Bert van der Wijk: Speurder naar de ideale commissaris

Tijdens een diner in het koetshuis van Van Zadelhoff in Breukelen ten behoeve van de Hartstichting valt iemand op, omdat hij zo weinig aandacht voor zichzelf opeist. Bert van der Wijk van Commissarissensearch.nl is niet een man die zichzelf op de borst slaat. Toch kent hij van bijna iedereen de naam. Hij spreekt niet met stemverheffing, maar als hij zijn ideeën oppert, luistert iedereen. Als hij captains of industry moet benaderen voor een project van de Hartstichting, weet hij precies wie en vooral hoe.

Afwijkend cv
Van der Wijk is van beroep speurder naar de ideale commissaris. Er is in het vastgoed een handvol mensen die speuren naar executives, maar hij beperkt zich tot commissarissen. Van der Wijk is eraan gewend cv’s te bestuderen en intensieve gesprekken te voeren. Nu zit hij voor één keer aan de andere kant van de tafel. De spotlight is gericht op een cv dat behoorlijk verschilt van dat van de doorsnee executive.
Dat begint al met de geboorteplaats. Ver van het bestuurlijke centrum staat zijn wieg in het Groningse Stadskanaal. Hij vindt zijn geboorteplaats duidelijk een wat minder gemakkelijk gespreksonderwerp. Bij sommigen is de reden hiervoor een Gronings accent, maar daarvan valt bij Van der Wijk niets te bespeuren. Ook klopt de associatie met veenkoloniën niet, want zijn vader was directeur van het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen.
Van der Wijk is een groot muziek- en cabaretliefhebber. Hij zingt zelf in koren, was lid van het bestuur van het Combattimento Consort Amsterdam en is actief op het gebied van cabaret. Toch kiest hij niet voor het conservatorium.
Hij wordt klaargestoomd voor een bestuurlijke carrière en krijgt een opleiding als jurist op de Rijksuniversiteit Groningen. Tot voor kort was hij daar nog steeds bij betrokken als bestuurslid van de Stichting Ubbo Emmius Fonds (voor sponsoring van de universiteit). Daarna treedt hij als secretaris in dienst bij Elsevier (tegenwoordig Relx). Met de vervolgstap naar de Amro-bank naar het buitenlands bedrijf, lijkt zijn carrière in een rechte lijn omhoog te gaan: van Stadskanaal tot het hoofdkantoor van de bank. Ineens kiest hij echter voor iets totaal anders: hij wil concreet bezig zijn, met zijn neus bovenop de business, en komt in het management van Ford Nederland.

Headhunter
Met de kennis die hij heeft opgedaan bij Elsevier, Amro en Ford ziet hij voor zichzelf daarna een rol als headhunter, of netter gezegd: executive searcher. Dat kun je in die tijd het best leren bij Maes & Lunau, een van de belangrijkste bureaus van Nederland, naast de internationale Egon Zehnder en Spencer Stuart.
In 1992 richt hij BJW Excecutive Search op. Na acht jaar gaat hij ook internationaal, onder de naam BJW Signium International. Signium was toen al een naam, het vroegere Ward Howell. Vier jaar zit hij ook in de internationale board of directors. Van der Wijk specialiseert zich vanaf 2006 in bouw en vastgoed en zorgt voor bestuurders en directeuren in de volle breedte van de sector, zoals Bouwinvest, Bouwfonds, Amvest, Vesteda, Merin, Unibail-Rodamco, Heijmans, GTI en Dura Vermeer, Hurks, De Nijs en Ymere.

Stapje terug
Dan geeft zijn lichaam hem een behoorlijke waarschuwing. Hij krijgt in 2008 serieuze hartproblemen en ondergaat een hartoperatie. Van der Wijk weet uit die negatieve ervaring een positieve te halen. Zo is hij nauw betrokken bij de Nederlandse Hartstichting. Ook zakelijk slaagt hij erin de negatieve werkelijkheid om te keren. Hij moet vanwege zijn gezondheid het kantoor afslanken. Achteraf blijkt dat een redding te zijn, want de markt stort in.
Hij wil nog niet op zijn lauweren gaan rusten, maar speurt verder alleen nog naar commissarissen. Dat is beter te plannen dan de gehaaste jacht op executives. In 2013 richt hij met een ex-partner van Egon Zehnder, Floris Recourt, Commissarissensearch.nl op. Ook hier maken bouw en vastgoed een belangrijk deel uit van hun portefeuille. Tegelijk wil hij ook zijn ervaring met organisaties delen met anderen en verbindt hij zich in 2013 als executive coach aan Quist Executive Coaches, een bureau voor coaching van executives en hogere managers.

Wat is het geheim van uw succes als searcher?
‘Vaak is het gewoon ijver. Mijn mobiele telefoon stond altijd aan. Vooral ’s avonds, want in mijn vak wil je mensen niet op hun werk bellen. Dit vak is daarmee een ‘way of life’. Vandaar dat ik me nu niet meer richt op executives. Mijn collega en ik werken bij iedere opdracht samen, het zogenaamde vier oren/ogen principe. Belangrijk in de zoektocht naar de goede commissaris zijn twee zaken. Allereerst een goed profiel. Dat is niet alleen dat wat op papier staat, maar ook het antwoord op de vraag: wat zoek je echt? In de tweede plaats is van belang het bewaken van het proces. Dat vraagt van ons bereikbaarheid en inzetbaarheid. Mensen denken vaak dat het gaat om lijstjes met namen, maar dat is een onderschatting van het vak. Het inschatten van de goede match is essentieel; dat doen we al jaren en ook dat doen we samen.’

Wat voor vragen moet de kandidaat zichzelf stellen?
‘Hij moet een goed antwoord hebben op twee vragen: wil ik dit en kan ik dit. Wij helpen daarbij in onze interviews. Dat laatste is bijvoorbeeld voor bankiers vaak een probleem. We zoeken dan samen met hen naar andere kwaliteiten. Dat geldt overigens in het algemeen voor executives die niet buiten hun sector zijn getreden.’

Is er veel veranderd aan het profiel van commissarissen?
‘Ja, er is de laatste tijd veel veranderd. Vroeger bestond de raad vaak uit gelijkgestemde mensen die elders hun sporen hadden verdiend. Nu moet een raad kunnen meepraten over alle aspecten van een organisatie. Je bent niet alleen toezichthouder, maar ook werkgever en last but not least de sparring partner van de directie of raad van bestuur. Het gaat van strategie tot reorganisatie, van benoeming tot stakeholdermanagement en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Diversiteit aan inbreng is bij dit alles van groot belang.’

U wilt verder gaan dan een vrouwenquotum.
‘Ik ondersteun van harte de aandacht voor diversiteit en wij werken graag daaraan mee. Zelf heb ik het onderscheid nooit naar voren gebracht. Mijn moeder was ondernemer en mijn vrouw heeft ook haar eigen vakgebied (psychologische astrologie). Met andere woorden, ik ben gewend geen onderscheid te maken. Voor raden van commissarissen zet ik me in om diversiteit breder te maken met verschillen in leeftijd, persoonlijkheid en achtergrond en niet alleen in sekse. Omdat wij ook ervaring hebben als externe evaluator van raden van commissarissen zien wij dat de dynamiek in een raad erg belangrijk is. Zo weten we wat voor persoonlijkheid in de vacature moet worden aangetrokken om die dynamiek positief in stand te houden of een impuls te geven. Dat heeft ook te maken met diversiteit in brede zin. Niet in de laatste plaats is de vraag van belang: voor welke organisatie zoek je de commissaris? Een woningcorporatie, een bouwer, een belegger, een ontwikkelaar? Wij kennen die verschillen en handelen daarnaar, waarbij we ook nadrukkelijk kijken naar de verrassende kandidaat.’

Speelt mee dat een aantal vrouwen in raden van commissarissen is mislukt, zoals ABN Amro-voorzitter Olga Zoutendijk?
‘Ik geloof het niet. Zonder betrokken te zijn geweest bij deze casus denk ik te kunnen stellen dat het mislukken van Zoutendijk te wijten is aan een onjuist profiel en een gebrek aan rolvastheid. In het profiel had aandacht moeten zijn voor het verbinden tussen aandeelhouders (overheid) en markt en raad van bestuur. Met rolvastheid bedoel ik dat een commissaris zich nooit mag laten gelden als een bestuurder. Als commissaris doe je mee zonder aan de knoppen te zitten. Je houdt afstand als het kan en gaat in detail als het moet, maar je gaat nooit op de stoel van de bestuurder zitten.’