Regiospecial Oost-Nederland: Ruimte genoeg

Het wachten is op het moment dat er weer gereisd kan worden. Fons de Zeeuw, internationaal manager van ontwikkelingsmaatschappij Oost NL, hoopt op komende zomer. ‘Reizen maakt het vak leuk’, zegt hij. Fysiek contact is uiteindelijk ook onmisbaar om buitenlandse ondernemers te overreden om zich in Overijssel of Gelderland te vestigen, is zijn ervaring. Zeker voor bedrijven uit Japan, een van de landen waarop de ontwikkelingsmaatschappij actief zijn pijlen richt. ‘Zonder lange adem en een persoonlijke benadering krijg je daar niets voor elkaar. Maar áls je een Japans bedrijf binnenhaalt, krijg je er een hoog commitment voor terug.’ De Zeeuw en zijn collega’s werden vorig jaar beloond voor hun inspanningen. In de zomer vestigde Kubota, een Japanse producent van innovatieve landbouw- en bouwmachines, zich met een R&D-afdeling in het nieuwe Plus Ultra-II-gebouw op de campus van Wageningen. Via een dochteronderneming voert Kubota al jaren een gezamenlijk onderzoeksprogramma met de Wageningse universiteit.
Onderdeel van het over de streep trekken van buitenlandse bedrijven is de ‘fact finding trip’ naar de regio. ‘Op zo’n moment kunnen we nog veel invloed uitoefenen op hun beslissing’, zegt De Zeeuw. ‘Rationele en cijfermatige overwegingen zijn maar ten dele leidend. Minstens zo belangrijk is: voelt een bedrijf zich hier welkom, is er chemie, zijn er kansen voor samenwerking?’ In coronatijd moet dit allemaal digitaal, en lopen de acquisiteurs van Oost NL filmend met hun telefoon rond op de locaties. ‘We trekken alles uit de kast, maar het is ’m toch niet helemaal.’

30 nieuwkomers
Vorig jaar zijn er heel wat mooie vissen voor Oost-Nederland binnengehaald, maar die afspraken dateren al van eerder. Tussen het eerste contact en de uiteindelijke beslissing zit één, vaak wel twee jaar. In het coronajaar ondersteunde Oost NL 40 bedrijven bij hun vestiging in de regio. Bij een klein deel, ongeveer 20%, ging het om de uitbreiding van een al aanwezige locatie. Er kwamen dus zeker 30 nieuwkomers naar het oosten, wat in totaal ongeveer 1100 nieuwe banen voor de regio oplevert. Conform de target én de vangst in 2019, aldus De Zeeuw. ‘We hebben vorig jaar ingeteerd op onze volle pijplijn. Maar eerlijk gezegd is die nu wel wat leger geworden.’
Een bekende naam is de Amerikaanse producent van vleesvervanger Beyond Meat. Eind vorig jaar opende het bedrijf een productielijn voor plantaardige eiwitten in Enschede, toepasselijk genoeg in de voormalige Emté Vleescentrale. ‘Daar hebben we flink ons best voor gedaan’, aldus De Zeeuw. Oost NL werd getipt door samenwerkingspartner Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA). Via zijn Amerikaanse afdeling was het de NFIA ter ore gekomen dat het bedrijf een locatie in Noordwest-Europa zocht voor Europese expansie. Oost-Nederland leek de logische keuze: dat ligt dichtbij Duitsland en herbergt veel aanverwante bedrijven en opleidingen in de agrifoodsector.

Belangrijke bedrijfstakken
Agrifood, life science en hightech-maakindustrie, dat zijn volgens De Zeeuw de belangrijkste bedrijfstakken in de regio. Daarbij valt binnen de twee provincies ook een verdere onderverdeling te maken. Zo zijn Twente en de Achterhoek met onder meer machinebouw sterk op de export gericht. De Gelderse Vallei mikt met samenwerkingsverband Foodvalley op innovatieve landbouw en voeding, met een link naar onderwijsinstellingen als de Universiteit van Wageningen. Ook de hightech is present in de regio, onder meer met chipmaker NXP Semiconductors, Nedap en Demcon (bekend van de beademingsapparaten). Zo kon Oost NL vorig jaar ook Odyssey Technical Solutions binnenloodsen op de Novio Tech Campus in Nijmegen, een Amerikaans bedrijf dat apparatuur voor semiconductors repareert. Een ander deelgebied is Zwolle en omgeving. De Zeeuw: ‘Daar zitten prachtige bedrijven, zoals Scania, dat er voor heel Europa zijn vrachtwagens bouwt. Als je Noordwest-Europa wilt bedienen, zit je daar goed. Er is de ruimte.’
Met instemming haalt De Zeeuw een recente studie aan van econoom Otto Raspe van Rabo Research, die betoogt dat het zwaartepunt van de Nederlandse economie aan het opschuiven is van de Randstad naar het oosten. Een quote uit het onderzoek: ‘Lang was in Nederland de Randstad het economische kerngebied, met meer dan 50% aandeel in onze economie. Op basis van de ontwikkeling in het aandeel in de economie in de afgelopen decennia kunnen we echter concluderen dat de Randstad een achterhaald begrip is. […] Regio’s buiten de Randstad maakten een economische emancipatie door. Het economische zwaartepunt van het land is nadrukkelijk ook oostwaarts opgeschoven.’
Wat missen bedrijven volgens De Zeeuw in de Randstad? ‘Het gaat er niet om wat daar ontbreekt, maar om wat men hier vindt, zoals onderzoeksinstellingen die gericht zijn op samenwerking’, zegt hij. ‘Bedrijven vestigen zich gewoon niet meer automatisch in de Randstad.’ Is het in de regio zelf geen touwtrekken? Per deelgebied is er een apart acquisitieberaad, maar volgens De Zeeuw wordt ook samen opgetrokken om al te stevige concurrentie te vermijden.

Actieve werving
Oost NL werft actief in vijf landen, veelal in samenwerking met de NFIA. Naast Japan en de VS – verreweg de belangrijkste investeerder in Nederland en ook in Oost-Nederland – zijn dat Canada, het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika. De Zeeuw: ‘Je kunt niet in alle landen over de hele wereld actief bedrijven benaderen. Dus we kiezen voor landen die sterk zijn op terreinen waarmee we verwantschap hebben, en waarvan we verwachten dat ze in zijn voor strategische vestigingen.’
Zuid-Afrika lijkt een vreemde eend in de bijt. ‘Maar ik denk dat we Afrika niet moeten onderschatten. Werkgeversorganisatie VNO-NCW gaf dat onlangs ook aan in zijn Afrika-strategie. De teneur is dat de Europese economische relaties en export wat teruglopen in Afrika, terwijl China daar booming is. Het is een jong, snel groeiend continent. Laten we daar geen kansen liggen?’
Oost NL probeert nu een netwerk op te bouwen in landen als Kenia, Zuid-Afrika en Nigeria. En ja, er zijn al enkele Zuid-Afrikaanse ondernemers die de verlokkingen van Oost-Nederland niet konden weerstaan. Vijf kleine bedrijven, waaronder softwarebedrijf Pétanque NXT, hebben zich in het WTC van Hengelo geïnstalleerd. De Zeeuw: ‘Wil zo’n bedrijf uitbreiden, dan kijkt het al gauw buiten Afrika. Nederland is voor deze bedrijven een uitvalsbasis voor Europa. In onze regio kunnen we ze ruimte bieden die niet te duur is, al lopen de prijzen hier ook wel op. We merken dat ze de leefomgeving ook wel prettig vinden, wat groener dan elders in Nederland.’
Met Canada is er een culturele klik, merkt De Zeeuw. ‘Heel grappig is dat. Tijdens het presidentschap van Trump begon Canada zich meer op Europa te oriënteren, dat merkten we wel.’ Ook hiervan heeft De Zeeuw een recent voorbeeld paraat: in februari maakte de Canadese recycler van gebruikte autobanden Tyromer bekend een proeffabriek te openen in Arnhem. ‘Op dit bedrijf zijn we echt actief afgegaan. Zo’n circulair bedrijfsmodel ondersteunen we graag. Via ons investeringsfonds hebben we er ook geld in gestoken.’

Brexit
En wat verwacht Oost NL van het Verenigd Koninkrijk? ‘De Brexit hè? Ik verwacht zeker dat nog de nodige bedrijven deze kant opkomen. Door de Brexit stijgen de exportkosten 0,5 tot 5%, dat hebben we samen met Berenschot doorgerekend. Dat valt nog enigszins mee, ik verwacht ook geen enórme run. Maar bedrijven gaan toch rondkijken.’ Vorig jaar kwam de teller op drie Britse nieuwkomers: snoepgroothandel Candy Hero betrok bedrijfs- en kantoorruimte in Nijmegen, producent van digiborden Clevertouch kwam naar Apeldoorn en watersportwebsite Wetsuit Outlet koos voor een distributiecentrum in Deventer. Bij alle drie blijft het voorlopig bij distributie of sales en marketing, maar De Zeeuw ziet het als een eerste stap. ‘Zo bouwen we een goede band op en kunnen we op den duur verdere uitbouw ondersteunen. We halen uiteindelijk natuurlijk graag de productie en R&D hierheen, het liefst in die combinatie.’
De acquisiteurs van Oost NL halen de banden aan met specifieke regio’s, zoals East Anglia, Kent en Schotland. De kennisintensieve industrie die daar is gevestigd, lijkt volgens De Zeeuw een beetje op het bedrijfsleven in Oost-Nederland. ‘We merken dat die bedrijven nog niet zo heel veel haast hebben. Maar ik verwacht zeker dat de stroom Britse bedrijven naar onze regio de komende twee jaar doorzet.’

Milieuzonering
Zelf het initiatief nemen doet Oost NL dus in een handvol landen, maar ‘reactief’ is de ontwikkelingsmaatschappij overal voor in. Er is echter ook weer niet voor elk bedrijf ruimte beschikbaar. ‘Milieuzonering zit soms in de weg’, aldus De Zeeuw. ‘Grote percelen vanaf categorie 4.1 zijn schaars, en dat kan een probleem zijn voor de innovatieve maakindustrie die we hierheen willen halen. Voor logistiek is daardoor juist meer ruimte.’ Aangezien dit in heel Nederland speelt, bepleit De Zeeuw een actieve industriepolitiek die is gericht op groei en de maakindustrie.
Kantoorruimte is er in de regio genoeg. Zeker met het vele thuiswerken wordt het ook in Oost-Nederland nog spannend wat er met die meters gaat gebeuren.
Wat nog wel node wordt gemist, is laboratoriumruimte, constateert De Zeeuw. ‘Innovatieve bedrijven die zich hier nieuw vestigen willen labruimte het liefst eerst een periode huren, voordat ze die zelf opzetten. Maar daar ontbreekt het aan.’ Het zou volgens hem het gezondst zijn als de markt deze opgave oppakt, maar de ontwikkeling van laboratoria is duur en dus risicovol. ‘Ik denk dat er een zetje van de overheid voor nodig is’, aldus De Zeeuw. ‘Met meer aanbod zouden we veel makkelijker life science-bedrijven kunnen aantrekken. En dat zou mooi zijn voor heel Nederland.’

Keuze voor Oost-Nederland
Voorbeelden van bedrijven die in 2020 naar Overijssel en Gelderland kwamen

Begin 2020
Producent van digiborden Clevertouch uit het Verenigd Koninkrijk vestigt zich in kantorencomplex The Mixer, Apeldoorn

Begin 2020
Softwarebedrijf Pétanque NXT uit Zuid-Afrika kwam naar het WTC van Hengelo

Zomer
Het Japanse Kubota, producent van innovatieve landbouwmachines, vestigt een R&D-afdeling in het Plus Ultra-II-gebouw op Wageningen Campus

Zomer
Het Amerikaanse Odyssey Technical Solutions, dat apparatuur voor semiconductors repareert, heeft zich gevestigd op de Novio Tech Campus in Nijmegen

Eind 2020
De Amerikaanse vegaburgerproducent Beyond Meat koopt bijna 4300 m² fabrieksruimte op Het Lentfert, Enschede

December
De Britse snoepgroothandel Candy Hero betrekt bedrijfs- en kantoorruimte van 1800 m² op de Tarweweg 3 in Nijmegen

December
Watersportwebsite Wetsuit Outlet (VK) kiest voor 800 m² distributieruimte in Deventer

Oost NL
Oost NL is de ontwikkelingsmaatschappij van Gelderland en Overijssel
Resultaten in 2020:
– Zelf € 61 mln geïnvesteerd in innovatieve bedrijven en daarmee € 165 mln aan investeringen door derden uitgelokt
– € 77 mln aan R&D-investeringen gefaciliteerd
– 1100 nieuwe banen gegenereerd door ondersteuning van bedrijfsvestigingen en -uitbreidingen met een waarde van € 114 mln aan bedrijfsinvesteringen