Regiospecial NH: ‘Kijk nu ook eens naar het noorden’

‘Een stukje erkenning’, zo ziet Thijs Pennink de Regio Deal die vorig jaar met het Rijk is gesloten. Een investering van € 10 mln moet het woon- en werkklimaat in de Kop van Noord-Holland versterken. Dat geld gaat onder meer naar de ontwikkeling van innovatieve maritieme technologieën, zoals drones die bedrijvigheid op zee monitoren, en naar een ‘blauwe’ waterstoffabriek in Den Helder. Deze fabriek moet in 2026 operationeel zijn en dan voorzien in 20% van de Nederlandse vraag naar waterstof, zegt Pennink met enige trots.
Pennink is directeur van Ontwikkelingsmaatschappij Noord-Holland Noord. Dat is het gebied boven Castricum, Uitgeest en het West-Friese Hoorn, met 18 gemeenten en Alkmaar als grootste stad. Pennink legt het maar even uit, want de bekendheid met deze regio houdt soms niet over. Een handicap voor het ontwikkelingsbedrijf. Het gebied bestrijkt slechts een deel van de provincie Noord-Holland en is geen onderdeel van blikvanger Metropoolregio Amsterdam (MRA), waartoe bijvoorbeeld wel Haarlem, Purmerend en Lelystad behoren. ‘We hebben geen bestuurlijke status, en dat is een belemmering. Daardoor zijn we minder zichtbaar. Het kost meer moeite om op de politieke agenda te komen. Daarom ben ik ook zo blij met de Regio Deal.’

Optocht naar Amsterdam
De bedrijvigheid in het bovenste deel van Noord-Holland overstijgt het lokale. Vrij letterlijk, met de vele bouwbedrijven die traditioneel Amsterdam en omstreken bedienen. Pennink: ‘Rond 7 uur ’s ochtends zie je de busjes in een optocht die kant op gaan. Amsterdam is door ons gebouwd. Ze zeggen wel: een Amsterdammer zit op de steiger en fluit, een Noord-Hollander staat en werkt.’
Van oudsher is het ook een agrarisch gebied, met begin deze eeuw een verhuizing van grootschalige Westlandse kassen naar de Kop van Noord-Holland. Zo biedt bedrijventerrein Agriport A7 in Hollands Kroon, een paar kilometer ten noorden van Medemblik, ruimte aan kassen van wel 40–50 hectare. Internationaal bekend zijn de zaadveredelingsbedrijven in de omgeving van Enkhuizen, Hoorn en Schagen, als cluster met enige flair omgedoopt tot Seed Valley. Een voorbeeld van een succesvol Nederlands familiebedrijf is Bejo Zaden in Warmenhuizen. In datzelfde dorpje ten noorden van Alkmaar is ook groentesnijder Vezet gevestigd, waar vrijwel elk zakje voorverpakte groente in de Albert Heijn vandaan komt. Als dat tenminste niet is geleverd door concurrent Hessing uit het West-Friese Zwaagdijk-Oost bij Hoogkarspel.

Grote datacenters
Grote kantoren zijn schaarser in de regio, al is in Alkmaar verrassend genoeg wel een groep ICT-bedrijven gevestigd. Pennink: ‘Die zitten bewust hier, op wat grotere afstand van de Metropoolregio. Dat heeft te maken met de prijs van woningen, in Amsterdam is dat soms een handicap om mensen te krijgen. En ook met een zekere vluchtigheid daar. Ik wil niemand voor het hoofd stoten, maar Amsterdam heeft toch vooral een incubatieklimaat. De start-ups hier groeien vaker uit tot steviger bedrijven.’ Zo is Pennink op dit moment in gesprek met een voormalige start-up die een productievestiging in de regio zoekt van 4 à 5 hectare. De naam mag hij nog niet prijsgeven.
Onderscheidend voor de regio zijn ook de kosten van vierkante meters en van bouwgrond voor bedrijfsruimte, al tamboereert Pennink er niet op. ‘Vergeleken met dichtstedelijke metropoolgebieden zijn wij concurrerend’, is alles wat hij erover zegt. Misschien nog wel belangrijker: er is hier nog ruimte. Voor kassen, productiehallen, distributiecentra.
En ook voor nieuwe datacenters van Microsoft en Google? De gemeente Hollands Kroon is nu met de provincie in discussie over de komst van meer datacenters in Middenmeer. Hoe ziet Pennink dat? ‘De vraag is hoe ver je die datacenters moet laten doorgroeien. Ze hebben een hoog energieverbruik en nogal wat ruimtelijke impact, ze leggen beslag op agrarische grond. Anderzijds lopen er wel innovatieve projecten om de datacenters te verduurzamen en zorgen ze voor een structurele werkgelegenheid van 1000 tot 1500 banen. De regio maakt nu even pas op de plaats om erover na te denken.’

Opname geaccelereerd
En distributiecentra die elders soms het lid op de neus krijgen door ruimtegebrek, kunnen die nog terecht in Noord-Holland Noord? Er is genoeg ruimte, zegt Pennink, maar ook hier zijn reserves. ‘Het zijn volumineuze panden, die beperkte werkgelegenheid opleveren. Willen we die wel? Ook daarover denken de provincie en gemeenten nu na.’ Voor reguliere bedrijfsruimte zijn in elk geval nog genoeg meters beschikbaar, voorlopig op bestaande bedrijventerreinen rond Alkmaar (Boekelermeer), Hoorn (Zevenhuis) en Heerhugowaard.
De regio bezint zich op de ontwikkeling van nieuwe gebieden. De vraag viel in coronatijd lang niet tegen, aldus Pennink. ‘Het loopt hard, tot verbazing van velen. De opname van bedrijfsruimte is zelfs geaccelereerd de afgelopen periode. Onze economie is behoorlijk divers, en wat minder internationaal gericht dan bijvoorbeeld in Amsterdam en de Haarlemmermeer. Dat zal geholpen hebben.’

Tegenspits
Ongeveer 80% van de vraag komt van gevestigde bedrijven die uitbreiden of verhuizen. Pennink: ‘Van buitenaf kwam in coronatijd wel iets minder vraag, maar die is in onze regio sowieso wat minder groot. Op je eigen regionale markt moet je heel zuinig zijn. Wij hebben een top-150 van bedrijven opgesteld en die bezoeken we jaarlijks. We vragen naar hun uitdagingen, geven ze soms een duwtje, helpen ze bij gemeentelijke processen. We koesteren ze.’
Ook bedrijven die in de Metropoolregio klem komen te zitten, zijn zeer welkom in Noord-Holland Noord. Onder meer in Zaanstad en Purmerend, onderdeel van MRA, dreigt bedrijvigheid door omvangrijke woningbouwopgaven verdrongen te worden. ‘Het zou een slechte ontwikkeling zijn om die bedrijven dan maar naar het zuiden te verplaatsen. Dat betekent dat werknemers nog meer moeten reizen, dus nog meer belasting van de infrastructuur’, aldus Pennink. ‘Als ze onze kant opkomen, creëer je een tegenspits.’ In Noord-Holland Noord reizen dagelijks 70.000–80.000 mensen voor hun werk richting Amsterdam.

Alkmaar in plaats van Lelystad
Ook op de agenda staan 60.000 nieuwe woningen, deels om de Metropoolregio te ontzien. Pennink hoopt dat het Rijk zijn regio als versnellingsgebied aanwijst, zodat extra geld beschikbaar komt voor bijvoorbeeld binnenstedelijke bouw. De meeste woningen kunnen rond bestaande vervoersassen worden gebouwd. Aan de infrastructuur hoeft volgens Pennink niet zoveel te gebeuren. ‘Hier is geen miljard nodig om treinverbindingen te verbeteren, zoals voor Almere.’ Wel moet Amsterdam het noorden dan als overloopgebied in het vizier krijgen, aldus Pennink. ‘Dat wij geen onderdeel van de Metropoolregio zijn, blijkt soms een belemmering voor bestuurders. Het is heel gek: Amsterdam denkt na over woningen in Lelystad, terwijl Alkmaar dichterbij is. Al begint er nu wel wat dialoog op gang te komen over woningen en bedrijfshuisvesting. Zo langzamerhand dringt het door dat je niet alleen west–oost moet kijken, maar ook zuid–noord.’

Schaarste aan personeel
Willen mensen wel wonen boven Purmerend? ‘Zeker, er is al heel veel spontane overloop naar gemeenten als Heiloo, Alkmaar en Heerhugowaard. Voor die 4 ton die je in Amsterdam krijgt voor je appartement, heb je hier een heel redelijk huis met een tuin.’ Pennink woont zelf in Castricum, waar op een oud GGZ-terrein een fraaie nieuwe wijk is verrezen, door het naburige Bakkum aangeduid als ‘Kakkum’. ‘Daar wonen vrijwel alleen Amsterdammers.’
Schaarste aan personeel is desondanks een van de grootste uitdagingen in de regio, aldus Pennink. ‘Vooral in de techniek en de bouw, maar ook in andere sectoren. Waar halen we de mensen vandaan? Bij vrijwel alle gesprekken die wij met bedrijven voeren, ligt deze vraag op tafel.’
In Noord-Holland Noord ontbreekt een universiteit, speelt dat mee? ‘Onze universiteit staat in Amsterdam, zeggen we altijd. Maar inderdaad, ook dat is een uitdaging. Jongeren die gaan studeren, komen niet vanzelfsprekend weer terug naar deze regio. Daarom organiseren we innovatieprogramma’s, waarbij we studenten de bedrijven insleuren om te laten zien wat een mooi, innovatief werk je hier kunt doen.’

Soort eigen kind
Aan het woonklimaat kan het volgens Pennink niet liggen. Hij wijst op de ruimte, het landschap en de nabijheid van Amsterdam en de luchthaven. ‘Voor een belangrijk deel van de regio geldt dat je in een halfuurtje op Schiphol bent. Waar vind je dat nog?’ Eind dit jaar gaat Pennink, dan 67 jaar, met pensioen. Al sinds 1985 is hij actief in de regio, in verschillende managementfuncties bij de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland en de laatste tien jaar bij het in Alkmaar gevestigde Ontwikkelingsbedrijf. Vindt hij het jammer om te gaan? ‘Natuurlijk. Ik zeg heel eerlijk: deze regio is voor mij een soort eigen kind geworden.’
Hopelijk maakt hij de voorgenomen oprichting van een eigen ROM voor (heel) Noord-Holland nog mee, die staat gepland in het najaar. ‘Met het Rijk willen we deze witte vlek van de ROM’s oplossen. Daarmee krijgen we financieringsvermogen bij de begeleiding van bedrijven, een heel belangrijk onderdeel. Op dit moment missen wij fondsen.’ Ontwikkelingsmaatschappij Noord-Holland Noord blijft wel een aparte organisatie. Is dat voor buitenstaanders niet onduidelijk? Nee, zegt Pennink, over het onderscheid kan geen verwarring ontstaan. ‘Zij zijn van de kassa, wij van de kennis en kunde.’

Ontwikkelingsmaatschappij Noord-Holland Noord
Greep uit recente landingen
– Japans medisch bedrijf Olympus verhuist naar een groter hoofdkantoor op bedrijventerrein Robbenplaat in Wieringerwerf, van 1000 naar 6000 m² – overdracht kavel mei 2021
– Fabrikant van luchtvaartonderdelen Aeroworks betrekt een groter hoofdkantoor in Middenmeer, maart 2021
– Bejo Zaden zet een nieuw kantoor neer in Warmenhuizen, geplande oplevering derde kwartaal 2023
– Amerikaanse producent voor farmaceutische hulpmiddelen Pall Medistad bouwt naast het huidige pand een nieuw pand van 3500 m² in Medemblik, opening 2021
– Microsoft wil een nieuw datacenter bouwen op 15 hectare, investering € 500 mln, mogelijke start bouw 2021
– Chinese transportbandenproducent YongLi Europe laat een nieuwe productiehal van 9500 m² bouwen in Oudkarspel, opening 2021