Top-101 Ontwikkelaars: wie staat waar?

De PropertyNL Top Ontwikkelaars 2018 is samengesteld op basis van projecten die in 2018 in aanbouw waren of in 2018 zijn opgeleverd. De ranglijst is gemaakt op basis van geschatte beleggingswaarde van de projecten. Tot en met plekje 50 heeft iedere ontwikkelaar een profiel gekregen. 

1) COD/Borghese
gelijk gebleven tov vorig jaar
Borghese en COD staan afzonderlijk in de markt, maar zijn hier samengevoegd. De reden hiervoor is dat het eigendom van COD voor 50% bij Timeless Investments ligt (familie Van Veggel) en voor 50% bij Borghese Real Estate (familie Pleijsier). Bas van Veggel en Winno Pleijsier zijn actief betrokken. De dagelijkse leiding van COD is in handen van Gert-Wim Bos, samen met Enno Otten, die ook directeur van Borghese Real Estate is.
Borghese is 20 jaar geleden ontstaan als ontwikkelaar van binnenstedelijke locaties en logistiek vastgoed. De logistieke tak is nu ondergebracht in een aparte dochter, Borghese Logistics. Borghese profiteert volop van de hausse in dit segment van de markt en heeft veel distributiecentra in aanbouw, zoals op Schiphol en op de Maasvlakte in Rotterdam, en in de havens van Amsterdam, in Zeewolde en in Utrecht. Inmiddels doet Borghese echter steeds meer andersoortig vastgoed, zoals kantoren, transformaties en woningbouw. Kantoren zijn bijvoorbeeld te vinden op de Green Campus op het Maanplein in Den Haag. Borghese Real Estate heeft dit jaar voor zichzelf een nieuw kantoor in Nijkerk ontwikkeld en gebouwd met de certificaten Breeam Outstanding en Well Gold.
COD tekent vanuit Amsterdam onder meer voor de ontwikkeling van het NHow Amsterdam RAI Hotel, ontworpen door OMA, het Airport-hotel Badhoevedorp en de transformatie van het Prinsengracht Ziekenhuis in Amsterdam. COD doet echter ook veel woningbouw, zowel transformatie als nieuwbouw. Dat laatste gebeurt onder meer op de Kop Zuidas in Amsterdam, op de NDSM-werf in Amsterdam-Noord en in Haarlem.

2) MRP Development
gelijk gebleven
MRP Development is de ontwikkeldochter van Meijer Realty Partners, het vastgoedbedrijf waar Bart Meijer (zoon van MAB-oprichter Ton Meijer) aan het roer staat. Sinds de start in 2016 is het uitgegroeid tot een van de grootste vastgoedontwikkelaars van Nederland. Dankzij de aankoop van Megastores in Den Haag in 2015 (verkocht door ING Real Estate) en de overname van een groot deel van de projectenportefeuille van ASR een jaar later is het hard gegaan. Het team is dan ook uitgebreid tot 30 mensen en Paul Trip werd vorig jaar benoemd tot algemeen directeur van MRP Development. Bart Meijer heeft de rol van ceo en Dimf Ghijsels-Kerkhoff die van cio.
Andere grote projecten zijn de transformatie van het postkantoor in Utrecht naar bibliotheek en retail, nieuwbouw tegenover het Amstel-station (200 woningen met voorzieningen in de plint), de Cartesius-driehoek in Utrecht (2600 woningen, een centraal park en voorzieningen, samen met Ballast Nedam), de nieuwbouw op het Norfolk-terrein in Scheveningen en Osdorpplein in Amsterdam. Hier realiseert MRP een programma van in totaal 117.000 m² met retail, horeca, hotel, leisure en woningen, verdeeld over drie locaties. Op de toekomst van het voormalig ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid bij station Laan van NOI in Den Haag wordt nog gestudeerd. MRP heeft dit bijna 70.000 m² grote pand aangekocht met Vorm.

3) VolkerWessels
gestegen
Het VolkerWessels-concern is inmiddels een beursgenoteerd bedrijf geworden, omdat de familie de beleggingen wilde diversifiëren. De ontwikkelende bouwer bestrijkt met zijn ongeveer 120 ondernemingen de gehele Nederlandse en Duitse markt. De grootste ontwikkelbedrijven commercieel vastgoed van het concern, dat een netwerkorganisatie is, zijn G&S Vastgoed, VolkerWessels Vastgoed, Bouwontwikkeling Jongen en SDK Vastgoed. G&S is vooral bezig op de Zuidas met grote kantoorprojecten waaronder het Atrium. VolkerWessels Vastgoed is landelijk actief met een project als het Noordelijke Havenhoofd in Scheveningen, waar onder meer een hotel voor Inntel wordt gerealiseerd. SDK opereert in Zuid-Nederland en leverde onder meer The Office in het Paleiskwartier in Den Bosch op, is bezig op Strijp S in Eindhoven en met Jazz City in Roermond. Bouwontwikkeling Jongen bestrijkt Limburg met projecten als Centrumplan Brunssum en winkelcentrum Stein in Stein.

4) Unibail-Rodamco-Westfield
gelijk gebleven
De herontwikkeling en uitbreiding van Leidsenhage in Leidschendam naar Mall of the Netherlands (117.000 m²) moet volgens planning eind 2019 gereed zijn. Met een investering van zo’n € 500 mln in het winkelproject behoort de beursgenoteerde belegger momenteel tot de grootste ontwikkelaars van Nederland. Maar als de Mall of the Netherlands af is, zal de ontwikkelende rol van Unibail-Rodamco-Westfield (de laatste naam is er door de overname van het Australische Westfield dit jaar bij gekomen) in Nederland niet groot meer zijn. De herontwikkeling en uitbreiding van Stadshart Amstelveen is door de gemeente een halt toegeroepen en de winkelharten van Zoetermeer en Almere staan in de etalage.

5) Edge Technologies/OVG
gestegen
De naam OVG zal wat betreft OVG zelf zo langzamerhand uit het straatbeeld verdwijnen. OVG wil een ander soort bedrijf worden: met Edge Technologies wordt ingezet op gebouwen die duurzaam en gezond zijn door gebruik te maken van high tech. Er wordt flink ingezet op slimme technologie en langdurige betrokkenheid bij de exploitatie van de gebouwen en daar hoort dan een andere naam bij. Wat niet is veranderd, is dat de expertise nog steeds bij kantoren ligt. ONG/Edge Technologies is onder meer betrokken bij de ontwikkeling van het ING-hoofdkantoor Frankemaheerd in Amsterdam Zuidoost, Spark in Amsterdam als tijdelijke kantoorlocatie voor EMA en het hoofdkantoor voor Triodos in Zeist.

6) DHG
gestegen
DHG wil zich de komende jaren meer richten op de logistieke portefeuille. Daartoe heeft de David Hart Groep met David Hart als eigenaar een aantal panden verkocht, zoals onlangs het voormalige ABN Amro-kantoor aan de Kneuterdijk in Den Haag, dat wordt getransformeerd naar hotel. Doel is meer in te zetten op de ontwikkeling van Smartlogs, distributiecentra van minimaal 30.000 m² die multimodaal ontsloten zijn. Smartlogs zijn nu in aanbouw in Bergen op Zoom (40.000 m²), Venray (50.000 m²), Rotterdam (25.000 m²) en Moerdijk (112.000 m²).
Bij het aan de Nieuwe Maas in Schiedam gevestigde bedrijf werken nu 23 mensen.

7) Heylen Warehouses
gestegen
De Belgische ontwikkelaar en belegger Heylen Group heeft verschillende grote distributiecentra in Nederland in aanbouw of ontwikkeling, onder meer in Almelo, Venlo Roosendaal, Berkel en Rodenrijs, Etten-Leur en Weert. Laatstgenoemd project op bedrijventerrein Kampershoek wordt meer dan 120.000 m² groot. De groep met Wim Heylen als bestuursvoorzitter en Ralph Caspanni als partner voor de Nederlandse vastgoedactiviteiten investeert behalve in vastgoed in uiteenlopende zaken, van een muntfabriek tot het Italiaanse keukenmerk Boretti. Onlangs werd een Finse leverancier van koelvitrines ingelijfd. Maar vastgoed blijft een belangrijke tak van sport voor het bedrijf uit Herentals en sinds dit jaar gebeurt dat onder de aparte naam Heylen Warehouses.

8) Foolen & Reijs/Citypads
gestegen
Gestart vanuit Eindhoven timmeren de broers Lee en Tom Foolen samen met zakenpartner Marc Reijs nu ook hard aan de weg in de Randstad, met de transformatie van kantoren naar woningen. Ze richtten het bedrijf in 2007 op en kregen mede dankzij de kantorencrisis en de krimp van Philips de wind in de rug. Hierdoor kwam veel vastgoed beschikbaar. Ze werken met een klein team van 6 medewerkers, die opereren vanuit hun kantoor boven een winkel in het centrum van Eindhoven. Relatief nieuwe projecten zijn onder meer de transformatie van Toren 3 van het World Fashion Center tot appartementencomplex, de Lee Towers in Rotterdam (een van de iconische torens op het Marconiplein) en Europahuis in Amsterdam.

9) Klépierre
gedaald
De herontwikkeling en uitbreiding van het voormalige Corio-project Hoog Catharijne in Utrecht (100.000 m²) behoort samen met de Mall of the Netherlands van Unibail-Rodamco-Westfield tot de grootste commerciële vastgoedprojecten in Nederland. Het zorgt ervoor dat de Franse beursgenoteerde winkelbelegger in de top van de ontwikkelaars in Nederland staat. Met de nieuw opgeleverde gedeeltes wordt de ambitie van het drukste winkelcentrum van Nederland duidelijk. Terwijl het toenmalige bestuur van Corio inmiddels volledig vertrokken is, blijft Menno Overtoom op zijn post als projectdirecteur.
Klépierre heeft ook nog Alexandrium, Villa Arena, Almere Centrum en de Markthal in portefeuille. Daar is echter van een grootscheepse verbouwing geen sprake, dus die tellen niet mee voor deze lijst.

10) Provast
gestegen
Hoewel Provast zich de laatste jaren meer toelegde op woningontwikkeling, zorgt het commercieel vastgoed nog steeds voor een hoge notering. Provast startte in 1985 als ontwikkelaar die zich richt op binnensteden, waarbij zoveel mogelijk op het totale gebied wordt ingezoomd. De werkterreinen omvatten het complete stedelijke weefsel aan wonen, werken, winkelen en recreëren. Vijf partners en in totaal 30 medewerkers opereren vanuit De Monarch in het Beatrix-kwartier.
Sinds de crisis heeft Provast weer meer kantoorprojecten in portefeuille. Zo herontwikkelt Provast het vroegere hoofdkantoor van AkzoNobel op de Zuidas en de naastgelegen kantoortoren. Hier wordt onder andere een 4-sterrenhotel gerealiseerd.
Kantoorgebied Beukenhorst in Hoofddorp wordt verrijkt met Evolve en Leiden Bio Science Park met het multifunctionele, flexibele kantoor- en laboratoriumgebouw Elements (12.000 m²).

11) WDP
gestegen
Deze Belgische beursgenoteerde logistiek vastgoedbelegger is al meer dan 12 jaar ook actief in Nederland en heeft in die tijd hier een portefeuille opgebouwd van circa 1,7 mln m², verdeeld over 77 sites met een totale waarde van circa € 1,3 mrd (ultimo 2017).
Sinds 2015 is WDP ook genoteerd in Amsterdam. De onderneming met een personeelsbestand van 46 fte ontwikkelt veel distributiecentra zelf en heeft er veel in aanbouw of onlangs opgeleverd, onder andere in Bleiswijk (Mediq, 26.000 m²), Heerlen (Ceva, 36.000 m²), Veghel (Kuehne + Nagel, 48.000 m²), Venlo (DB Schenker, 52.000 m²) en Barendrecht (Greenery: 24.000 m²).

12) Prologis
gestegen
Het grootste distributiecentrum dat Prologis momenteel in aanbouw heeft in Nederland is dat van Arrow Electronics in Venlo. Het complex op Trade Port Noord wordt 90.000 m² groot, waarvan de hightech elektronica specialist 70.000 m² in gebruik neemt. In het voorjaar leverde de Amerikaanse beursgenoteerde onderneming ook al een DC in Venlo op, aan de Piri Reisweg op Trade Port West. Hier is Geodis Logistics de huurder. Verder heeft Prologis logistieke complexen in aanbouw in Eindhoven (huurder XPO Logistics), Tilburg (huurder Pantos), Schiphol en Waalwijk.

13) Somerset Capital Partners
gestegen
Somerset Capital Partners is een Nederlandse investeerder in vastgoed, private equity en de wereldwijde financiële markten, gevestigd in Oisterwijk. Een van de meest recente projecten is het nieuwe distributiecentrum van Mainfreight Europe op bedrijventerrein De Wildeman in Zaltbommel. Dit 50.000 m² grote complex werd afgelopen voorjaar opgeleverd. Vanuit het centrum worden veel verkochte consumentengoederen gedistribueerd. Het team van 12 mensen werkt aan verschillende grote projecten, zoals AMS05 op Schiphol Trade Park en het Flora Holland-terrein op Greeparc Bleiswijk, dat maar liefst 123.000 m² groot wordt.

14) AM Real Estate Development
gedaald
AM Real Estate Development ontwikkelt kantoren en winkelgebieden, zoals WTC Utrecht, Lichthoven in Eindhoven (Student Hotel, woningen en kantoor), winkelcentrum Kerkelanden in Hilversum en het project Crossover bij de RAI. Maar ook de woningprojecten van AM met bijvoorbeeld retail of horeca in de plint tellen mee in dit onderzoek. Dit is onder meer het geval bij Xavier en Gustav op de Zuidas en Hoog Dalem in Gorinchem. Ronald Huikeshoven geeft leiding aan AM (totaal circa 180 medewerkers) en Raymon van Miltenburg aan AM RED, waar 24 mensen voor werken. AM is een dochter van het beursgenoteerde bouwconcern BAM.

15) Ten Brinke Vastgoedontwikkeling
gestegen
Uit Varsseveld komt behalve Guus Hiddink ook nog Ten Brinke Vastgoedontwikkeling, onderdeel van het internationaal opererende bouwconcern Ten Brinke Group. Het concern met Albert ten Brinke als ceo telt in totaal 884 medewerkers en heeft een jaaromzet van circa € 800 mln. Ten Brinke Vastgoedontwikkeling werkt met een team van 14 medewerkers onder leiding van Edwin ten Brinke. Dit jaar heeft de ontwikkelaar een flinke sprong omhoog gemaakt in deze ranglijst. Dit is te danken aan diverse projecten in aanbouw, zoals het Haagse Hoge Huis aan de Waldorpstraat in Den Haag (hotel en kantoor), Campus Plaza Wageningen en twee supermarkten in Ter Aar. Ten Brinke gaat samen met Boei ook zijn tanden zetten in het Ringerscomplex in Alkmaar, de voormalige chocoladefabriek (14.000 m²), die van BPD is overgenomen.

16) Neoo
gestegen
Directeur-aandeelhouders Sander van Oss en Eelco Nettinga zijn samen met nog 12 collega’s actief over de volle breedte van vastgoedontwikkeling. Een belangrijke klant is Wereldhave, die Neoo voor verscheidene winkelcentra heeft ingeschakeld. Voor Kroonenberg ontwikkelt Neoo een woontoren aan de Buitenveldertselaan in Amsterdam en in opdracht van dezelfde belegger is de ontwikkelaar bezig geweest met Gelderlandplein. Andere grote ontwikkelingen: Centrumplan Tilburg, Presikhaaf in Arnhem, Koperwiek in Capelle aan den IJssel, Middenwaard in Heerhugowaard en Winkelhof in Leiderdorp (alle in opdracht van Wereldhave) en woningcomplex Rotta Nova tegenover Markthal Rotterdam (Van Herk).

17) Dura Vermeer
gedaald
Familiebedrijf Dura Vermeer telt 2500 medewerkers (onder leiding van Job Dura) en is een van de grootste bouwconcerns van Nederland. Vastgoedontwikkeling is een belangrijke tak van sport voor hen. Aansprekende projecten met een substantieel aandeel commercieel in het programma zijn Pontsteiger in Amsterdam, het Noord-gebouw in Utrecht, het nieuwe Rabobank-kantoor in Gouda en de renovatie van het stadhuis in Zoetermeer. Verder wordt onder andere het oude Fluor-kantoor in Haarlem getransformeerd naar woningen en bouwt Dura Vermeer in Wageningen het 18.000 m² grote Global Foods Innovation Centre van Unilever.

18) Vorm Ontwikkeling
gedaald
Vorm staat hoog op deze lijst als gevolg van de activiteiten van TransVorm, een van de bedrijven van Vorm. Dat richt zich vooral op het transformeren van commercieel vastgoed naar woningen, een activiteit die wordt meegerekend in deze lijst. Voorbeelden zijn het ministerie van SoZaWe, de conversie van het complex Sancta Maria te Noordwijk, de transformatie van het Wouda-gebouw in Utrecht en De Raedt in Rotterdam. Ontwikkelende bouwer Vorm is een familiebedrijf met Hans Meurs als ceo en Daan van der Vorm als actieve eigenaar. In de woningontwikkeling is het een snelle groeier. Vorm heeft 240 medewerkers.

19) Heembouw
gedaald
Ontwikkelende bouwer Heembouw uit Roelofarendsveen legt zich steeds meer toe op het ontwikkelen van logistiek vastgoed en bedrijfsruimte. Voorbeelden zijn het vorig jaar opgeleverde nieuwe bedrijfspand van Mueller in Groenlo, het project DC A27 Logistics in Nieuwegein en een nieuw 30.000 m² groot distributiecentrum voor Bakker op bedrijventerrein Nieuw Reijerwaard in Barendrecht. Maar ook met winkels en woningen kan het bedrijf uit de voeten, getuige het nieuwe centrumplan De Oevers in Roelofarendsveen, dat samen met Hoorne Vastgoed wordt ontwikkeld (4300 m² retail). Ceo is Peter Lammertink en bij het gehele bedrijf werken 270 mensen.

20) Delta Development Group
nieuw
De ontwikkelaar met 17 mensen en oprichter Coert Zachariasse aan het roer heeft in Park 20|20 te Hoofddorp een aantal duurzame kantoorpanden gerealiseerd volgens het cradle-to-cradle-principe. De nieuwste zijn de projecten Succes en Together, beide in aanbouw en met Reggeborgh en VolkerWessels ontwikkeld. In Apeldoorn houdt Delta Development zich bezig met de herontwikkeling van winkelcentrum de Oranjerie, dat eigendom is van Standard Life Investments. Naast het Onderwijs- en Cultuurcomplex aan het Spui in Den Haag wordt eveneens samen met Reggeborgh en VolkerWessels het plan Sonate gerealiseerd, dat bestaat uit drie woontorens met in totaal 2300 m² commerciële ruimte in de plinten. Delta Development is ook actief in Duitsland.

21) Top Vastgoed
gestegen
Top Vastgoed, een bedrijf van Patrick van Lammeren en Frank van Kessel, heeft geen medewerkers in dienst, maar werkt met een vast team van 30 specialisten die per project worden ingehuurd. In opdracht van ASR heeft Top de voormalige V&D in Amstelveen (21.540 m²) herontwikkeld en verhuurd aan Hudson’s Bay. Ook is Top voor belegger Van der Vorm druk doende met wijkwinkelcentrum De Gaard in Utrecht en voor Bouwinvest met de Muntpassage in Weert.

22) Lingotto
gestegen
Vorig jaar opgeleverd zijn de Kauwgomballenfabriek, KBP Hotel en Paviljoen Amsterdam, alle in Amsterdam, en Campus Werkspoor in Utrecht. In aanbouw zijn de projecten Ditlaar, West Beat bij station Lelylaan en de houten woontoren Haut in het Amstelkwartier. Haarlemmerstroom in Haarlem betreft de herontwikkeling en nieuwbouw bij de Lichtfabriek, goed voor 16.000 m² kantoorruimte en 15.000 m² hotel. De 18 medewerkers (onder wie vier partners) van Lingotto hebben hun kantoor in de Kauwgomballenfabriek in Overamstel.

23) Van Wijnen Projectontwikkeling
gedaald
De 24 dochterbedrijven van Van Wijnen, met het hoofdkantoor in Baarn, bestrijken heel Nederland. De ontwikkelende bouwer is in particuliere handen en staat onder leiding van Edwin van den Berg. Van Wijnen is vooral groot in woningbouw, maar daar hangen soms commerciële ontwikkelingen mee samen. Zo transformeerde Van Wijnen een voormalige fabriek in Hengelo tot winkelruimte en is de onderneming samen met Green bezig met het World Food Center in Ede. Aan het Polderplein in Hoofddorp wordt een kantoor getransformeerd naar woningen.

24) Being Development
gestegen
Being Development heeft een team van 13 medewerkers, onder wie eigenaren en oprichters Bas van Dam en Dirk Dekker. Projecten uit hun koker zijn onder andere The Pavillion en Handel aan de Amsterdamse Zuidas, een woontoren met kantoor- en winkelruimte bovenop het voormalige studentencomplex De Bunker in Eindhoven (samen met RED), Yotel in Amsterdam-Noord en de nieuwbouw van een Aloft by Marriott-hotel en kantoorgebouw in Leidsche Rijn Centrum. Verder werkt de ontwikkelaar al langer samen met COD aan NHow Amsterdam RAI Hotel, dat ontworpen is door Rem Koolhaas. De oplevering staat gepland in 2019.

25) Heren2
gedaald
Directeur Eijk de Mol van Heren2 heeft indertijd zijn slag kunnen slaan door locaties van houtbedrijven op te kopen en posities van Nemaco over te nemen, en in de Houthaven te gaan pionieren. Vanuit die uitgangspositie zijn er heel wat ontwikkelingen in de Houthavens op stapel gezet. Zo zijn PvH Buildings en Aware-house in aanbouw en werd vorig jaar hotel Moxy aan de Danzigerkade opgeleverd. Verder is nog een parkeergarage aan de Koivistokade in aanbouw en het bedrijfspand Hempark aan het Houtveemkanaal. Heren2 heeft een positie ingenomen op de Oranjewerf, waar Damen Shipyards zit.

26) Omnam Investment Group
gestegen
Onder leiding van David Zimmer heeft Omnam Investment Group in het voormalige KPN-kantoor bij Amsterdam Sloterdijk het Ven-complex gerealiseerd, met daarin Park Inn by Radisson-hotel met 476 kamers, een vestiging van Holland Casino en de Belgische longstay formule B-Apart. Het voormalige postkantoor aan de Coolsingel in Rotterdam wordt ook door Omnam verbouwd tot hotel, in combinatie met winkels, horeca en een 150 meter hoge woontoren.

27) E.CP
gestegen
E.CP is een samenwerking van Epicurus en Centrum Projecten. Onder leiding van Bernard van der Schans en Marco van der Schoor werkt een team van 14 medewerkers aan uiteenlopende projecten. Zo verbouwt E.CP voor belegger Hoge Dennen winkelcentrum Rijkerswoerd in Arnhem en in Meppel doet de ontwikkelaar hetzelfde met Keyserstroom in opdracht van Kroonenberg Groep. E.CP doet nog steeds veel ontwikkeling van bioscopen voor Pathé.

28) CRA Vastgoed
nieuw
De focus van deze ontwikkelaar uit Eindhoven ligt op woningen in Noord-Brabantse steden, maar maatschappelijk en commercieel vastgoed zitten ook in de portfolio. Het 10 medewerkers tellende team wordt aangevoerd door Stefan Swinkels. CRA Vastgoed maakt deel uit van VB Groep. In Eindhoven heeft CRA Vastgoed een aantal transformatieprojecten (van een maatschappelijke functie naar wonen) in aanbouw en in dezelfde stad wordt een kantoor gerealiseerd voor EY.

29) The Young Group
gestegen
Young Group is in 2008 opgericht door eigenaar Bart de Jong en bestaat uit een team van 15 mensen met ervaring met scholen, vastgoed en bedrijven. In de pijplijn zitten verschillende transformatieprojecten. Zo heeft The Young Group onlangs van NSI een kantoor aan de Parkstraat in Den Haag aangekocht om te transformeren naar woningen en aan de Volmerlaan in Rijswijk wordt in een voormalig kantoorpand The Community Hotel gerealiseerd.

30) Reshape Properties
nieuw
Reshape Properties werkt veel samen met de Belgische investeerder Atlas Invest en werd in 2008 opgericht door Jos Paardekooper. Twee jaar later sloot Sven Mathijssen zich aan als partner. Ze houden zich onder meer bezig met de transformatie van het monumentale kantoor aan het Willem Witsenplein in Den Haag tot 58 luxe woningen. Dit was door het Rijksvastgoedbedrijf verkocht aan een vehikel van Atlas Invest. In dezelfde stad maakt een kantoor aan de Juliana van Stolberglaan plaats voor 128 nieuwbouwwoningen (verkocht aan Amvest) en in Utrecht zijn het de projecten Lomanhuis en Ravel die voor deze notering zorgen. Het grootste project is nog in de planfase, de Churchill Tower aan de gelijknamige laan in Rijswijk. De transformatie van het voormalig kantoorgebouw van COA en Shell Pensioenfonds levert 316 woningen op.

31) ASR Vastgoed Projecten
gedaald
De meeste projecten heeft ASR verkocht aan MRP, maar het grootste zit nog in de portefeuille. Winkelcentrum Leidsche Rijn Centrum, ontwikkeld met Vesteda, werd eerder dit jaar officieel geopend en bestaat uit 22.400 m² retail, 5600 m² foodmarkt, 3000 m² dienstverlening, 4000 m² horeca en 3000 m² maatschappelijke voorzieningen. Nadat Klépierre als belegger afhaakte, staat het in de etalage. Verder zijn hier nog 10.000 m² kantoren en 761 woningen gerealiseerd.

32) Multi Netherlands
gedaald
Het enige herontwikkelingsproject van Multi Corporation in Nederland is Forum Rotterdam, maar dat is wel goed voor 64.000 m² aan retail (waaronder Primark), kantoren en woningen en een totale investering van € 195 mln. Vorig jaar ging het officieel van start. Sinds de overname door Blackstone heeft Multi zich toegelegd op asset management van grote winkelcentra. Aan projectontwikkeling doet de onderneming verder niet veel meer; het enige andere winkelplan bevindt zich in Riga, de hoofdstad van Letland. Voormalig coo Heino Vink vertrok vorig jaar naar Bohemen; Rüdiger Dany heeft zijn plaats ingenomen bij Multi. Josip Kardun volgde Jaap Blokhuis op als ceo.

33) Blauwhoed
gestegen
Hoewel Blauwhoed vooral bekend is als woningontwikkelaar, kan het bedrijf met 41 werknemers en Phillip Smits als ceo ook nog een metrage commercieel vastgoed op zijn conto schrijven. Zo maakt bedrijfsruimte deel uit van het programma voor Defensie-eiland in Woerden en zitten bij het woningplan OurDomain bij metrostation Holendrecht in Amsterdam Zuidoost (1559 appartementen voor belegger Greystar) ook voorzieningen in de plint. De nieuwbouw komt in plaats van een verouderd kantorencomplex.
Eind vorig jaar verkocht aandeelhouder Geert Peters 40% van zijn belang in de onderneming aan Smits en Commonwealth Investments, de beleggingsmaatschappij van de familie Dreesmann.

34) Rijksvastgoedbedrijf
nieuw
Normaliter beschouwen we het Rijksvastgoedbedrijf, de vastgoedorganisatie van en voor de rijksoverheid, niet als een commerciële ontwikkelaar, omdat het alleen projecten voor de eigen organisatie realiseert. Ditmaal krijgt het toch een plekje in de ontwikkelaarslijst, omdat het tekent voor het Europees Geneesmiddelen Agentschap, dat vanwege de Brexit naar Amsterdam komt, en voor de nieuwbouw en renovatie van het NATO Communications and Information Agency (NCIA) in Den Haag. Die organisaties staan wat verder van het Rijk af.

35) Fred Developers
nieuw
Vier jaar geleden besloot Roeland Voerman een deel van de ontwikkelactiviteiten van Fortress voort te zetten onder de naam Fred Developers. Dit doet hij met mede-directeur Ad Roos en nog acht andere medewerkers. Het grootste project dat ze onder handen hebben is Kijkduin; hier wordt een nieuw winkelcentrum gebouwd van 17.000 m² retail en horeca en 300 woningen. Het voormalige belastingkantoor tegenover station Hollands Spoor in Den Haag wordt getransformeerd naar winkelruimte met daarboven een hotel en appartementen.

36) Segesta Exploitatie
gestegen
Segesta Exploitatie ontwikkelt grotendeels voor de eigen vastgoedportefeuille en wordt aangestuurd door algemeen directeur Alex Huges. Het betreft winkels, woningen, kantoren, bedrijfsgebouwen en parkeergarages in vooral het westen van Nederland. De ontwikkelaar uit Alkmaar was dit jaar in eigen stad verantwoordelijk voor de transformatie van het voormalige kantoor van het Kadaster naar 88 appartementen. Dit project heeft de toepasselijke naam De Landmeter. Verder doet Segesta veel renovaties en uitbreidingen van winkelcentra, zoals De Mare in Alkmaar, Groenhof in Amstelveen en Lindenlaan in Huizen.

37) Certitudo Capital
gestegen
Certitudo uit Den Bosch heeft sinds de start in 2007 verscheidene kantoren getransformeerd naar huurwoningen. Onder meer twee belastingkantoren in Den Bosch, het Tomado-huis in Dordrecht en het KLPD-hoofdkantoor in Zoetermeer kregen zo een tweede leven. Verschillende woongebouwen zijn inmiddels weer verkocht aan beleggers. Directeur-eigenaar Peter Kuiten en zijn team (23 mensen) hebben hun activiteiten uitgebreid naar Maastricht, Haarlem, Arnhem en Apeldoorn (voormalig kantoor Centraal Beheer), Delft en Amsterdam. Zo wordt bij station Delft Zuid op de plek van een verouderd kantoor The Leo ontwikkeld, een 70 meter hoge toren met studio’s, appartementen en voorzieningen. In het gebied Amstel III in Amsterdam Zuidoost zal Amstel One het licht zien (186 appartementen). De ontwikkelende belegger heeft ook retail, kantoren en logistiek in portefeuille.

38) Borealis Hotel Group
gedaald
De groep is 20 jaar geleden opgericht door Bart van de Kamp en ontwikkelt, investeert en managet sindsdien een veelheid aan hotels. Het team bestaat uit 11 mensen. In 2015 verkocht hij de Vincent Hotel Group, met 11 hotels, aan Westmont Hospitality Group. Borealis is betrokken geweest bij vier hotels die vorig jaar zijn opgeleverd: Renaissance op Schiphol, Niu Dairy in Haarlem, Het Klooster in Nieuwegein en The City Garden in Amstelveen. Hotel Indigo in het voormalige pand van De Nederlandsche Bank aan het Noordeinde en Staybridge Suites, recht tegenover het Binnenhof, openden onlangs de deuren. In ontwikkeling is het hotel boven Hoog Catharijne, deels Crown Plaza en deels Hampton by Hilton.

39) Heijmans
gestegen
Het gebied rond station Sloterdijk wordt omgevormd tot een levendig woon–werkgebied. Heijmans draagt zijn steentje bij met het project Vertical: 144 woningen en 700 m² op de N-Kavel. Op Katendrecht in Rotterdam is de ontwikkelende bouwer in de weer met het multifunctionele gebouw De Cobana; hier komen 350 huurappartementen (belegger IC Netherlands), werkruimten en horeca. Heijmans is een beursgenoteerde onderneming die activiteiten in vastgoed, bouw & techniek en infra combineert. Ton Hillen is bestuursvoorzitter.

40) Hurks vastgoedontwikkeling
gedaald
De Lorentz in Leiden en Zijdebalen in Utrecht: twee binnenstedelijke herontwikkelingen waar veel nieuwe woningen worden gerealiseerd, maar ook kantoren, retail (De Lorentz) en bedrijfsruimte (Zijdebalen). Een combinatie van Hurks en Van Wijnen is de ontwikkelaar van deze twee projecten. Verder is het bouwbedrijf uit Eindhoven onder meer ook betrokken bij de winkelontwikkeling van Boulevard Zuid in Eindhoven en de Bastion-hotels in Waalre en Tilburg. Geert Hurks zit tegenwoordig in de raad van commissarissen, net als oud-Van Wijnen-topman Cees van Bemmel. Frank van Antwerpen heeft tijdelijk de rol van bestuurder op zich genomen.

41) HBB Groep
gedaald
HBB Groep is gevestigd in Heemstede en ontwikkelt en bouwt projecten in de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht. Martijn van de Poll is er directeur. Het bedrijf heeft onder meer het Niu Diary Hotel (84 kamers) aan de Zijlsingel in Haarlem gerealiseerd, op de locatie van zuivelfabriek De Sierkan, en vlakbij werkt het aan de derde fase van de binnenstedelijke gebiedsontwikkeling Raaks. Hier komen behalve woningen ook een grote fietsenstalling, een werkcafé en werk- en bedrijfsruimten.

42) Kroonenberg Groep
gedaald
Belegger Kroonenberg Groep werkt bij de herontwikkeling van zijn winkelcentra en panden samen met ontwikkelaars als 3W, Neoo en ECP, maar directeur Lesley Bamberger en zijn 50 medewerkers hebben zelf ook een belangrijke rol bij de projecten. Vandaar de notering in deze lijst. In april dit jaar werd de geheel vernieuwde Kalverpassage feestelijk geopend en de verbouwing van de voormalige Telegraaf-redactie (en later Kas Bank) aan de Nieuwezijdsvoorburgwal tot winkel-, kantoor-, en wooncomplex is in volle gang. Maar ook winkelpanden als Kalverstraat 16–18 (voormalige winkel en Supperclub, nu Under Armour en appartementen), Regulierbreestraat 30–32 en in Utrecht Oudegracht 163 zijn onder handen genomen.

43) 3W Real Estate
gedaald
Onder leiding van ceo Jaco Meuwissen zijn de 20 medewerkers van 3W bezig met projecten als Den Tempel in Sittard, Centrumplan Brunssum (met Jongen en Weller), de herontwikkeling van de voormalige V&D in Roermond (Prowinko) en Brusselse Poort in Maastricht. Dit winkelcentrum is eigendom van HB Capital, het vastgoedbedrijf van de familie Blokker. In opdracht van CBRE GI wordt winkelcentrum Amsterdamse Poort in Amsterdam herontwikkeld en voor Kroonenberg heeft 3W de verbouwing van de Kalverpassage begeleid. Zo heeft de van oorsprong Limburgse ontwikkelaar ook zijn weg richting het westen gevonden. Meuwissen is samen met Ward Vleugels eigenaar van 3W.

44) Leyten
gestegen
Familiebedrijf Leyten werkt met 12 mensen aan verschillende winkel-, kantoor-, en woningprojecten verspreid over het land, van Leeuwarden tot Rotterdam. Vorig jaar werd het tot 700 studentenwoningen omgetoverde voormalige Deltares-kantoor op de TU Delft opgeleverd, inclusief 2000 m² aan commerciële voorzieningen. Het omvangrijkste project in aanbouw is Leeuwenborg in Leeuwarden, het voormalige Aegon-kantoor, dat omgevormd wordt tot woningcomplex met ook 3000 m² kantoor en 2500 m² commerciële ruimte in het programma. In dezelfde stad wordt zorgcomplex Erasmushim getransformeerd naar woningen. Een onlangs aangekocht kantoorpand aan het Stadhuisplein in Rotterdam, met horeca op de begane grond, wordt ook onderhanden genomen.

45) DutchRE
nieuw
Dankzij het onlangs geopende hotel dat gerealiseerd is in kantoortoren Martinez, naast het station van Almere Centrum, staat Dutch RE in deze lijst. Ooit ontwikkeld door Eurocommerce stond het 24.000 m² grote en 17 verdiepingen tellende gebouw lange tijd grotendeels leeg. Best Western – met de Duitse Plaza Hotelgroup – zorgt voor nieuw leven, met 222 hotelkamers en 143 short-stay appartementen. Op de begane grond opent restaurant Loetje. Dutch RE werd in 2012 opgericht door Hugo van Woerden, voorheen werkzaam voor onder andere IVG en PGGM. Hij kreeg later Gerrit Veldhuizen, Joost van Kimmenaede en Roderik Schuwer als partners aan zijn zijde. De asset manager heeft 80.000 m² aan vastgoed onder zijn hoede.

46) Impact Vastgoed
gedaald
Impact Vastgoed werd in 2009 in Rotterdam opgericht door Philip van der Ent en Marco Praagman. Vijf jaar later fuseerde de onderneming met Emdrie, het vastgoed- en asset managementbedrijf van Bart Dura, en verhuisde naar de Westerlaantoren. Bij de snel gegroeide organisatie werken nu 20 mensen. Vorig jaar leverden ze grote kantoorprojecten op als Blaak16 (in opdracht van Cairn en Kadans) en The Cloud (samen met Cairn). Deze zijn inmiddels beide verkocht. Grote projecten in ontwikkeling zijn het Zuiderziekenhuis in Rotterdam (transformatie naar woningen, samen met Boei en nieuwbouw eengezinswoningen rondom) en het voormalige KLM-hoofdkantoor aan de Plesmanweg (40.000 m²). Impact transformeert het naar een woonbuurt met voorzieningen.

47) Urban Hotel Real Estate
gestegen
Het 15.000 m² grote Olympic Hotel pal naast het Olympisch Stadion in Amsterdam is een nieuwbouwproject van Urban Hotel Real Estate, de nieuwe onderneming van Fletcher-oprichter Chris Luken en Gerben de Jong, voormalig coo van Fletcher. Ze werken bij het 50 meter hoge hotel met 309 kamers samen met City Development. Het hotel is verkocht aan een Chinese investeringsgroep.

48) RED Company
gestegen
Deze snel groeiende Rotterdamse ontwikkelaar (ze zijn nu met z’n zessen) is gelieerd aan het architectenbureau Powerhouse Company, opgericht door Nanne de Ru. In 2015 startte hij met RED Company, samen met Niels Jansen. Sindsdien hebben ze een aantal grote nieuwbouwplannen in de wacht weten te slepen, meest recent Lead in Leiden, bestaand uit drie woontorens (580 appartementen), waarvan de hoogste tot 115 meter in de hemel reikt. In Eindhoven wordt bovenop het Bunkercomplex een 100 meter hoge toren gebouwd met 210 appartementen Dit project doet RED Company samen met Being Development. In Rotterdam werkt RED Company aan de 150 meter hoge Baan Tower (145 appartementen), samen met Martens Aannemingsbedrijf. Voor al deze projecten geldt dat er ook een commercieel programma in zit. Kantoren doet RED Company ook, zoals het hoofdkantoor van Danone en dat van Asics, beide in Hoofddorp.

49) Segro
gestegen
Segro is een Britse Reit en eigenaar, manager en ontwikkelaar van logistiek vastgoed. Het bedrijf bezit of beheert 6,3 mln m² aan ruimte, geschat op een waarde van ruim £ 8 mrd. Met de verkoop van vier grote distributiecentra in België heeft de onderneming dat land onlangs verlaten. In Nederland heeft Segro een portefeuille met acht complexen, in de omgeving van Schiphol, in het Botlek-gebied en op het Tilburgse bedrijventerrein Vossenberg (Tesla en Nokia). Tijs Derison is hoofd van het lokale team.
Segro kreeg hier in augustus een door Dokvast ontwikkeld DC van 33.000 m² in handen dat tussen de bestaande twee panden ligt. Opgeleverd zijn ook de eerste (verhuurd aan Kite) en tweede fase van Segro Park Amsterdam Airport, dat in totaal 250.000 m² zal beslaan. In Venray realiseert het bedrijf een complex van 45.000 m².

50) Koopmans
gestegen
TBI-onderneming Koopmans Bouwgroep is een ontwikkelende bouwer uit Enschede en staat mede dankzij de transformatie van de voormalige Hogeschool Utrecht naar 192 huurappartementen, commerciële ruimte en een parkeergarage in deze lijst. MidNed was ontwikkelaar en Amvest neemt de woningen in portefeuille. Een ander transformatieproject heeft Koopmans voor Syntrus Achmea REF uitgevoerd: het voormalige kantoor van de Arabian-American Oil Company aan de Laan van Meerdervoort in Den Haag. Hierin komen 85 appartementen.

51 BPD
gedaald
52 Maarsen Groep
gedaald
53 Zadelhoff
gedaald
54 Ivy Group
gedaald
55 DokVast
gestegen
56 Weller Vastgoedontwikkeling
gestegen
57 Colliers International
gedaald
58 Keystone Vastgoed
gestegen
59 Explorius
gedaald
60 NSI Development
nieuw
61 Yisheng Investment Group
gestegen
62 NS Stations
gedaald
63 The House of Development
nieuw
64 Vastint Nederland
gedaald
65 De Jong Groep
nieuw
66 Bogor Projectontwikkeling
gestegen
67 Local
nieuw
68 Rialto Vastgoedontwikkeling
gedaald
69 Waaijer Projectrealisatie
nieuw
70 Green Real Estate
nieuw
71 BL Huisvesting
nieuw
72 Urban Interest Ontwikkeling
gedaald
73 Over Engh Vastgoed
gestegen
74 Caransa groep
gedaald
75 Hoorne Vastgoed
gedaald
76 JP van Eesteren
nieuw
77 Midvast
gestegen
78 Built to Build
gedaald
79 Proptimize
gestegen
80 Van Schijndel Beheermaatschappij
nieuw
81 Schiphol Real Estate
gedaald
82 Fame Planontwikkeling
gedaald
83 Novum Hotel Group
gestegen
84 Porten Development
nieuw
85 Foruminvest
gestegen
86 ToBeDeveloped (TBD)
nieuw
87 Wyckerveste
nieuw
88 Concept-nl Projectontwikkeling
gestegen
89 Duqer
nieuw
90 Stebru
gedaald
91 Harvest Millten
nieuw
92 Sens Real Estate
nieuw
93 Synchroon
gedaald
94 Ballast Nedam
gedaald
95 New NRG
nieuw
96 KBK
nieuw
97 Bruzan
nieuw
98 De Nijs
gedaald
99 Mint Vastgoed
nieuw
100 MWPO
nieuw
101 Verweij Mungra
gedaald

Verantwoording onderzoek
De PropertyNL Top Ontwikkelaars is samengesteld op basis van projecten commercieel vastgoed (winkels, kantoren, bedrijfsruimte, hotels en overig) die zijn opgeleverd in 2018, en projecten die op 31 december 2018 in aanbouw zijn. De projecten betreffen nieuwbouw, herontwikkeling (functie blijft hetzelfde) en transformatie (functieverandering).

Voor de dataverzameling hebben alle ontwikkelaars commercieel vastgoed een enquête gekregen. Die data zijn aangevuld met informatie uit de database van PropertyNL over ontwikkelaars, makelaars, gemeenten en beleggers. Indien er meer ontwikkelaars bij een project betrokken zijn, worden projecten naar rato van het aantal deelnemende marktpartijen toegerekend. Dit kan afwijken van de feitelijke afspraken over verdeling van risico en rendement.

Om de totale waarde van de portefeuille opgeleverd en in aanbouw te kunnen berekenen zijn de metrages omgerekend naar een fictieve beleggingswaarde. Hiervoor zijn de gemiddelde huurwaarde en het bruto-aanvangsrendement berekend op basis van gedane transacties.