Procyclish door de vastgoedcrisis

Met het commitment van prominente eindgebruikers als Robeco, Nationale Nederlanden, Shell, Unilever en Nauta Dutilh én - financiële - steun van de gemeente wist Rotterdam Central District zich ‘procyclish’ door de vastgoedcrisis te slaan, zegt wethouder Hamit Karakus.

Door Paul Wessels

Locus 1 (voorjaar 2014) - Rotterdam

De wethouder Wonen, Ruimtelijke Ordening, Vastgoed & Stedelijke Economie kreeg de afgelopen acht jaar veel politieke tegenwind met zijn niet-aflatende geloof in Rotterdam Central District, maar lijkt nu toch zijn gelijk te halen - het project gaat de goede kant uit. Versterking van de relatie tussen toplocatie Rotterdam Central District (RCD) en de Rotterdamse haven is nu een belangrijke ambitie voor de komende periode. Ook versterking met de rest van de binnenstad, waarvan RCD onderdeel is, staat hoog op de agenda.

<Tevreden werknemers>
Het is een wereldwijde trend: binnenstedelijke ‘business districts’ met een uitstekende bereikbaarheid doen het goed en RCD is geen uitzondering. Elders in de stad heeft de vastgoedmalaise flink toegeslagen. Dat is veel minder het geval in Rotterdam Central District. Karakus somt de voorbeelden op: het door LSI herontwikkelde Central Post is geheel verhuurd, de bouw van First (nieuwe hoofdkantoor Robeco en Nauta Dutilh, een ontwikkeling van Maarsen Groep en MAB Development) is van start gegaan en het Schiekadeblok (ook LSI) trekt als tijdelijke bestemming als ‘broedplaats’ veel creatieve bedrijven.
Karakus: ‘‘Een binnenkort te publiceren rapport van Jones Lang LaSalle laat zien dat RCD al een aantal jaar op rij een redelijk constante opname heeft van bijna of rond de 20.000 m2 kantoren, terwijl de totale opname in Rotterdam grilliger is. Afgelopen jaar was RCD goed voor zo’n 30% van de gehele opname. Wanneer je dan kijkt wat voor soort bedrijven zich vestigen, dan valt op dat RCD op dit moment ‘nummer één’’ is. Kijk naar een recente ontwikkeling als het Intercity Hotel dat zich in het gebied wil vestigen met een toonaangevend hotel. Een enorme opsteker was dat Unilever haar Europese marketing hub aan het Weena heeft gevestigd.’
De wethouder weet wel waarom deze bedrijven kiezen voor RCD: ‘Het gaat hier natuurlijk om de tevredenheid van werknemers, die willen graag op knooppunten van openbaar vervoer werken, en liever niet in het groen gelegen kantorenparken waar voorzieningen, bereikbaarheid ov ontegenzeggelijk minder goed zijn. Werknemers bepalen tegenwoordig bijna waar een bedrijf gaat zitten.’

<Woonmilieu essentieel>
Hij beklemtoont dat Rotterdam Central District veel meer is dan een kantorenlocatie: ‘Het is doelstelling van het college het aantal bewoners, bedrijven en bezoekers in de binnenstad te laten stijgen. En er zit inmiddels flink de groei in. Het aantal woningen is toegenomen en daarmee het aantal bewoners. Ook de bezoekersstromen zijn de afgelopen jaren fors toegenomen. Dit alles komt ten goede aan de 24-uurs beleving van de binnenstad. Deze mixgedachte zit in het RCD: dus niet alleen kantoren maar zeker ook wonen en leisure.’
Achterliggende gedachte is dat meer dan ooit het succes van een stedelijke economie afhangt van het woonmilieu. Als aantrekkelijk woonlocatie voor hoger opgeleiden zet Rotterdam stappen, zegt Karakus. Wat betreft wijken voor gezinnen en expats had Rotterdam een achterstand, maar die wordt nu ingehaald met projecten als Park ZestienHoven in deelgemeente Overschie. En ook Rotterdam Centraal voorziet in woningen voor deze groep.
Een inmiddels goed lopende project is Calypso, dat bestaat uit circa 400 appartementen, 5000 m² kantoorruimte en een commerciële plint die wordt ingevuld met horeca en een grote Albert Heijn supermarkt. Calypso is ontwikkeld door De Wilgen Vastgoed uit Rotterdam - inmiddels overgenomen door AM en VolkerWessels. Om het project van de grond te krijgen nam de gemeente in 2009 voor € 29 mln de grond over en gaf die in erfpacht uit. Karakus: ‘Het was maar goed dat we gebouw ‘op voorraad’ hadden: ondermeer expats van Unilever konden zo woonruimte vinden en Calypso is nu bijna geheel gevuld..’

<Tegenvallers>
Maar er waren ook tegenvallers: vorig jaar moest LSI het programma voor het Schiekadeblok, onderdeel van Central District Rotterdam, naar beneden bijstellen tot maximaal 154.000 m² bruto vloeroppervlak. Aanvankelijk zou de ontwikkelaar hier een gemengd programma van 240.000 m² realiseren, maar dit bleek gezien de marktomstandigheden niet haalbaar.
In 2009 had de gemeente het Schiekadeblok van LSI voor € 52 mln gekocht en sloot met de ontwikkelaar een erfpachtovereenkomst, om de voortgang van het omvangrijke bouwproject te waarborgen. Inzet was dat de bouw in 2012 zou starten, aansluitend op de oplevering van het nieuwe station. Door de financiële situatie van LSI en de tegenvallende markt kwam het daar echter niet van. Doordat het vastgoedbedrijf de erfpachtcanon niet meer kon betalen, kreeg het een aanzienlijke betalingsachterstand bij de gemeente.
Toch zei de bank achter LSI tegen Karakus dat er voldoende vertrouwen was in het project. Als gevolg daarvan werd de betaling van de erfpachtcanon hervat en maakten bank, ontwikkelaar en gemeente afspraken over het inlopen van de betalingsachterstand. Dat vertrouwen lijkt nu gerechtvaardigd: LSI maakte enkele weken geleden bekend dat dochter Weena Boulevard cv in het Schiekadeblok een nieuw hotel voor InterCityHotel Group zal realiseren. Het hotel met 180 kamers moet in 2017 gereed zijn. Het wordt de eerste InterCity in Rotterdam. InterCityHotel is onderdeel van Steigenberger Hotel Group uit Frankfurt, tevens de exploitant van ondermeer het Kurhaus in Scheveningen.

<Wensen>
De ontwikkeling van RCD lijkt te goede kant op te gaan, maar Karakus heeft nog een wensenlijstje voor het gebied: ‘We moeten ons blijven focussen op het aantrekken van bedrijven van buiten Nederland. We moeten meer bedrijven trekken uit voor Rotterdam belangrijke economische clusters als energie, logistiek, transport en maritiem. Deze passen heel goed in RCD en dan vooral het onderdeel zakelijke dienstverlening in die sectoren. De relatie met de binnenstad wordt verder versterkt. Dit is de toegangspoort tot de stad.’’