Klaas de Boer: 'Doortrekken Noord-Zuidlijn naar Schiphol noodzakelijk'

Bouwkranen volop. En ze draaien. Waarschijnlijk heeft de Amsterdamse Zuidas al een paar jaar het grootste aantal actieve bouwkranen en hei-installaties. Op de A9 na, maar daar wordt een tunnel van 3 km aangelegd, niet een kantoorgebouw of appartementencomplex.

Klaas de Boer loopt met een opgewekt gevoel rond op de Zuidas. Op 31 december aanstaande draagt hij zijn functie als directeur van Bureau Zuidas over aan David van Traa, voormalig directeur van het Expatcentrum van de gemeente. De Boer had al eerder voor twee jaar bijgetekend, maar gaat nu toch echt met pensioen.

Het was met de bouwkranen heel anders gesteld in het jaar dat hij aantrad, 2009. De Boer begon op de Zuidas op het diepste punt van de financiële crisis; de vastgoedcrisis die daaruit voortrolde ging nog een paar jaar door. Bouwstellingen verdwenen, plannen werden in de la geschoven en beleggers keken de andere kant op. ‘We waren in die tijd meer geld kwijt aan juristen dan aan stedenbouwkundigen. We probeerden de posities terug te krijgen van verschillende partijen die kortademig waren geworden. Dat is wonderwel goed gelukt. Daardoor konden we met andere partijen in zee gaan, die wel de vereiste financiële slagkracht hadden’, herinnert De Boer zich.

Verkleinen van de kavels

‘Het tweede besluit dat we hebben genomen is dat we de kavels in kleinere eenheden gingen opdelen, zodat de projecten wat makkelijker te realiseren waren. Dat heeft goed uitgepakt.’

Hoe anders is het nu. Omdat het ook crisis was in architectenland, zijn de dure buitenlandse architecten vervangen door (jonge) Nederlandse bureaus. Er wordt de laatste hand gelegd aan de appartementengebouwen Mahler900, Intermezzo, Summertime en Ella, een blok met 58 sociale huurwoningen. Bij de bouw van Noma (kantoor) is men inmiddels tot de tweede verdieping gekomen, verderop wordt geheid voor appartementengebouw Xavier, op de stoep van ABN Amro krijgt het circulaire gebouw Het Paviljoen vorm en komend voorjaar begint de bouw van The Valley en Hourglass. De Boer: ‘Er is een grote dynamiek en dat zal de komende jaren voorlopig doorgaan.’

Grote draai

In de periode dat hij directeur Zuidas is, heeft het gebied een grote draai gemaakt. Van een monofunctionele kantorenwijk krijgt het nu in hoog tempo een gemengd karakter, waar de functies wonen en werken naast elkaar staan. Langzamerhand beginnen de plinten van de verschillende gebouwen ook te verkleuren naar horeca en straks ook retail. Er zijn al een paar winkels neergestreken. Binnenkort komt er een grote push als de grote AH opengaat in de Mahlerlaan en er een woonwinkel wordt geopend van meubelretailer Co van der Horst.

In de periode-De Boer zijn niet alleen gebouwen uit de grond getrokken. Een van zijn speerpunten is de openbare ruimte en allerhande voorzieningen. Het Mahlerplein heeft een complete metamorfose ondergaan, met onder de grond een stalling voor 3000 fietsen en daaronder een bekken waar overtollig regenwater opgevangen kan worden.

Je fiets ondergronds stallen kon al onder het Zuidplein. Onlangs is de bouw begonnen van de derde ondergrondse fietsenstalling onder de Vijfhoek, het trapveldje aan de kop van de Minervalaan. De opening van de Lex van Deldenbrug, die de Zuidas voor fietsers en voetgangers verbindt met de Boelelaan, is een andere belangrijke mijlpaal.

‘Ik ben blij dat we veel hebben kunnen investeren in de openbare ruimte in het gebied. Dat beleid wordt met volle kracht doorgezet. Straks komen er bij de nieuwe appartemententorens bijvoorbeeld pocket parkjes en speeltuintjes op de pleintjes, want er komen toch meer kinderen wonen dan het zich eerst liet aanzien’, aldus De Boer.

Met Kroonenberg in gesprek

Een ander traject waarvan De Boer net het begin kan opstarten is de verbinding met het onlangs geheel gerenoveerde winkelcentrum annex kantoren- en hotelcomplex Gelderlandplein. ‘Het liefst zou ik tussen de Zuidas en Gelderlandplein een geheel nieuw te ontwikkelen corridor tot stand willen brengen via Buitenveldert-Noord. Maar nu de flats rondom net geheel gerenoveerd zijn, denk ik niet dat er op korte termijn iets zal gebeuren.’

Wel kondigt De Boer aan dat er gesprekken zijn gestart met de Kroonenberg Groep (eigenaar Gelderlandplein, red.) om te zien hoe de looproute tussen beide wijken aantrekkelijker en uitnodigender gemaakt kan worden.

Om van de Zuidas een levendig en leefbaar gebied te maken, ook voor het groeiende aantal bewoners, is het programma Leef Zuidas ontwikkeld; de zachte kant van gebiedsontwikkeling. Een levendige stadswijk is vaak meer dan een verzameling gebouwen.

Om de levendigheid buiten kantooruren te stimuleren is er met Q-Park een overeenkomst gesloten dat parkeren in hun garages in de avond en in het weekeinde goedkoper wordt. Ook Hello Zuidas levert volgens De Boer een positieve bijdrage aan het vergroten van de levendigheid. In deze community ontplooien gemeente, bedrijven en bewoners samen allerlei initiatieven.

Hoge groeitempo blijft

De Zuidas groeit na de periode-De Boer in hoog tempo door. Momenteel wordt hard gewerkt aan de voorbereiding van twee nieuwe tenders. De eerste is de afgelopen zomer al aangekondigde tender in Kop Zuidas, de smalle strook langs de afrit van de A10 bij de Rai. De tweede die verwacht mag worden is die van Beethoven fase 2. Het gaat hier om de strook – waar nu een nieuwe vijver ligt – die afgebakend wordt door de nieuwe kantoren van AkzoNobel en Stibbe aan de Beethovenstraat enerzijds en het Beatrixpark aan de andere kant. Hier denkt de gemeente aan circa 400 woningen.

Tot 2030 zullen op de Zuidas nog eens 300.000 m² kantoor en 5000 woningen worden gerealiseerd. Dat zal voor een groot deel gebeuren door menging van functies, want dat is iets waar de scheidende Zuidas-directeur zich ook sterk voor maakt. ‘De eerste stap was het realiseren van appartementen op de Zuidas, en je ziet gaandeweg dat de komst van bewoners impact op het gebied begint te krijgen. De eerste horecapunten zijn nu ook op zaterdag open.’ De Boer is er zich echter van bewust dat er veel meer nodig is om van de Zuidas een levendige woonwijk te maken. 

Functiemenging in gebouwen

De mix zal de komende periode daarom niet alleen op het niveau van de straat plaatsvinden, maar ook binnen de nieuwe gebouwen. Zo krijgt het Nhow-hotel dat momenteel wordt gebouwd naast de Rai naar een ontwerp van Rem Koolhaas op de bovenste verdieping ook publieke ruimtes. ‘Daarmee krijgt de Zuidas eindelijk een magnifiek uitzichtpunt.’

Een stap verder gaat The Valley, die zal verrijzen op het nu grotendeels ontruimde parkeerterrein P15 aan de kop van de Beethovenstraat, tegenover ABN Amro. ‘Dit wordt minstens zo’n iconisch gebouw als het Nhow-hotel’, meent De Boer. ‘Het bijzondere is dat in The Valley zowel woningen komen als kantoren, horeca en retail, en dat alles in een spectaculaire, groene architectuur.’ Landschapsarchitect Piet Oudolf neemt het ontwerp van het verticale landschap van The Valley voor zijn rekening. ’Het onderhoud van de tuintjes op elke verdieping wordt de verantwoordelijkheid van de beheerder van het complex, en niet van de bewoners.’

Een stadsdeel met een omvang als de Zuidas verdient ook wel een bioscoop. De Boer: ‘Die komt er ook. Niet zo’n grote met 100 zalen, maar een filmtheater dat iets toevoegt aan de kwaliteit van de wijk.’ De Zuidas-directeur is daarover in gesprek met ontwikkelaars die willen bouwen in De Boog, het stuk grond waar de tram uit Amstelveen de tunnel richting station Zuid inrijdt. Omdat de tramlijn wordt verlegd, komt er plek vrij voor een bioscoop. 

Zuidasdok

De echt grote transformatie van het gebied heeft Klaas de Boer uit onderhandeld en voorbereid. Die komt aan bod als de velden van AFC naar het noorden worden geschoven tegen het Zuidasdok aan. De Boer: ‘Dan wordt de Mahlerlaan doorgetrokken aan de overkant van de Beethovenstraat, en daar ontstaat een groot gebied waar nog eens 200.000 m² vastgoed met circa 1200 woningen zijn gepland.’ De start van de realisatie is voorzien in 2019.

De Boer is uiteraard blij met de aanleg van het Zuidasdok. ‘Je moet bedenken dat het besluit dateert van het hoogtepunt van de crisis en alle financiers uit de private sector afhaakten. Dat in die tijd toch tot de aanleg ervan is besloten, vind ik zeer moedig. Ook verstandig, als je ziet met hoeveel reizigers dit gebied straks te maken krijgt. Een geheel nieuw treinstation is hard nodig. De leefbaarheid van de Zuidas gaat er straks enorm op vooruit als het wegverkeer ondergronds wordt afgewerkt.’

Dat ook niet meteen de spoorlijnen in het dok verdwijnen, heeft volgens De Boer te maken met de periode toen beslist moest worden over het dok. ‘Het ondergronds brengen van de rails kost nog eens € 1,5 mrd extra, en dat geld was er toen domweg niet.’

In het ontwerp van het dok is wel rekening gehouden met ruimte voor een vijfde en zesde spoor. Die zijn nodig als NS en ProRail besluiten de HSL in station Zuid te laten stoppen. ‘Als dit gebeurt, kan dit het besluit tot aanleg van het volledige dok, zoals ooit de bedoeling was, triggeren.’

Bovenal is het echter noodzakelijk om de Noord–Zuidlijn naar Schiphol door te trekken, zodat de unieke situatie ontstaat dat zowel de toerist als de zakelijke reiziger alle hotspots in Amsterdam zonder overstappen kan bereiken.

De Boer begrijpt ook de recente publiciteit over de angst voor de hinder bij de aanleg van Zuidasdok, maar nuanceert. 'Een omvangrijk project als dit zal altijd op weerstand stuiten. In gesprek blijven met de omgeving èn luisteren is essentieel. Dat werkt, want van de oorspronkelijk ingediende 178 zienswijzen liggen er nog maar 17 ter behandeling voor bij de Raad van State. Door gesprekken aan te gaan en praktische oplossingen te bieden, is dus al heel wat weerstand weggenomen.’ Met een deel van de resterende appelanten wordt ook nog steeds gesproken. De uitspraak van de Raad van State zal definitief uitsluitsel over het TB en Bestemmingsplan geven. Die wordt begin 2017 verwacht.'