De m²-opname van kantoren (-33 procent) en bedrijfsruimtes (-5 procent) is in het tweede kwartaal van 2023 aanzienlijk afgenomen in vergelijking met dezelfde periode in 2022. Een gebrek aan ruimte en grond zet een rem op de vraag en bereidheid om te investeren in deze vastgoedsegmenten, aldus de Kwartaalupdate commercieel vastgoed van NVM Business.
Veel ondernemers, waaronder veel mkb-bedrijven die willen uitbreiden of groeien, worden getroffen door een gebrek aan direct beschikbare panden en stellen soms zelfs de zoektocht uit. Net als in het voorgaande kwartaal blijft - ondanks de dalende impact van de energieprijzen - de vraag naar kwalitatief hoogwaardige en duurzame kantoren op A-locaties en (energiezuinige) bedrijfsruimtes groot. Tegelijkertijd lijken beleggers zich terughoudend op te stellen, omdat er - met uitzondering van logistiek- en winkelvastgoed - nog geen prijsevenwicht is bereikt in de sectoren, aldus NVM Business. De Kwartaalupdate is een analyse van de ontwikkelingen in de commerciële vastgoedsector op basis van koop- en huurtransacties en enquête-onderzoek onder NVM Business-leden.
Kleine kantoorruimtes in trek
Naast de daling van het opnamevolume in m2 is het aantal transacties van kantoorruimtes in het tweede kwartaal 20% lager in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder. Met name het aantal transacties van kleine oppervlakten tussen 200 en 500 m² is gedaald. Deze daling komt deels voort uit een aanhoudende afname van geschikt aanbod. Zo is de aangeboden kantoorruimte in het tweede kwartaal van 2023 met 4 procent gedaald ten opzichte van het voorgaande kwartaal en is al voor het achtste kwartaal op rij sprake van een daling. Volgens de NVM Business-leden verschuift de vraag door het hybride werken naar kleinschalige kantoren en neemt de vraag naar flexibel indeelbare kantoorruimten toe. Daarnaast is er een grote behoefte aan duurzame kantoren op goede locaties. Huurders stellen zich door het ontbreken van geschikte kantoorruimte terughoudend op en geven er de voorkeur aan in hun bestaande panden te blijven.
Mismatch vraag en aanbod
De opname van bedrijfsruimtes en logistiek vastgoed lag in het tweede kwartaal van dit jaar 5% lager ten opzichte van dezelfde periode in 2022. Hoewel de vraag redelijk op peil blijft, neemt het aanbod steeds verder af. Een tekort aan direct beschikbare bedrijfsruimtes en uitgeefbare bouwgrond maakt de mismatch tussen vraag en aanbod steeds groter. Ook macro-economische factoren, zoals de economische terugval, hebben in het tweede kwartaal meer impact, waardoor gebruikers kritischer kijken naar bedrijfsruimten. Hoewel ondernemers nu vaker buiten de eigen regio zoeken, vinden zij óók hier vaak geen geschikte panden. Tegelijkertijd zijn de mogelijkheden om op bestaande bedrijventerreinen uit te breiden beperkt als gevolg van de hoge bouwkosten en gestegen rentes.
Opname winkelruimte stijgt wel
De opname in m2 van winkelruimtes (+9%) is - ondanks hoge (energie- en inkoop) kosten voor winkeliers en een lager consumentenvertrouwen - ten opzichte van vorig jaar wél gestegen. Zo registreerde NVM Business relatief veel grotere opnames van winkelruimtes. Tegelijkertijd benadrukken NVM Business-leden dat kleinschalige winkelruimtes beter in de markt liggen dan grotere winkels en winkels boven de 500 m2 moeilijk verhuurbaar blijven.
Beleggers maken pas op de plaats
Door de hogere rentestanden en verkoopprijzen die de rendementseisen van beleggers overstijgen, is er minder bereidheid om te investeren in commercieel vastgoed. Doordat verkopende partijen hogere vraagprijzen hanteren dan kopers bereid zijn te betalen, zijn in het tweede kwartaal minder beleggingstransacties tot stand gekomen. De interesse voor bedrijfsruimtes en logistiek vastgoed is nog wel aanwezig.
Tegelijkertijd maken investeerders zich zorgen over de plannen van het demissionaire kabinet die ten koste kunnen gaan van hun rendementen. Zo is er veel onduidelijkheid over plannen om het vermogen van beleggers zwaarder te belasten in box 3 en de afschaffing van het fbi-regime. Hierdoor is het moeilijk in te schatten of beleggers op langere termijn actief willen blijven in de commerciële vastgoedmarkt. Zolang er geen prijsevenwicht is bereikt, nemen beleggers een afwachtende houding aan.
