De Dienst Waterbeheer en Riolering van de gemeente Amsterdam en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht bouwden een nieuw gezamenlijk hoofdkantoor op het terrein van een voormalige rioolzuivering aan de Amstel. Architect Herman Hertzberger verdeelde het gevraagde bouwvolume over twee torens. Imposante staalconstructies geven het pand een robuust, utilitair karakter. Gepubliceerd in PropertyNL Magazine, 8 september 2005
De Dienst Waterbeheer en Riolering van de gemeente Amsterdam en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht bouwden een nieuw gezamenlijk hoofdkantoor op het terrein van een voormalige rioolzuivering aan de Amstel. Architect Herman Hertzberger verdeelde het gevraagde bouwvolume over twee torens. Imposante staalconstructies geven het pand een robuust, utilitair karakter.
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine, 8 september 2005
door Egbert Koster
Het gebouw ligt op een prominente zichtlocatie aan de Amstel, tussen de Utrechtsebrug en de Omval. Precies op de plek waar de rivier met een scherpe bocht de stad binnenkomt. De architectenselectie vond plaats via een Europese ontwerpaanbesteding. Architectuurstudio Herman Hertzberger behoorde tot de zeven bureaus die in het kader van de aanbestedingsprocedure werden gevraagd om met een ontwerpvoorstel te komen. De uitdaging was om te voorkomen dat de gevraagde 28.000 m2 vloeroppervlak bij een toegestane bouwhoogte van zestig meter zou ontaarden in een massieve muur op de oever van de Amstel. Hertzberger bedacht een even eenvoudige als doeltreffende oplossing. Hij knipte het benodigde bouwvolume op in twee torens met een brede opening in het midden. Beide torens gaf hij een rechte ‘rug’ en een ronde ‘buik’, waarbij de twee rechte ruggen haaks op elkaar staan en de contouren van een denkbeeldig bouwblok markeren. De rondingen van de buiken aan weerzijden van de opening zorgen voor een maximaal doorzicht tussen de twee torens. Daarbij heeft de ongebruikelijke, asymmetrische opzet tot gevolg dat de tweelingtoren er van alle kanten anders uitziet.
Op zes niveaus zijn de torens met elkaar verbonden door middel van luchtbruggen. Twee van deze bruggen zijn extra breed en hebben meer het karakter van hangende pleinen: één op entreeniveau die fungeert als entreehal, en één ter hoogte van de voor bijzondere functies gereserveerde negende verdieping die een spectaculair uitzicht biedt in de lengte-as van de Amstel. In deze dubbelhoge luchtbrug bevindt zich ter hoogte van de tiende verdieping nog een tweede luchtbrug-in-een-luchtbrug.
Kippengaas
Hoewel de twee torens precies evenveel bouwlagen tellen (veertien) is de ene hoger dan de andere. De een staat namelijk in een verdiepte waterpartij, terwijl de ander is voorzien van een grote sokkel in de vorm van een dijklichaam. Het water en de ‘dijk’ staan hierbij symbool voor de activiteiten van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) en de Dienst Waterbeheer en Riolering (DWR). DWR is de uitvoerende dienst van het Hoogheemraadschap en de gemeente.
De gevelbehandeling van de twee torens is identiek, maar er is wel een verschil tussen de rechte ruggevels en de ronde buikgevels. De rechte gevels hebben strookvensters die overal even hoog zijn en borstweringen van horizontaal geprofileerde aluminium golfplaat. De ramen in de bolle buikgevels worden daarentegen hoger naarmate de diepte van de werkvloer toeneemt. Bovendien zijn de borstweringen hier voorzien van verticaal geprofileerde golfplaat die vloeiend meebuigt met de rondingen van de gevels.
Achter de glazen geveldelen is het ruitvormige raster van de stalen draagconstructie zichtbaar. In esthetisch opzicht zorgt dit constructieve ‘kippengaas’ met zes verdiepingen hoge mazen voor een afleesbare en behapbare maat en schaal van het bouwvolume. Hiermee voorkomt Hertzberger dat de torens zich manifesteren als massieve monolieten of banale opeenstapelingen van identieke bouwlagen. In praktisch opzicht maken de rondlopende stalen draagconstructies achter de gevels (samen met de betonnen liftkernen) geheel kolomvrije verdiepingen mogelijk. De kostenverhogende complexiteit van deze zogeheten gevelbuisconstructie wordt grotendeels gecompenseerd door haar bijzondere constructieve eigenschappen. Dankzij de uitzonderlijke stijfheid van de gevelbuis hoeven de staalprofielen namelijk niet zo zwaar te zijn als bij een conventionele draagconstructie (besparing op materiaal) en zijn de torens beter bestand tegen ongelijkmatige zetting dan gebruikelijk (besparing op fundering). Vanuit het interieur gezien is het jammer dat de staalconstructie is ingepakt in brandwerende beplating. Van buitenaf is het rasterwerk hierdoor echter des te beter zichtbaar.
Gigantische erker
De kantoorvloeren in de twee torens van 700 m2, respectievelijk 1000 m2 hebben alle dezelfde indeling. Aan de rechte gevels liggen werk- en spreekkamers; aan de bolle gevels open kantoortuinen met tien à vijftien werkplekken. Voor alle afdelingen binnen de organisatie geldt dezelfde vaste verdeelsleutel van eenpersoonskamers (10% van de werkplekken), meerpersoonskamers (15%) en open kantoorindeling (75%). In de grote kolomvrije ruimten op de negende en tiende verdieping komt de gevelbuisconstructie overigens beter tot zijn recht dan in de kantoren. Hier bevinden zich de bijzondere functies, als het auditorium annex bestuurszaal van het Hoogheemraadschap, het bedrijfsrestaurant, de brasserie en het vergadercentrum. Het merendeel van deze ruimten is dubbelhoog uitgevoerd (inclusief de verbindende luchtbrug) en over de hele hoogte voorzien van glazen gevels. De bijzondere status van het multifunctionele auditorium, waarin ook zes à acht keer per jaar de openbare bestuursvergaderingen van het Hoogheemraadschap plaatsvinden, wordt geaccentueerd door een gigantische erker die een panoramisch uitzicht biedt op de stad en de Amstel.
In totaal telt het gebouw circa duizend werkplekken. Een kwart daarvan staat nog leeg in afwachting van de fusie van DWR/AGV met het waterleidingbedrijf van Amsterdam die eind dit jaar gaat plaatsvinden. Vanuit het markante gebouw aan de Amstel zal dan de hele keten van drinkwaterwinning, rioolwaterinzameling en –zuivering, en oppervlaktewaterbeheer integraal worden beheerd.
Het omvangrijke terrein van de achter het gebouw gelegen voormalige rioolzuivering komt binnenkort beschikbaar voor herontwikkeling. Vrijwel gelijktijdig met de ingebruikname van het kantoor zijn de hinderwetgevoelige zuiveringsactiviteiten verplaatst naar de nieuwe rioolzuivering in het Westelijk Havengebied. De 'marktconforme' bouwkosten van de markante tweelingtoren zullen, aldus DWR, geen hogere huisvestingslasten voor de organisatie met zich meebrengen.
