Wethouder Eric van der Burg: ‘Amsterdam staat voor de vijfde uitleg’

De woningmarkt in Amsterdam is geëxplodeerd. Wethouder Eric van der Burg hoopt twee vliegen in een klap te slaan met de transformatie van lege kantoren naar woningen

Door Erik de Boer
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 27 november 2015

Wethouder Eric van der Burg van Amsterdam (met onder andere Ruimtelijke Ordening en Grondzaken in portefeuille) heeft een duidelijke visie over hoe de hoofdstad zich de komende 10 tot 20 jaar moet ontvouwen. Hij staat op en loopt druk pratend naar de plattegrond van de stad aan de wand van zijn kamer. In snel tempo wijst hij de plekken aan waar Amsterdam zichzelf lucht kan geven, zowel op korte als op middellange termijn.
En dat is hard nodig. De woningmarkt is in nauwelijks een halfjaar tijd geëxplodeerd. Vraagprijzen worden overboden, mensen kamperen wekenlang voor de deur voor nieuwe kavels. In omliggende gemeenten beginnen overvloei-effecten merkbaar te worden van zoekers die binnen de ring niet aan hun trekken komen of het geld er niet voor (over) hebben.
Van der Burg reageert op de vraag of Amsterdam binnenkort is uitgebouwd en toekomstige bewoners moet doorverwijzen naar de regio. ‘Dat is op de korte termijn nog niet het geval, maar op de wat langere termijn zal de stad zich opnieuw moeten uitvinden en nieuwe stadsgrenzen moeten definiëren.’

De vijfde uitleg
De geschiedenis van Amsterdam kent vier stadsuitbreidingen en is toe aan de vijfde uitleg. Maar waar naartoe? Van der Burg: ‘Naar het noorden is niet mogelijk. De bebouwing houdt op bij de ringweg A10. We hebben vastgelegd dat het gebied ten noorden daarvan, richting Volendam en Purmerend, groen blijft. Dat moet de tuin van de stad blijven. We kunnen wel de buitenring van de stad opnieuw definiëren. In sommige publicaties wordt de nieuwe buitenring de A11 genoemd, in feite de nieuwe A5 gekoppeld aan de A9. De A5 is het nieuwe stuk tussen Haarlem en Schiphol. De A9 wordt momenteel grootscheeps uitgebreid en deels onder de grond gebracht als onderdeel van de trajectvernieuwing tussen Schiphol en Almere.’
In de visie van Van der Burg zoekt de stad dus de ruimte achter Nieuw-West, richting de A5. De concrete invulling van deze uitleg is volgens de wethouder iets van de middellange termijn.
Dat betekent overigens dat nu al nagedacht moet worden over de vereiste infrastructuur van de stad. Zo zal het metronet uitgebreid moeten worden om de nieuwe vervoersstromen te faciliteren. Hij is geen voorstander van het doortrekken van de Noord–Zuidlijn richting Zaanstad. De lijn is aan de noordkant van het IJ doorgetrokken tot het oorspronkelijk ingetekende station Sixhaven, maar momenteel is er nog geen sprake van dat de metro ook tot dat eindpunt zal doorrijden. ‘De vraag is echter niet meer óf, maar wanneer dat zal gebeuren’, zegt Van der Burg. Een besluit hierover is nog niet gevallen, voegt hij er onmiddellijk aan toe. De wethouder loopt echter het meest warm voor de aanleg van een metrolijn tussen Sloterdijk en Centraal Station, en dan het liefst met een aftakking bij de Houthavens naar Amsterdam-Noord. Daarmee ontstaat een metroring die de hele stad omarmt en ook een lus heeft in Amsterdam-Noord.
Bij de planning van nieuwe infrastructurele werken wordt er ook al rekening gehouden met de verwachte groei van de stad, zoals bij de uitbreiding van station Amsterdam-Zuid en de geplande aanleg van het Zuidasdok. De constructie van het dok voorziet in de aanleg van een vijfde en zesde spoorrail en de mogelijkheid naast de A10 ook het gehele spoor onder de grond te brengen. Van der Burg: ‘Het is opvallend dat infrastructurele voorzieningen bedoeld zijn om te verbinden, maar vaak een barrière blijken te zijn.’ Dat is nu volgens hem bij de A10 op de Zuidas het geval, maar daar komt het komende decennium dus verandering in. Het spreekt vanzelf dat het ondergronds brengen van de A10 en de trein- en metroverbindingen de stad veel hectares bebouwbaar oppervlak oplevert. En nog belangrijker: het vermindert de luchtvervuiling, waardoor de doorontwikkeling van de Zuidas naar een woon/werkgebied opgeschaald kan worden. Van der Burg verwacht overigens niet dat tussen nu en tien jaar besluitvorming zal plaatsvinden over het ondergronds brengen van het spoor.

Druk op woningproductie
De huidige trek naar Amsterdam legt grote druk op de woningbouwplannen van het college. Er komen jaarlijks 10.000 mensen bij, zei collega-wethouder Laurens Ivens afgelopen voorjaar. Deze uitspraak is dus nog van vóór de vluchtelingencrisis. Het college heeft zichzelf een ambitieus bouwprogramma opgelegd, dat moet uitmonden in een jaarlijkse productie van 5000 nieuwbouwwoningen in 2018. Overigens lijkt dit getal al dit jaar gehaald te worden, zo blijkt uit officieuze tellingen van de in woningbouw gespecialiseerde website Nul20.
De vraag is echter of er voldoende locaties zijn om deze woningproductie te realiseren. Veel ‘nee’ verkopen is volgens Van der Burg geen optie, dan raakt de arbeidsmarkt te veel verstoord. Maar op de korte termijn is er aan bouwlocaties nog geen gebrek. ‘Binnen de stadsgrenzen kunnen we nog flink veel bijbouwen.’
Dit jaar zullen bijna 20 nieuwe woningbouwlocaties via een tenderprocedure op de markt worden gebracht. Dat levert gronduitgifte op voor bijna 3000 nieuwe woningen in 2016 en 2017. Het Amstelkwartier, de Zuidas, Sloterdijk, Spaarndammerbuurt, het gebied rond de Arena en het Holland Park in Diemen bieden de komende jaren nog eens plek aan een paar duizend woningen in alle marktsegmenten.

Verdichting
De stad zal echter ook niet ontkomen aan een behoorlijke mate van verdichting, aldus Van der Burg. Dat kan bijdragen aan de oplossing van een ander probleem, de grote kantorenleegstand in de stad. ‘We hebben momenteel 1,3 mln m² leegstand, daar komt de komende jaren nog eens 1,8 mln m² bij. Dat maakt ruim 3 mln m². De grote uitdaging is hoe we die kunnen transformeren naar woningen.’
De bijdrage van de gemeente zal daarbij bestaan uit praten met eigenaren van langdurig leegstaande panden, het faciliteren van initiatieven en waar mogelijk belemmerende regelgeving opruimen.
Verdichting kan volgens hem uiteraard in de binnenstad, maar dan heb je het over kleine locaties. Op de noordelijke oevers van het IJ kan het groter worden aangepakt. ‘We praten bijvoorbeeld over verhuizing van bedrijven naar het westelijk havengebied, waardoor op bijvoorbeeld het NDSM-terrein ruimte ontstaat voor nieuwe woonwijken’, aldus Van der Burg.
En op sommige locaties, waar grond schaars is of heel gewild, kan hoogte helpen. Zo is het sinds kort mogelijk – door de bouw van een mede door de stad gefinancierde nieuwe radarinstallatie op het vroegere vliegveld Soesterberg – op de Zuidas torens van 100 meter en hoger op te trekken. Onlangs werd bekend dat ontwikkelaar OVG Real Estate op het huidige parkeerterrein tegenover het hoofdkantoor van ABN Amro een woon/kantoor-complex gaat realiseren waarvan de artist’s impressions doen vermoeden dat architectenbureau MVRDV van deze mogelijkheid gebruik zal maken.

Opspuiten van eilanden
Deze mogelijkheden geven de stad lucht om in ieder geval tot 2020 een ambitieus woningbouwprogramma uit te rollen. Voor de periode daarna zijn de geplande nieuwe eilanden van belang, waarover nog een definitief besluit moet worden genomen voordat met het opspuiten ervan kan worden begonnen. Dit jaar verwacht Van der Burg groen licht voor het Sluishuis en in 2016 moet de goedkeuring komen voor het opspuiten van IJburg 2.
Het Sluishuis moet een woontoren worden die betiteld kan worden als ‘groot en groots’. Het wordt gebouwd aan het buitenwater van het Steigereiland en wordt daarmee een icoon voor IJburg. Het vormt de centrale beeldbepalende entree van IJburg door het grote volume en de maximale bouwhoogte van twaalf lagen. De begane grond is bestemd voor publieksfuncties.
Intussen zit het nieuwe Centrumeiland in de planvorming. Als hij hierover praat, bloeit het hart van Van der Burg helemaal op, omdat hij ook nog eens wethouder Sport en recreatie is. ‘Centrumeiland moet een bewegende stad worden. Hier gaan we nieuwe woningen koppelen aan bewegen. Door de inrichting van de lanen willen we stimuleren dat mensen gaan bewegen. We willen Centrumeiland aantrekkelijk maken voor fietsen en lopen.’
Het bewegingsvriendelijker maken van de stad zal ook elders vorm krijgen. Zo denkt Van der Burg aan een loop- en fietsvriendelijke strook tussen het Vondelpark en het Amsterdamse Bos. Het goede voorbeeld gevend vertrekt de wethouder na afloop van het interview – het is dan inmiddels ruim na zes uur – naar de sporthal.

Eric van der Burg, de plannenmaker
Eric van der Burg is sinds 1987 actief in de Amsterdamse politiek. Aanvankelijk als deelraadslid en portefeuillehouder in stadsdeel Zuidoost en tussen 2001 en 2010 als gemeenteraadslid. In juli 2014 is Van der Burg begonnen aan zijn tweede termijn als wethouder. Hij is verantwoordelijk voor de portefeuilles Ruimtelijke Ordening, Grondzaken, Stadsdeel Zuid, Zorg en Welzijn, Ouderen, Sport en Recreatie.
In zijn eerste termijn als wethouder wist Van der Burg het persoonsgebonden budget te behouden en startte hij de succesvolle aanpak van overgewicht bij kinderen. Amsterdam speelde tijdens zijn wethouderschap een leidende rol in de voorbereiding op de drie decentralisaties in de zorg.
Daarnaast had hij de leiding over de personele hervorming bij de gemeente, die zal leiden tot een kleinere en resultaatgerichte organisatie met een verwachte krimp van 3000 fte. Op het gebied van sport is de sportparticipatie van álle Amsterdammers met circa 10% toegenomen.
Wie zijn werkkamer betreedt, wordt meteen geconfronteerd met verschillende grote plattegronden van de stad aan de wand. ‘Hier worden nieuwe wooneilanden opgespoten, daar moet volgens mij straks de nieuwe metroverbinding komen.’ Het vinden van geschikte locaties voor nieuwbouwwoningen is voor de korte termijn gezekerd, voor de middellange termijn zal Amsterdam inventief aan de slag moeten.

Centrumeiland in hoogste versnelling
Onlangs heeft wethouder Van der Burg de plannen van de stad onthuld met het Centrumeiland, een van de nieuwe uitleglocaties die de stad wil gaan verkavelen om aan de grote vraag naar woningen te voldoen.
Eind 2013 ging de gemeente van start met de aanleg van Centrumeiland, het vierde eiland van stadswijk IJburg. Met de aanleg van dit eiland wordt geanticipeerd op de verwachte groei van het aantal inwoners van Amsterdam. Het nieuwe eiland moet plaats bieden aan ongeveer 800 grondgebonden woningen.
Het Centrumeiland bevindt zich aan de noordzijde van IJburg, op een plek waar nu nog het water van het IJmeer stroomt. Het eiland grenst straks aan het reeds bestaande Haveneiland-Oost.
De planvorming heeft vanwege de crisis een aantal jaren stilgelegen, maar is nu vanuit het Actieplan Woningbouw weer in volle vaart opgepakt. De eerste woningen kunnen in 2017 worden gebouwd.
Afgelopen voorjaar en zomer zijn gebruikt om de startvisie uit te werken tot een stedenbouwkundig plan. Dragende thema’s voor Centrumeiland zijn zelfbouw, energieneutraal, rainproof, veel ruimte voor tijdelijk gebruik en een bewegende stadswijk. Over deze en andere onderwerpen zijn verschillende expertmeetings geweest. Ook zijn er informatiebijeenkomsten geweest voor bewoners en deelnemers aan Arcam, voor de raadscommissie Ruimtelijke Ordening en de Bestuurscommissie Oost.
Om aan de aanhoudende vraag naar woningen in Amsterdam te kunnen voldoen, moet de bouwproductie worden verhoogd. Het Stedenbouwkundig Plan Centrumeiland maakt woningbouw op Centrumeiland mogelijk vanaf 2017.