is het onbegrijpelijk dat je zou willen concurreren met lage arbeidskosten.’ Ook de vele toeslagen en kortingen die gekoppeld zijn aan de hoogte van het loon begrijpt hij niet. ‘Het verschil in het marginale tarief voor werknemers met een salaris van eenmaal en tweemaal modaal ligt op 75%. Van elke extra verdiende euro verdwijnt dus driekwart.’ Voor hem verklaart dit dat Nederland internationaal kampioen deeltijdwerken is. ‘Zelfs artsen met een opleiding die € 1,3 mln heeft gekost, werken tegenwoordig in deeltijd.’
Dat economen het Nederlandse belastingstelsel met toeslagen heel anders zouden vormgeven, blijkt volgens Eijffinger uit de stapels rapporten over mogelijke belastingherzieningen die op het ministerie van Financiën stof vergaren. ‘Het is allemaal bekend. Het is gewoon politieke onwil’, constateert Baarsma. Het liefst zou ze morgen het lage btw-tarief volledig afschaffen en de verkoop van alle goederen en diensten met 21% belasten. ‘Maar daar is lastig een meerderheid voor te krijgen.’ FD-columnist Ed Groot begrijpt dat volledig. ‘Er is nog nooit een politicus herkozen op basis van verstandige economische adviezen.’
‘Verkiezing Trump maakt vastgoedfinanciering duurder’
De herverkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten stuit in Nederland op onbegrip. ‘Amerikanen nemen Trump serieus, maar zijn uitspraken niet. In Nederland is dat precies andersom’, constateert directeur René Buck van Buck Consultants International. ‘Een dag na de inauguratie hoorde ik in een talkshow iemand vragen waarom Trump de oorlog in Oekraïne nog niet heeft opgelost. Dat had hij toch gezegd?’
Dat de Denen te maken krijgen met Amerikaanse importheffingen als straf voor het niet willen verkopen van Groenland, acht Buck plausibel. ‘Voorheen waren importheffingen een straf voor economische dumping van goederen. Trump zet dit middel nu in tegen alles wat niet in het voordeel van de Verenigde Staten is.’ De al flink opgelopen inflatie zal daardoor verder stijgen, voorziet Buck. Om de geldontwaarding te beteugelen zal de Amerikaanse centrale bank de rente verhogen. Die maatregel zal door de Europese Centrale Bank worden gevolgd. ‘Dus houd er maar rekening mee dat de financiering van vastgoed duurder wordt.’
