In de binnenstad van Hilversum veranderen de Kerkbrink en de Gooische Brink in een aantrekkelijke plek voor ontmoeting. De stad ontving hiervoor € 1,14 mln uit de subsidie ‘Impulsaanpak winkelgebieden’.
Door Jorine de Soet
Hilversum ontving € 1,14 mln tijdens de eerste toekenningsronde van de subsidieregeling ‘Impulsaanpak winkelgebieden’ in 2022. Het vervangen van retailmeters door culturele meters midden in het centrum en de herinrichting en herpositionering van de Kerkbrink maakten dit een project dat als voorbeeld kan dienen voor gezamenlijke binnenstedelijke transformaties.
Hilversum is een middelgrote historische stad in Het Gooi met zo’n 95.000 inwoners. De naamgeving bestaat al sinds het begin van de 14e eeuw. De stad is heden ten dage vooral bekend als mediastad. Het Hilversumse Media Park is het grootste mediacluster van Europa en biedt plek aan grote, toonaangevende (inter)nationale mediabedrijven, waaronder NOS, RTL, NEP, EMG en ITV. In het centrum van de stad merk je op dit moment echter niets van deze identiteit.
Kerkbrink
De Kerkbrink is een (deels) historisch plein aan de rand van het centrum, met aan de westzijde onder andere de Grote Kerk, Museum Hilversum en De Spijkerpandjes. De Grote Kerk is het oudste monument van Hilversum. De geschiedenis gaat terug tot de 13e eeuw, toen hier een kapel stond. In 1481 werd de huidige toren gebouwd, een deel van de kerk dat door de tijd heen vele verbouwingen en branden heeft doorstaan. De laatste brand vond plaats in 1971, waarna de herbouwde kerk in 1977 opgeleverd werd.
Het museumgebouw was oorspronkelijk het raadhuis en stamt uit de tweede helft van de 19e eeuw. Het Goois Museum, zoals het oorspronkelijk heette, was een museum gericht op de lokale geschiedenis van Hilversum en omgeving. In 2005 werd het uitgebreid en veranderde de naam in Museum Hilversum. Het richtte zich toen op de wisselwerking tussen cultuurhistorie en moderne stedenbouw, architectuur en landschapsinrichting. In 2013 werd het museum geprivatiseerd. Sindsdien positioneert het zich als hét fotomuseum van Midden-Nederland en is het vooral bekend door de uitreiking van de Zilveren Camera, een prijs voor de beste nieuwsfoto’s in verschillende categorieën.
De Spijkerpandjes zijn gebouwd aan het einde van de 18e en 19e eeuw en boden plek aan de hoefsmederij van de familie Spijker. Op dit moment is restaurant ‘De Spijkerpandjes’ hier gevestigd.
Kerkbrink als verkeerskruispunt
Hoewel de Kerkbrink de potentie heeft een fraai en succesvol plein te zijn, is het dat niet. De inrichting van de openbare ruimte laat te wensen over. Met enige regelmaat dendert er een OV-bus over het plein en daarnaast wordt er veel en hard gefietst over de drie verschillende fietsroutes die dit plein rijk is. Door deze drukke verkeersfunctie is het op dit moment geen plek om even rustig te vertoeven. Mogelijk is deze verkeerssituatie in combinatie met een onaantrekkelijke openbare ruimte mede aanleiding voor de wisselingen van horecaexploitanten aan de noordoostzijde aan het plein in de afgelopen vijf jaar. Biefstukrestaurant Loetje heeft Roast Bar & Grill vervangen aan de oostzijde en Vascobelo Café-Brasserie maakte plaats voor Café Lennox aan de noordzijde.
Gooische Brink
De Gooische Brink Passage is een moderne, halfronde overdekte straat, die uitkomt op de zuidoostzijde van de Kerkbrink, naast Loetje. De passage verbindt de Kerkstraat (de lokale A1-straat) en de Kerkbrink en vormt een ‘short cut’ ten opzichte van de oorspronkelijke verbinding tussen beide locaties.
De Gooische Brink is in 1998 opgeleverd en is een ontwikkeling van Wilma Vastgoed (later Amstelland Ontwikkeling Vastgoed), die is gekocht door Achmea Vastgoed. Het centrum was bedoeld als kleinschalige winkelstraat met ruimte voor exclusieve winkels. Bij de entree aan de Kerkbink bevond zich een ondergrondse garage, een belangrijk bronpunt. Het was de bedoeling om aan deze entree een ook echte trekker te huisvesten. Deze zou samen met het bronpunt zelfstandig trekkracht moeten kunnen genereren naar de Kerkbrink, zodat de Gooische Brink doorbloed zou raken, en de Kerkbrink beter gebruikt zou worden en meer deel zou uitmaken van het centrum. Deze trekker zou een onderscheidende multimedia-organisatie moeten zijn of een combinatie van meerdere media-organisaties. Het werd een vestiging van BCC.
De nieuwe winkelpassage raakte moeizaam gevuld. Op de hoek met de Kerkstraat werd een winkel van Leonidas geopend, nu Coco & Sebas, en verschillende winkels uit het Hilvertshof verhuisden naar deze nieuwe locatie. De eerste TKMaxx van Nederland werd hier op de verdieping gevestigd. Bakker Bart, Duetz en De Bunker vonden er eveneens hun plek. Maar een belangrijk deel bleef leegstaan. Duidelijk werd dat er meer meters waren toegevoegd dan de markt kon opnemen en dat de luxe positionering hierbij niet hielp.
Herontwikkeling
In 2007–2008 kreeg Top Vastgoed de opdracht het winkelcentrum aan te pakken. De ontwikkelaar zorgde voor uitbreiding en een – vooral – cosmetische aanpak. Aan de stedenbouwkundige structuur veranderde niets. In plaats van kleinschalige, wat exclusievere winkels, zette Top in op middle-of-the-road trekkers en grote namen, zoals H&M, New Yorker, Ziengs, Björn Borg, Adidas en Bandolera. Het winkelcentrum raakte voor het eerst helemaal gevuld. De nieuwe positionering leek te werken en de vastgoedwaarde nam toe. Maar niet voor lang. Na de eerste huurperiode haakten verschillende partijen weer af. En toen in 2016 een sterk herontwikkeld Hilvertshof opgeleverd werd, besloot H&M met één vestiging in dit winkelcentrum verder te gaan en de Gooische Brink te verlaten. Daarmee verloor de Gooische Brink een van zijn belangrijkste trekkers op dat moment. Een voor een zeiden huurders op of gingen ze failliet, tot er in 2019 70% leegstand was. De waarde van het vastgoed nam recht evenredig af.
Achteraf is er een combinatie van factoren aan te wijzen die ervoor gezorgd hebben dat dit centrum nooit tot een succes is geworden:
– Er zijn meer meters gemaakt dan de markt kon opnemen;
– De eerste positionering paste niet bij de plek;
– De trekkracht van het pand aan de Kerkbrink met de vestiging van BCC was onvoldoende;
– Het centrum wist echt sterke formules nauwelijks vast te houden;
– De vormgeving (de halfronde straat) beperkte de zichtlijnen, iets waarvan het belang vaak onderschat wordt;
– Door een extra entree aan de zijde van de Herenstraat ontstond tocht.
Nieuw elan
In 2019 kocht Eelko van Kooten, een lokaal betrokken Hilversummer en succesvol zakenman in de muziek, de inmiddels behoorlijk afgeboekte Gooische Brink. Hij werd hierbij bijgestaan door onder andere Marco van der Schoor, ook een Hilversummer, die met zijn bedrijf Centrum Projecten (E.CP) zijn sporen verdiend heeft met complexe binnenstedelijke retail- en leisure-ontwikkelingen. Samen zijn ze van plan de Gooische Brink zodanig te herontwikkelen, dat deze van toegevoegde waarde wordt voor de binnenstad van Hilversum. Hierbij wordt ook de bibliotheek betrokken.
Bibliotheek
De geschiedenis van Bibliotheek Hilversum gaat meer dan honderd jaar terug. De eerste bibliotheek werd geopend in 1910 en daarmee was het de elfde bibliotheek van Nederland. Door de jaren heen is de bibliotheek een aantal keer verhuisd. Op dit moment is hij gevestigd aan de ’s Gravelandseweg, tegen het centrum van Hilversum aan, in een fraai pand uit 1844, dat ooit gebouwd is als villa en later gebruikt is als jongenskostschool. In 1930 kocht de bibliotheek het pand voor eigen gebruik. Tijdens WO II diende het gebouw als kantine voor Duitse militairen en direct daarna als ontmoetingsplaats voor Canadese militairen. In 1946 nam de bibliotheek het gebouw zelf weer in gebruik. In 1996 werd de bibliotheek uitgebreid en gemoderniseerd met de intentie op deze pek te blijven. In 2016 was er opnieuw een serieuze investering nodig voor uitbreiding en modernisering. Els Brons, sinds 2002 directeur van Bibliotheek Hilversum en eveneens zeer betrokken bij de lokale samenleving, stelt dat ‘modernisering van de huidige bibliotheek zo’n € 8 mln zou vragen, best een fiks bedrag’.
Zo kwamen twee projecten samen: de verhuizing van de Bibliotheek Hilversum en de aanpak van de Gooische Brink. E.CP zag een kansrijke mogelijkheid om een groot deel van de retailmeters op de Gooische Brink te vervangen door culturele meters en een serieuze trekker toe te voegen aan deze overdekte straat. En de bibliotheek kan uiteraard geen centralere plek bedenken dan in de binnenstad van Hilversum. Brons: ‘De bibliotheek heeft altijd al tot doel gehad mensen samen te laten komen en de kans te bieden zich te ontwikkelen. Wij staan midden in de maatschappij. Vroeger kwamen bezoekers 10 minuten binnen en 90% van hen leende een of meerdere boeken. Nu komt 45% van de bezoekers voor het lenen van een boek. De overige bezoekers komen om lezingen bij te wonen, cursussen te volgen en andere mensen te ontmoeten onder het genot van een kop koffie in het leescafé.’
Volgens Van der Schoor van E.CP zijn centrumgebieden de afgelopen jaren veranderd in monofunctionele gebieden, waar je eigenlijk alleen kon winkelen. ‘Nu zijn er uitstekende alternatieven voor fysiek winkelen en komen mensen juist om anderen te ontmoeten en ook voor een andere vorm van vermaak. De bibliotheek, die straks veel meer biedt dan nu, past hier uitstekend bij.’ E.CP nam dan ook het initiatief om de bibliotheek te polsen voor een verhuizing naar de Gooische Brink.
Geld en overtuigingskracht
Nu verhuis je niet zomaar even een bibliotheek. Daar is veel geld én overtuigingskracht voor nodig. In 2020 werden verschillende gesprekken gevoerd tussen de ontwikkelaar en de eigenaar van de Gooische Brink, de bibliotheek en de gemeente. Deze gesprekken hadden de politieke wind mee, doordat de toenmalige wethouder voor onder andere Economie, Cultuur en Media, Wimar Jaeger, een zeer bevlogen voorvechter was van deze grote stap. In eerste instantie was de ambitie om de bibliotheek te verhuizen naar de plek waar BCC gevestigd was, omdat deze ruimte mogelijk vrij zou komen. Het gebouw sprak Brons echter niet aan. Ze vond het onhandig ingedeeld en niet representatief genoeg. Van der Schoor kwam namens E.CP met een beter plan: invulling van meer dan de helft van de zuidzijde van de Gooische Brink, waar nu nog winkels gevestigd waren. Hier zouden 5000 m² bibliotheek en andere gerelateerde voorzieningen gerealiseerd kunnen worden. De partijen waren al met elkaar in gesprek toen de huurovereenkomst van BCC met vijf jaar werd verlengd. Daarmee zou dit pand niet meer tijdig beschikbaar komen voor de bibliotheek. Bovendien waren de bibliotheek, de eigenaar van het winkelcentrum en E.CP ervan overtuigd dat invulling van de Gooische Brink met de bibliotheek beter zou zijn. Beter voor de plek en beter voor de bibliotheek.
Hele Kerkbrink aangepakt
Met de verhuizing van de bibliotheek naar deze plek, zou bovendien de hele Kerkbrink aangepakt kunnen worden. De bus- en fietsroutes zouden van het plein af gaan en de openbare ruimte zou opnieuw ingericht worden. Het mediamuseum Beeld en Geluid, dat zich op het Media Park bevindt, zou een dependance kunnen openen in het gebouw van BCC, dat inmiddels al enige tijd leegstaat. Hiermee zou een langgekoesterde wens van de gemeente in vervulling gaan: de ‘mediastad’ zou zichtbaar worden in het centrum.
Jarenlang zijn er financiële afwegingen gemaakt. Regelmatig vergaderden het college en de raad over de mogelijkheden en onmogelijkheden. Ondertussen zochten de bibliotheek en E.CP relevante ambassadeurs om de verhuizing van de bibliotheek naar de Gooische Brink te stimuleren. Lokale ondernemers en de centrummanager pleitten op verschillende plekken en op allerlei manieren voor deze verhuizing. Ook Museum Hilversum was voorvechter, omdat deze verhuizing de organisatie de kans zou bieden zich beter te positioneren. De grote verhuiswens gonsde door de binnenstad.
Toekenning subsidie
Voor de verhuizing van de bibliotheek naar de Gooische Brink en de aanpak van de Kerkbrink was een uitstekende samenwerking tussen gemeente, bibliotheek, eigenaar, ontwikkelaar en gevestigde ondernemers noodzakelijk. De gemeente kreeg natuurlijk de aanpak van de openbare ruimte en het verplaatsen van de bus- en fietsroutes op haar bordje.
Bovendien hadden de gemeente, het museum én de Gooische Brink-partners de gedeelde ambitie om de Kerkbrink tot hét mediaplein van Hilversum te maken. Ook dat zou een enorme financiële inspanning vragen.
Daarop deden de partners een aanvraag bij ‘Impulsaanpak Winkelgebieden’ voor deze omvangrijke gezamenlijke investering. Begin september 2022 werd de subsidie van ruim een miljoen toegekend. Kort daarna, op 21 september 2022, besloot de Hilversumse gemeenteraad in te stemmen met de plannen.
Met onder andere dit historische besluit en de toegekende subsidie wordt straks de Bibliotheek Hilversum in de Gooische Brink gehuisvest. De organisatie biedt bovendien straks ruimte aan meer dan boeken. Er wordt een auditorium gerealiseerd met 120 stoelen, het leescafé wordt uitgebreid en je kunt er ook lunchen. De horeca die bij de bibliotheek hoort, komt in het midden van de passage.
Met deze nieuwe invulling van de Gooische Brink en van de voormalige huisvesting van BCC, in combinatie met Museum Hilversum, is de Kerkbrink straks hét mediaplein van Hilversum. De oplevering is in tweede kwartaal van 2026.
Impulsaanpak Winkelgebieden
Impulsaanpak Winkelgebieden is een subsidieregeling van het Rijk waarvoor in totaal € 100 mln is vrijgemaakt. Deze helpt gemeenten hun binnenstedelijke winkelgebieden toekomstbestendig te maken. Centrumgebieden moeten weer aantrekkelijk en levendig worden.
Deze omvangrijke subsidiemaatregel geeft aan hoe belangrijk wij onze centrumgebieden vinden. Daarom besteedt Jorine de Soet eens in de twee maanden aandacht aan de aanpak van veranderende binnensteden. Ze bezoekt steden om te kijken wat het effect van de subsidie is geweest, maar ook hoe centrumgebieden transformeren zonder gebruik te maken van deze subsidie. Eerdere artikelen gingen over transformaties in Alkmaar, Ede, Hengelo en Oosterhout.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 3, 28 maart 2025
