Hoe gaat de vastgoedsector om met de coronacrisis? Bart Meijer van MRP is heel optimistisch, maar is pessimistisch over de banken. Die kijken hem te moeilijk bij voorstellen met lage risico's.
Door Gabriëlle Klaver
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 6, 26 juni 2020
Hoe gaat het? Zijn jullie al naar kantoor terug aan het gaan en hoe gaat dat?
De meeste mensen zijn bij ons weer terug op kantoor. We zijn net verhuisd naar MRP Flex Offices, dit gebouw is een onderdeel van WFC Amsterdam. Deze plek aan de Westas zijn we aan het herontwikkelen. We hebben hier genoeg ruimte en iedereen kan op gewenste afstand werken.
Het voelde de afgelopen periode een beetje als de tijd tussen kerst en oud en nieuw – je weet wel, dan is het ook zo stil op kantoor. Toch hebben we hard doorgewerkt. Acquisities hebben we niet gedaan, de focus lag op de lopende projecten. We zijn bezig met woningbouw in Waddinxveen en Zoetermeer en hebben in deze periode ons aanbod van appartementen in het middensegment in onze ontwikkeling op Osdorpplein in Amsterdam allemaal digitaal kunnen laten verkopen.
Gelukkig is er ook bij de gemeenten goed doorgewerkt. Wat het thuiswerken ons wel heeft gebracht, is dat we meer gestructureerd moesten werken. Voor iedere teams- of zoomvergadering moest een agenda liggen, moest iedereen de stukken hebben doorgenomen en werd er binnen de gestelde tijd vergaderd. Dat is natuurlijk veel efficiënter.
Wat verandert Covid-19 in de manier waarop jullie tegen de markt aankijken?
Gisteren hebben we besloten de lay-out van onze woningen tegen het licht te houden. Is er de mogelijkheid een goede werkkamer te creëren met genoeg licht en rust? Ik zie ook andere voordelen van het thuiswerken: de buurten worden er overdag veel levendiger van.
Uiteraard krijgen horeca en winkels nu een klap. Wat de huidige crisis echter ook overduidelijk laat zien is dat grote ketens niet altijd de grootste overlevingskans hebben. Niet alleen Hema heeft problemen, maar ook Casa in België zit in surseance en het Amerikaanse warenhuis-icoon JC Penney is failliet. Deze crisis versnelt het opschudden van de retailsector, wat op zich goed is. Immers, hoe langer het duurt, hoe langer de onzekerheid.
Wij zijn al veel langer bezig onze huurders te matchen met de plaatselijke doelgroep. Zo kiezen we in Amsterdam Nieuw West voor veel gevarieerde horeca en winkels van local heroes met betaalbare producten. Ook elders kiezen we voor streekgebonden formules. Ja, dit vergt meer management want je moet er bovenop zitten, maar het spreidt ook de risico’s. Wat helpt is dat bij veel beleggers dit inzicht inmiddels ook is geland.
Voor wat betreft de kantorenmarkt ben ik heel benieuwd. Wij waren de afgelopen periode met twee grote huurders in gesprek. Beiden moesten extra overleggen met hun board. De één heeft wel getekend, de ander niet.
Ik weet zo net nog niet of toplocaties als de Zuidas hier rustig doorheen komen, zoals sommigen zeggen. Bij ons in WFC Amsterdam, waar vooral crea- en techbedrijven zitten, zijn veel mensen weer terug op kantoor. Daar komt bij dat bij WFC Amsterdam heel andere prijsniveaus horen. Bij de grote corporates blijven echter de meesten tot september thuis. Voor deze organisaties werkt het kennelijk prima dat mensen maar zo’n 2 dagen op kantoor zijn en de rest van de week thuiswerken. Ik denk dat die bedrijven die ervaring meenemen in toekomstige beslissingen.
Blijven jullie investeren en hoe staat het met de beschikbaarheid van geld?
Ik ben heel optimistisch. Nederland staat er goed voor, doordat we keurig binnen de Europese begrotingsregels zijn gebleven. Bovendien hoeven we niet in een glazen bol te kijken om te zien hoe het na de crisis zal gaan, daarvoor hoeven we alleen maar naar Azië te kijken. Japan, Korea, China: allen hebben al eerder te maken gehad met pandemieën en ze zijn er allemaal weer heel snel uitgekomen. Ze wonen nog allemaal in de stad en hebben hun vroegere leven gewoon weer opgepakt.
We geloven dus dat de vraag op de woningmarkt sterk zal blijven, de bevolking blijft groeien en verdichting zal blijven. MRP Development zit sowieso vooral in het sociale en middensegment, de penthouses brengen te veel risico met zich mee.
Waar ik wel pessimistisch over ben, is over de banken. We hebben goed contact met ze, maar ze kijken toch moeilijk bij een voorstel waarvan ik denk dat er nauwelijks risico is. Ze vrezen de problemen die uit de sectoren gaan komen die nu geraakt worden en durven geen ruimte aan ons te geven.
Nu hebben we altijd gewerkt met institutionele beleggers om een bodem onder onze projecten te leggen en dat blijven we dus doen. Maar we hebben delen van onze projecten ook langer vastgehouden zodat we zelf aan particulieren konden verkopen. Kijk, een ontwikkelaar zit tussen de bouwer en de belegger in, die beiden qua prijs eigenlijk nauwelijks kunnen bewegen. Als we in een later stadium kunnen verkopen maakt dat voor ons een enorm verschil, de particulier kan ons vanwege de lage rente immers een goede prijs geven. Hierdoor kunnen ontwikkelaars wat vet op hun botten krijgen. Toch merkten we voor de crisis al dat de limiet qua betaalbaarheid van woningen ook voor de particulier wel bereikt was.
Komt er iets goeds uit de crisis?
De crisis heeft een hele oneerlijke uitwerking. Velen merken nauwelijks iets, maar er zijn mensen die vreselijk hebben geleden. Dat geldt ook in de economie: juist die sectoren die ons leven leuker maken zoals de theaters, musea, het reizen en de horeca worden getroffen. Om dit te behouden, zullen we ze dus moeten helpen.
