De nieuwe lijst van gebouwd werk van meest productieve architecten in het commerciële onroerend goed (kantoren en winkels) toont voor het jaar 2010 weer een indrukwekkend totaaloppervlak, hoewel ongeveer 15% lager dan vorig jaar. De ranglijst kent veel van de vaste spelers in deze markt, meestal de grotere architectenbureaus uit Amsterdam en Rotterdam, met hier en daar een regionale speler en een enkele buitenlander. door Kees van der Hoeven PropertyNL Magazine Nr. 20 - 17 december 2
De nieuwe lijst van gebouwd werk van meest productieve architecten
in het commerciële onroerend goed (kantoren en winkels) toont
voor het jaar 2010 weer een indrukwekkend totaaloppervlak, hoewel
ongeveer 15% lager dan vorig jaar. De ranglijst kent veel van de vaste
spelers in deze markt, meestal de grotere architectenbureaus uit Amsterdam
en Rotterdam, met hier en daar een regionale speler en een
enkele buitenlander.
door Kees van der Hoeven
PropertyNL Magazine Nr. 20 - 17 december 2
Toch ook dit jaar een paar interessante nieuwkomers, zoals Architectenbureau
Paul de Ruiter, voor wie de jarenlange investering in intelligente
en energiezuinige oplossingen nu door grotere commerciële
opdrachtgevers wordt opgepakt. Maar ook twee relatief onbekende
bureaus uit de provincie Utrecht trekken de aandacht. Bronsvoort
Blaak uit Amerongen boekt landelijk resultaat vanuit hun gebouwde
oeuvre, maar ook architect Jan Bakers laat zien dat zijn consequente
aandacht voor helderheid en architectonische kwaliteit ook in grote
projecten tot zijn recht komt, zoals te zien aan de gerenoveerde rechtbank
in Haarlem. En de beelden van zijn zelfontwikkelde kantoor in
hartje Utrecht gaan inmiddels de hele wereld over.
1 ZZDP Architecten
Amsterdam - www.zzdp.nl - 48.500 m²
Meer dan 50 jaar geleden opgericht door
Piet Zanstra, verder uitgebouwd door Peter
de Clercq Zubli en actueel geleid door architect
Joris Deur (de ‘D’ in de bureaunaam).
We komen we ZZDP Architecten al in voorgaande
jaren tegen in deze ranglijst, maar
nu voor het eerst aan kop. Vooral door de
oplevering van een drietal pregnante kantoorgebouwen:
een kleiner kantoor voor het
reclamebureau TBWA (met een interieur
van Abrahams Crielaars) aan de Generaal
Vetterstraat in Amsterdam, het blikvangende
gebouw de ‘Haagse Zwaan’ aan de
Utrechtse Baan in Den Haag en het gebouw
‘Martinez’ als een van de structurerende elementen
van het nieuwe World Trade Center
L’Hermitage in Almere.
2 (1) Dam en Partners
Architecten
www.damenpartners.nl - 41.900 m²
Vorig jaar nog aan de leiding, ditmaal op een
eervolle tweede plaats; het architectenbureau
van vader Cees en zoon Diederik Dam. Ze
wonnen met OVG kort geleden nog de prestigieuze
FGH Vastgoedprijs voor het hoogste
gebouw van Nederland, ‘hun’ Maastoren in de
haven van Rotterdam. Ditmaal tellen twee gebouwen
mee voor het door hen gerealiseerde
totaaloppervlak: naast een kleiner kantoor in
Amsterdam het andere deel van het hierboven
al genoemde Almeerse WTC L’Hermitage.
Dam en Partners realiseerden daar in 2010 het
zogenaamde ‘Carlton’-gebouw.
3 (23) Van den Oever Zaaijer
en Partners Architecten
www.oz-p.nl - 41.000 m²
Ruim 20 jaar werken architecten Hans van
den Oever en Wouter Zaaijer nu samen in
een van Neerlands grotere architectenbureaus,
enkele jaren geleden aangevuld met
vijf jongere architect-partners. Ze komen vaker
in de toptien van deze lijst terecht en ook
2010 is weer productief geweest met deze derde
plaats. Drie gebouwen brachten ze daar:
middelgrote kantoorgebouwen in Hoofddorp
en de Amsterdamse Poort, maar vooral door
het kloeke nieuwe hoofdkantoor voor televiseproducent
Endemol in Amsterdam.
4 (-) Van Tilburg, Ibelings,
Von Behr Architecten
www.tibarchitecten.nl - 39.000 m²
Oprichter Aat van Tilburg werkt alweer jaren
samen met de jongere architect-partners Marc
Ibelings en Florian von Behr in zijn middelgrote
architectenbureau, nu TIB Architecten
genaamd. Ze maken bescheiden maar ruimtelijk
rijke gebouwen, hoewel er af en toe ook een
beeldend project ontstaat. Zoals recent langs
de autosnelweg A2 bij Leidsche Rijn. Daar
hebben we dit jaar het sterk gefacetteerde glazen
hoofdgebouw van Mediq Apothekers zien
groeien. Een gerenoveerd kantoorgebouw voor
Essent in Den Bosch completeert het door TIB
in 2010 gerealiseerde commerciële vastgoed.
5 (-) Quist Wintermans
Architecten
www.qwa.nl - 32.000 m²
Hoewel in principe geen echt commercieel
vastgoed, komen de door het Rijk ontwikkelde
kantoorgebouwen tegenwoordig ook
in deze lijsten terecht. En dan kan de oplevering
van een compleet ministerie een
architectenbureau ver brengen, denk aan
de ministeries van Landbouw en Financiën
in voorgaande jaren. Architectenbroers
Frank en Paul Wintermans wonnen de
competitie voor het enorme hoofdkantoor
van Europol in Den Haag dat dit jaar wordt
opgeleverd.
5 (-) Bronsvoort Blaak
Architecten
www.bronsvoortblaak.nl - 32.000 m²
Dat een kleiner architectenbureau vanaf de
Utrechtse heuvelrug kan uitgroeien tot een
bureau met nationale ambities bewijst de inventieve,
deskundige en tevens vasthoudende
architect Anton Bronsvoort. Samen met zijn
partners Henk-Geert Blaak en recent Erik van
Rhenen begeleidt hij zijn inmiddels landelijk
gespreide opdrachten vanuit hun centraal gelegen
en gegroeide kantoor. Voor het eerst in
deze lijst met een project dat in slechts enkele
jaren tot stand kwam, het nieuwe kantoorgebouw
voor Hema en VNU aan het IJ in Amsterdam-
Noord.
7 (-) Soeters Van Eldonk
Architecten
www.soetersvaneldonk.nl - 31.500 m²
Sjoerd Soeters en Jos van Eldonk hebben
een naam opgebouwd met grote en spraakmakende
stedelijke herstructureringsplannen
in Nederland en recent ook in Denemarken.
Zo werken ze op dit moment aan
een herstelplan voor het centrum van Zaanstad
met een inventieve en deels opgetilde
route naar en over het bestaande spoor.
Naast gebouwen in Ede en Veenendaal telt
vooral het nieuwgebouwde stadhuis van
Zaanstad mee in het bereiken van dit grote
totaaloppervlak.
8 (-) Architectenbureau
Paul de Ruiter
www.paulderuiter.nl - 30.500 m²
Als er één architectenbureau is dat nauwelijks
last heeft van de actuele crisis, is het
wel het middelgrote bureau van de Amsterdamse
architect Paul de Ruiter. Tijdens
zijn studie werkte hij al aan moderne, slimme,
energiezuinige en duurzame gebouwen
en dat betaalt zich ruim vijftien jaar
later uit; de opdrachten zijn inmiddels niet
aan te slepen... Het GreenOffice van TNT
in Hoofddorp en het Transportgebouw op
Schiphol brachten hem zo hoog op deze
ranglijst.
9 (-) Kraaijvanger Urbis
Architecten
www.paulderuiter.nl - 30.500 m²
Als er één architectenbureau is dat nauwelijks
last heeft van de actuele crisis, is het
wel het middelgrote bureau van de Amsterdamse
architect Paul de Ruiter. Tijdens
zijn studie werkte hij al aan moderne, slimme,
energiezuinige en duurzame gebouwen
en dat betaalt zich ruim vijftien jaar
later uit; de opdrachten zijn inmiddels niet
aan te slepen... Het GreenOffice van TNT
in Hoofddorp en het Transportgebouw op
Schiphol brachten hem zo hoog op deze
ranglijst.
9 (-) Kraaijvanger Urbis
Architecten
www.kraaijvanger.urbis.nl - 30.000 m²
Groot Rotterdams architectenbureau met
een rijke historie, actueel geleid door Rob
Ligtvoet, Dirk-Jan Postel, Hans Goverde,
Hans van Schuylenburg, Vincent van der
Meulen en Daniela Schelle. Ze waren nog
even in het nieuws, vanwege de onverwachte
brand op de dakverdieping van de
nog in aanbouw zijnde nieuwe Rabotoren
in Utrecht, waardoor de oplevering helaas
werd vertraagd. Dit jaar in de lijst met het
nieuwe hoofdkantoor van PwC in de Riekerpolder
in Amsterdam.
10 (-) Rphs architecten
www.rphs.nl - 28.100 m²
Ooit opgericht door Henk Reijenga, werken de
architect-directeuren Willem-Jan Hagg en Eric
Scholman nu al ruim 20 jaar en met 35 medewerkers
in het integraal werkende bureau
rphs architecten aan projecten die uiteenlopen
van omvangrijke stedenbouwkundige opgaven
tot particuliere woningen. En niet zonder resultaat,
getuige de oplevering van twee grote
centrumprojecten in Assen en Zwolle.
11 (16) PPK Architects
www.ppkarchitects.com - 28.000 m²
Ondanks het schrappen van de letter ‘S’ uit
PPKS Architects (partner-architect René
Steevensz stapte op na de Bouwfonds-fraude)
werkte het Amerikaanse bureau PPK Architects
uit Glen Ellyn (Illinois) - mede met
steun van Inbo Architecten - na het gereedkomen
van de IJsseltoren (als huisvesting
voor ABN Amro) door aan het inmiddels
opgeleverde nieuwe hoofdkantoor voor Electrabel
in Zwolle.
12 (-) DENC (Design - Engineering
- Contracting)
www.denc.nl - 26.700 m²
Nadat het Japanse bedrijf Takenaka er voor
koos om zich weer geheel op de eigen thuismarkt
te richten, besloot directeur Paul
Berger om met zijn (nu 50) mensen door
te gaan in DENC, met dezelfde strategie (risicodragend
verantwoordelijk van initiatief
tot oplevering) als uitgangspunt. Met vooral
industrieel vastgoed komen ze dit jaar voor
het eerst via de renovatie en nieuwbouw voor
het Dordtse Drechtwerk en hoog in deze lijst.
13 (-) KCAP (Kees Christiaanse
and Partners)
www.kcap.nl - 25.800 m²
Gedurende ruim 20 jaar werkt architect en
hoogleraar (aan de ETH in Zürich) Kees
Christiaanse samen met partners Han van
den Born, Ruurd Gietema en Irma van Oord
aan vooral langjarige en strategische projecten
in de gehele wereld. Hier opgenomen
vanwege het gereedkomen van het architectonisch
zeer sprekende kantoorgebouw voor
Loyens & Loeff Advocaten aan de Blaak 31 in
Rotterdam.
14 (-) Mateo Arquitectura
www.mateo-arquitectura.com - 25.000 m²
De gelauwerde Catalaanse architect Josep
Lluis Mateo won (i.s.m. zijn Nederlandse
counterpart ADP Architecten) de prijsvraag
voor een nieuw hoofdkantoor van PGGM
in Zeist. Het energiezuinige kantoor kent
naast 1200 werkplekken een vergadercentrum
met auditorium en wordt dit jaar opgeleverd.
15 (6) Knevel Architecten
www.knevelarchitecten.nl - 20.000 m²
Architect Gert Jan Knevel maakte naam met
projecten voor zeer grote winkelgebouwen
zoals die voor het woonwarenhuis IKEA in
Amersfoort, Breda, Groningen, Haarlem,
Heerlen en Utrecht. Zijn actuele werk aan
de ontwikkeling van het Zaanse project Zuiderhout
bracht hem ook dit seizoen weer in
16 (4) Rijnboutt
www.rijnboutt.nl - 19.900 m²
Hermitage in Zaandam brachten Rijnboutt
vorig jaar nog rechtstreeks in de top-10 van
deze lijst. Dit jaar wederom opgenomen,
mede vanwege de grote bioscoop in Zaandam
en enkele andere winkelprojecten in
Almere en Hoofddorp.
17 (-) AMA Group
(Arn Meijs Architecten)
deze lijst.
www.ama-group.info - 19.500 m²
De Limburgse architect Arn Meijs is vooral
bekend geworden als ‘huisarchitect’ van
Joop van den Ende, zoals nog zeer recent
met de renovatie van het DeLaMar theater
in de hoofdstad (i.s.m. Jo Coenen). In Venlo
realiseerde hij dit jaar - ook samen met Coenen
- delen van het nieuwe centrumproject
de Maasboulevard.
18 (-) Benthem Crouwel
Architecten
www.benthemcrouwel.nl - 18.000 m²
De architecten Jan Benthem en (oud-rijksbouwmeester)
Mels Crouwel maakten onder
meer naam met hun gebouwen voor de
voormalige grensovergangen, voor de vliegvelden
Schiphol en Lelystad en voor de vier
grote treinstations in ons land. Nu ook in de
Rotterdamse haven met de kantoorgebouwen
Port City 2 en 3.
18 (-) Hooper Architects
www.hooper.nl - 18.000 m²
Middelgroot architectenbureau dat meer
dan 30 jaar geleden werd opgericht (en nog
steeds wordt geleid) door de in Engeland opgeleide
architect Paul S. Hooper. Het werkveld
werd vanuit Brabant uitgebreid tot over
de grens in België en Duitsland. Hier opgenomen
via twee ruime kantoorgebouwen in
Son en Tilburg.
20 (9) KOW Architecten
www.kow.nl - 16.400 m²
Actueel staat dit grote bureau onder leiding
van een drietal directeuren: René Marey
(algemeen), Edward van Dongen (operationeel)
en Victor Verstappen (financieel).
Met een Raad van Advies onder leiding van
naamgevers Hans Kuiper en Aad Wubben.
Dit jaar weer in de lijst vanwege enkele grote
winkelprojecten.
21 (-) Centrum Architecten
www.centrumarchitecten.nl - 16.100 m²
Onder deze nieuwe naam werd de kracht
van twee eerdere architectenbureaus (Van
’t Hof, Krasselt & Voorhout en Hertel-Boskamp)
gebundeld. Vooral actief in centraal
Nederland realiseerden zij in 2010 twee
middelgrote kantoorprojecten: het Biezenparc
in Vianen en het Eiffel hoofdkantoor in
Arnhem.
22 (21) de Architekten Cie.
www.cie.nl - 15.000 m²
Groot hoofdstedelijk bureau, geleid door de
gelauwerde architecten Pi de Bruijn, Frits
van Dongen, Branimir Medic en Pero Puljiz.
Dit keer wederom opgenomen, mede vanwege
het gereedkomen van grote kantoorgebouwen
als het hoofdkantoor voor ZLTO in
Den Bosch en gebouw Le Maire in Arnhem.
23 (-) Fame Architectuur
en Stedenbouw
www.famegroep.nl - 12.900 m²
Groot bureau met naast architectuur ook
planontwikkeling en bouwmanagement
als disciplines. Architecten Johan Blokland
(Arnhem) en Jules van der Linden (Zwolle)
geven het eigentijdse gezicht aan de projecten,
zoals dit jaar aan de opgeleverde winkelcentra
in Harderwijk en Nieuwleusen.
24 (-) Jan Bakers Architekten
www.bakersarchitecten.nl - 12.000 m²
Voor de Utrechtse architect Jan Bakers is
2010 een productief oogstjaar. Hij realiseerde
de wonderschone nieuwbouw voor
zijn eigen kantoor (het zogenaamde ‘Zwarte
Huis’ aan de Lange Nieuwstraat) en rondde
het grote en langjarige renovatieproject
af voor de rechtbank in de binnenstad van
Haarlem.
(-) 25 0 1-10 Architecten
www.eentien.nl - 11.500 m²
Middelgroot architectenbureau onder leiding
van architect-directeur Nico Brouwer
(vroeger Brouwer Steketee Architecten). Hij
werkt aan een gevarieerd opdrachtenpakket,
onder meer aan het winkelcentrum de Hoge
Schie in Schiedam, dat tevens recent genomineerd
werd voor de NRW Jaarprijs 2011.
VERANTWOORDING
Bij de samenstelling van deze Top-25 is gebruik gemaakt van
de projectlijsten die zijn opgenomen in de editie 2010 van het
jaarboek Nieuw Commercieel Vastgoed in Nederland in feiten
en cijfers, gezamenlijk uitgegeven door de Neprom en PropertyNL
. Door nader onderzoek via internet en/of door rechtstreekse
informatie van de opdrachtgevers is aan deze projecten de
naam van het ontwerpende architectenbureau toegevoegd. In
de uiteindelijke lijst is het bruto vloeroppervlak (b.v.o.) van de
in 2010 opgeleverde kantoor- en winkelprojecten per architect
getotaliseerd.
