PropertyNL Top-101 Ontwikkelaars 2020: Wie staat waar?

Door Gabriëlle Klaver
Gepubliceerd in PropertyNL Magazine nr. 11, 27 november 2020

De PropertyNL Top Ontwikkelaars bestaat uit de belangrijkste ontwikkelaars van commercieel vastgoed (winkels, kantoren, bedrijfsruimten, hotels en overig) van Nederland, gesorteerd op geschatte beleggingswaarde van de projecten die in 2020 in aanbouw waren of in 2020 zijn opgeleverd.

1: Somerset Capital Partners
Met heel veel logistieke vastgoedprojecten die in 2020 in aanbouw of opgeleverd zijn, is Somerset Capital Partners dit jaar de grootste ontwikkelaar commercieel vastgoed geworden. De investeerder uit Oisterwijk profiteert maximaal van de upswing die momenteel gaande is in de logistieke sector. Somerset Capital Partners is een investeerder in vastgoed, private equity en wereldwijde financiële markten. Het bedrijf is zo’n 15 jaar geleden opgericht door Joes Daemen en inmiddels zijn er een aantal partners bijgekomen. Daemen is nog steeds managing director.
Projecten die het team momenteel onder handen heeft zijn onder meer het distributiecentrum voor Zalando in Bleiswijk, het distributiecentrum voor Liander in Apeldoorn en voor Jumbo ook in Bleiswijk. Maar Somerset is ook actief in Venlo en Ridderkerk. Voor Jumbo is niet alleen het distributiecentrum in aanbouw, maar Somerset ontwikkelt ook een bedrijfshal met kantoorruimte voor de schaats- en wielerploeg van Team Jumbo-Visma op bedrijvenpark De Brand in Den Bosch.

2: COD/Borghese
COD en Borghese staan apart in de markt, maar hebben deels gezamenlijke eigenaren. Het eigendom van COD ligt voor 50% bij Timeless Investments (familie Van Veggel) en voor 50% bij Borghese Real Estate (familie Pleijsier van bouwbedrijf Pleijsier). Bas van Veggel en Winno Pleijsier zijn actief betrokken. De dagelijkse leiding van COD is in handen van Gert-Wim Bos, samen met Enno Otten, die ook directeur van Borghese Real Estate is.
COD leverde begin dit jaar het enorme NHow-hotel bij de RAI op aan Axa, vlak voor de coronacrisis uitbrak. Borghese heeft veel projecten in logistiek vastgoed lopen, onder andere op het Groenenberg-terrein bij Schiphol. Hoewel COD en Borghese vanuit het verleden vele commercieel vastgoedprojecten hebben neergezet, bestaat hun ontwikkelportefeuille nu voor ongeveer 50% uit woningen. Dat tekent de kentering in de markt, waar transformatie steeds meer kansen biedt aan ontwikkelaars. Zo zijn COD en Borghese onder meer betrokken bij de transformatie van de kantoren op Maanplein in Den Haag naar woningen en idem met Spot in Amsterdam Zuidoost.

3: MRP
MRP is een ontwikkelaar en investeerder in vastgoed in veelal grootschalige binnenstedelijke gebiedsontwikkelingen met nieuwbouwprojecten, herontwikkelingen en transformaties. Dat is goed te zien aan de ontwikkelportefeuille van MRP: op het lijstje staan projecten zoals het WFC Amsterdam en het Osdorpplein in Amsterdam Nieuw-West, Amst bij het Amstelstation in Amsterdam, Cartesius in Utrecht en SoZa, het voormalige ministerie van Sociale Zaken, in Den Haag. MRP had in 2016 een vliegende start met de overname van de ontwikkelportefeuille van ASR en heeft als fundament het familiebedrijf Meijer. Het is een zelfstandig opererend bedrijf dat samenwerkt met investeerders en beleggers. MRP heeft een holistische benadering van vastgoedontwikkeling waarbij mixed-use, inclusieve en toegankelijke ontwikkelingen bewust worden nagestreefd. Met een focus op innovatie is MRP in 2019 gestart met MRP Flex Offices in WFC Amsterdam. Bart Meijer is eigenaar en ceo, Paul Trip is algemeen directeur.

4: DHG
DHG, met David Hart als oprichter/eigenaar en Willem Slager als partner, hebben vanuit hun thuispositie in de Rotterdamse haven hun expertise in logistiek vastgoed opgebouwd. Een aantal jaar geleden zagen ze dat er grote kansen lagen op dit vlak en zijn ze hun ontwikkelpijplijn aanzienlijk gaan uitbreiden. DHG heeft de gewoonte vaak op risico te starten, wat betekent dat de ontwikkelaar begint met de bouw zonder dat er een gebruiker of belegger voor is. Banken zijn niet happig op zulke risico’s, dus om dit te financieren heeft DHG inmiddels aardig wat opgeleverde en verhuurde Smartlogs aan beleggers verkocht. Inmiddels ziet DHG ook andere kansen op de markt, en wel in zorgvastgoed. Zo is het Tergooi-ziekenhuis in Blaricum overgenomen om dat op termijn te herontwikkelen, waarbij het de bestemming zorg blijft houden.

5: WDP
WDP is al een aantal jaar bezig een positie op te bouwen op de Nederlandse logistieke vastgoedmarkt. Nu de markt vol op stoom is gekomen, profiteert het Belgische bedrijf hiervan. Projecten onder handen zijn onder meer het distributiecentrum voor schoenenmerk Crocs in Dordrecht, supermarktketen Lidl in Breda en locaties voor Ceva Logistics in Bleiswijk, Den Haag en Heerlen. WDP is beursgenoteerd in Brussel en Amsterdam en actief in de Benelux, Roemenië, Duitsland en Frankrijk. Nederland is echter met 45% van de activiteiten de belangrijkste markt. Hier staat Michiel Assink aan het hoofd. WDP houdt de projecten die het ontwikkelt in portefeuille en doet zelf het beheer.

6: Heylen Warehouses
Heylen Warehouses is onderdeel van Heylen Group, een investeringsvehikel uit België, opgericht door Wim Heylen. Hij staat aan het roer en heeft de meerderheid van de aandelen. De strategie is om zowel organisch te groeien als om omzet te kopen door te investeren in bewezen bedrijven over heel Europa. Dat varieert van de Nederlandse muntfabriek tot het Italiaanse keukenmerk Boretti.
Heylen Warehouses investeert zowel in België als in Nederland, waarbij grond verworven wordt, het project wordt ontwikkeld en het vastgoed gehouden wordt. Heylen heeft posities in aanbouw in Almelo, Houten, Berkel en Rodenrijs, Weert en Roosendaal. Nederland is de belangrijkste markt voor wat betreft logistiek vastgoed voor Heylen.

7: Edge
Edge is al weer jaren geleden opgericht door Coen van Oostrom, die nog steeds de belangrijkste aandeelhouder is. Destijds heette het bedrijf echter geen Edge, maar OVG. De nieuwe naam, die zo’n drie jaar geleden werd aangenomen, moet de nadruk op technologie en de toepassingen daarvan in gebouwen benadrukken. Nu eigenlijk alle nieuwe gebouwen vanzelfsprekend duurzaam zijn – het voormalige speerpunt van OVG – is technologie voor Van Oostrom een nieuwe manier om zijn gebouwen te ‘branden’.
Edge is een pure kantoorontwikkelaar. Dit jaar heeft het bedrijf zijn handen onder meer vol aan Edge Amsterdam West, een rigoureuze herontwikkeling van een bestaand kantoorgebouw, de oplevering van het kantoor voor het Rijksvastgoedbedrijf in Eindhoven en The Valley aan de Amsterdamse Zuidas, het enige mixed-use gebouw in de portefeuille.

8: VolkerWessels
Het ondernemende bouwconcern VolkerWessels is weer van de beurs gehaald door Reggeborgh, het vehikel van de familie van wijlen Dik Wessels. Volgens sommige ontwikkelende bedrijven binnen het VolkerWessels-concern is het van de beurs halen ten goede gekomen aan het ondernemerschap binnen het bedrijf. VolkerWessels is een bouwbedrijf dat alle disciplines omarmt en landelijk werkt. Van de 120 ondernemingen binnen de netwerkorganisatie houden met name SDK Vastgoed, Jongen Projectontwikkeling, G&S Vastgoed, VolkerWessels Vastgoed en VolkerWessels Logistics zich bezig met de ontwikkeling van commercieel vastgoed. Zo realiseert VolkerWessels Logistics distributiecentra voor SIG in Waalwijk en Welkoop in Apeldoorn en timmert G&S aan de weg met mixed-use project Wonderwoods in Utrecht. SDK is vooral actief in Eindhoven en Tilburg. VolkerWessels Vastgoed is druk bezig in Scheveningen met de realisatie van het Inn-hotel.

9: Unibail-Rodamco-Westfield
Het valt in deze tijd niet mee winkelbelegger te zijn met een flinke ontwikkelpijplijn. Nu de winkelmarkt door corona versneld in transitie is, zijn uitbreidingen van winkelcentra niet echt het eerste waar je wat aan hebt. Maar uitbreiden is wel precies wat URW aan het doen is bij the Mall of the Netherlands. Het oude winkelcentrum Leidsenhage bij Leidschendam wordt vernieuwd en fors uitgebreid. Volgens Nederlandse topman Bart van Twillert van URW is dat het enige goede antwoord voor de steeds stiller wordende winkelcentra: een plek creëren waar zoveel te winkelen en beleven valt dat mensen van heinde en verre er een dagje naartoe willen. Daarvan kan er echter maar één in Nederland zijn, en die is dus van URW. De officiële opening van the Mall of the Netherlands is dit jaar vanwege corona uitgesteld.

10: Provast
Provast staat al vanaf het begin van deze Top-101, 20 jaar geleden, steevast in de bovenste regionen van deze lijst. Dat is een knappe prestatie, want geen enkele andere ontwikkelaar doet Provast dat na. Het bedrijf heeft een partnerstructuur waarbij nieuwe partners zich inkopen en de oude vertrekken. Opmerkelijk genoeg heeft juist dat gezorgd voor focus en continuïteit. Provast is onafhankelijk, wat betekent dat het niet is gelieerd aan een belegger of bouwer. Projecten worden niet in portefeuille gehouden, maar verkocht, waarmee weer nieuwe projecten worden gefinancierd. Provast is een binnenstedelijke ontwikkelaar, die momenteel grote woningprojecten in Den Haag realiseert, het nieuwe hoofdkantoor van Galapagos in Leiden, kantoren in Rotterdam transformeert naar woningen en twee oude kantoortorens aan de Amsterdamse Zuidas revitaliseert en transformeert naar hotel.

11: Ten Brinke Vastgoedontwikkeling
Ten Brinke is een internationaal ontwikkelend bouwbedrijf dat al bijna 118 jaar bestaat. In Europa heeft het bedrijf vestigingen in Nederland, Duitsland, Spanje, Portugal en Griekenland. De omzet over 2019 bedroeg € 950 mln, waarbij het grootste deel in Duitsland gerealiseerd wordt. Ten Brinke Vastgoedontwikkeling is de ontwikkelingstak van de groep. Projecten die nu gerealiseerd worden, zijn onder meer de transformatie van de Ringersfabriek in Alkmaar, de transformatie van het postkantoor in Hilversum naar woningen, de transformatie van het Haagsche Hoge Huis naar woningen en hotel en de realisatie van 10.000 m² winkelruimte in Meerwijk Eindhoven, samen met MRP. Albert ten Brinke is de ceo van de groep en Edwin ten Brinke is verantwoordelijk voor de vastgoedontwikkelingstak.

12: Prologis
Het op de beurs van New York genoteerde Prologis draait al lange tijd mee in de internationale wereld van het logistieke vastgoed. Daardoor heeft het langdurige relaties kunnen opbouwen met internationale logistieke spelers. Het vastgoed wordt ontwikkeld voor de eigen portefeuille en zelf in beheer gehouden. In de crisisjaren heeft Prologis grondposities weten op te bouwen die het nu realiseert. Daarvan is een deel op risico, dus zonder dat daar op voorhand een huurder voor bekend is, zoals aan de Achtseweg Noord in Eindhoven en aan de Gyroscoopweg in Amsterdam. Hoofd Benelux Sander Breugelmans heeft het dit jaar nog een stukje drukker gekregen, want hij heeft nu ook de verantwoordelijkheid voor Noord-Europa erbij gekregen.

13: Flow Development
Flow Development is een onafhankelijke ontwikkelaar die in verschillende samenstellingen samenwerkt met diverse investeerders. Dit jaar is het begonnen met de realisatie van de herontwikkeling en transformatie van Tripolis-Park, het kantorencomplex langs de A10 aan de Amsterdamse Zuidas, dat ooit is ontworpen door Aldo van Eyck. Flow heeft met hulp van architect Winy Maas een groene stadscampus vormgegeven, waarbij aan de kant van de snelweg een 155 meter lange landscraper naast en deels over de bestaande gebouwen van Tripolis heen wordt gebouwd. Voor 30.000 van de 45.000 m² kantoorruimte heeft Flow reeds een huurovereenkomst getekend met Uber. Ook komen er woningen. Verder was Flow bezig met Ricardo Residences, de transformatie en uitbreiding van het voormalige IBM-kantoor naar woningen in de Riekerpolder. Dat behelst in totaal 42.500 m².

14: AM
AM is het ontwikkelbedrijf van bouwer BAM in Nederland. Hoewel AM een grote positie inneemt op de markt voor woningontwikkeling, schuwt het bedrijf de ontwikkeling van commercieel vastgoed ook niet. In Amsterdam-Noord wordt bijvoorbeeld Gare du Nord gerealiseerd, waarin behalve appartementen ook een hotel komt. In Leidsche Rijn in Utrecht wordt gebouwd aan Helix, een kantoor van ruim 10.000 m² aan de A2. In de pijplijn zit onder meer een aanvulling bij winkelcentrum Schalkwijk in Haarlem, onderdeel van de revitalisatie hier. Ook de transformatie van de Bijlmerbajes in Amsterdam staat op de lijst, evenals de ontwikkeling van het Urban Interactive District tegenover de Arena.

15: HVBM Vastgoed
HVBM Vastgoed is een ontwikkelaar uit Tilburg, gespecialiseerd in bedrijfspanden en logistiek vastgoed. Het bedrijf werkt zelfstandig met zes medewerkers, maar is gelieerd aan Berghege Heerkens Bouwgroep, waarmee het veel samenwerkt. HVBM Vastgoed wordt geleid door eigenaar Adriaan Molenschot, samen met Sjef Heerkens. Projecten die HVBM dit jaar realiseert zijn onder meer vijf bedrijfsruimtelocaties voor Jumbo verspreid over het land, een distributiecentrum voor Decathlon in Tilburg en een bedrijfspand voor Eriks Kunststoffen in Ede.

16: Van Dijk Groep (VDG)
Van Dijk Groep, of VDG, is een familiebedrijf uit Gemert, actief in bouw en vastgoed. Met VDG Real Estate investeert het in en ontwikkelt het bedrijfspanden en logistiek vastgoed. Dit jaar wordt onder meer een ruim 100.000 m² groot distributiecentrum in Tholen opgeleverd voor DSV Solutions en een warehouse in Venlo. Van Dijk Groep heeft een beleggingsportefeuille vastgoed. Een andere dochteronderneming is Bouwgrondvinden.nl, een platform waar beschikbare grond voor bedrijven in Nederland is te vinden.

17: Impact Vastgoed
Impact Vastgoed is het ontwikkelbedrijf van Philip van der Ent, Marco Praagman en Bart Dura. Het bedrijf is zo’n 10 jaar geleden opgericht door Van der Ent en Praagman, beiden afkomstig van Multi. Bart Dura kwam er snel bij. In het begin is er veel gedelegeerd ontwikkeld, nu ook steeds meer voor eigen rekening. Dit jaar werden onder meer distributiecentra in Lansingerland en Bleiswijk gerealiseerd.

18: Goodman
Goodman is een Australische vastgoedgroep, genoteerd aan de beurs van Sydney. Het bedrijf is gespecialiseerd in logistiek vastgoed en actief over heel Europa. In Nederland heeft het 11 centra in bezit, 450.000 m² in totaal. Dit jaar werden daar magazijnen in Bemmel en Oosterhout aan toegevoegd.

19: Dudok Groep
Dudok Groep uit Dordrecht is opgericht door Ewald Dudok. De groep ontwikkelt logistiek vastgoed en bedrijfshuisvesting, maar richt zich ook op monumentaal vastgoed. Inmiddels is een beleggingsportefeuille opgebouwd met daarin onder meer de Hofbogen in Rotterdam. Dit jaar werd onder meer nieuw logistiek vastgoed gerealiseerd op de Maasvlakte en in Dordrecht.

20: USAA Realco Europe
USAA Realco is onderdeel van USAA, een investment manager, bankverzekeraar en pensioenfonds voor Amerikaanse militairen. De vastgoedtak belegt niet alleen in vastgoed, maar ontwikkelt ook. De tak is actief over heel Europa. In Nederland is het bedrijf betrokken bij de realisatie van grootschalige distributiecentra in Bleiswijk, samen met Somerset. Beide bedrijven werkten al eerder samen bij de realisatie van het geautomatiseerde hoogbouwmagazijn voor Kuehne + Nagel op Lage Weide in Utrecht.

21: Lingotto
Lingotto is onder meer begonnen met de transformatie van Haarlemmer Stroom in Haarlem, het terrein en de gebouwen van het voormalige energiebedrijf van Haarlem. De realisatie van Haut telt niet mee voor deze lijst, omdat het enkel wonen betreft, maar is wel bijzonder. Het gebouw in Amsterdam bestaat volledig uit hout. Om de houtvoorraad op peil te houden, heeft Lingotto in het zuiden van Nederland een eigen bos aangeschaft, waar het weer bomen laat groeien.

22: Neoo
Terwijl andere ontwikkelaars nauwelijks nog bezig zijn met winkelontwikkelingen, is dit juist de expertise van Neoo. Het bedrijf van Sander van Os en Eelco Nettinga is vooral actief in gedelegeerd opdrachtgeverschap: Neoo pakt de vernieuwing van winkelgebieden aan in opdracht van de eigenaren, de beleggers. Zo werkt Neoo in opdracht van Wereldhave onder andere in het centrum van Tilburg en de Koperwiek in Capelle aan den IJssel. Maar Neoo beperkt zich niet tot winkels: zo worden voor Kroonenberg twee woontorens in Buitenveldert in Amsterdam neergezet.

23: Being
Het bedrijf van oprichters Bas van Dam en Dirk Dekker doet veel in samenwerking met andere ontwikkelaars. Zo werkt het samen met COD bij de realisatie van woon- en werkgebied Max & Moore in Buiksloterham in Amsterdam en met Steengoed BMA bij de realisatie van kantoorgebouwen The Joan in Amsterdam.

24: GLP
Logistieke vastgoedontwikkelaar en belegger Gazeley is in 2017 overgenomen door GLP, dat in Chinese handen is. Het bedrijf heeft twee ontwikkelfondsen voor Europa, met ieder € 2 mrd in portefeuille. In Nederland heeft GLP dit jaar in Zevenaar en in Venray distributiecentra in aanbouw.

25: Dura Vermeer
Ontwikkelende bouwer Dura Vermeer is met Job Dura als ceo nog altijd een familiebedrijf en een van de grootste bouwers van Nederland. Vastgoedontwikkeling is een belangrijke tak van sport voor de bouwer. Afgelopen juni is vanuit de eigen ontwikkeling het kantoor voor Dupont op het Leiden Bio Science Park opgeleverd en het Dura Vermeer Inspiratie Centrum in Utrecht.

26: First Sponsor Group
First Sponsor is een ontwikkelaar van commercieel en residentieel vastgoed, en is beursgenoteerd in Singapore. Het ontwikkelt in China, Australië en Nederland en heeft hotelbelangen in Duitsland. In deze landen wordt ook aan vastgoedfinanciering gedaan. In Nederland werkt het samen met Provast aan The Terraced Tower in Rotterdam, heeft het samen met Borealis de twee hotels in Hoog Catharijne in Utrecht gerealiseerd en leverde het in Pernis Rotterdam bedrijfsruimte op.

27: Kroonenberg Groep
Kroonenberg is een landelijk werkende ontwikkelende belegger uit Amsterdam, gespecialiseerd in binnenstedelijk vastgoed. In Amsterdam werd dit jaar de herontwikkeling van de Kasbank aan de Nieuwezijds Voorburgwal opgeleverd, bestaande uit winkelruimte en kantoren voor onder meer Guerilla. Het winkelcentrum in Hoogvliet Rotterdam werd herontwikkeld en er werden woningen aan toegevoegd. Op het programma staat onder andere het aanpakken van Almere Stationoffices en woontorens realiseren in Amsterdam Buitenveldert.

28: Delta Development Group
De ontwikkellocatie Park 20|20 bij Hoofddorp, een langjarige positie van Delta, Reggeborgh en VolkerWessels, begint goed te lopen. Ceo Coert Zachariasse had er vroeg op ingezet, maar nu past het cradle-to-cradle concept helemaal in de duurzame trend. Maar Delta is ook bezig met het realiseren van woontorens in Den Haag aan de Schedeldoekshaven.

29: Van der Vorm Vastgoed
Van der Vorm Vastgoed uit Rotterdam is een vastgoedbelegger, waarvan de familie nog steeds alle aandelen in handen heeft. Er is geen relatie met ontwikkelende bouwer Vorm. Van der Vorm staat in deze lijst omdat het bedrijf actief zijn portefeuille (her)ontwikkelt. Zo is de Toren van Oud naast congresgebouw World Forum in Den Haag getransformeerd naar short-stay appartementen. In Utrecht wordt winkelcentrum De Gaard onder handen genomen, in Krimpen aan den IJssel winkelcentrum De Korf. Sicco van Ammers is algemeen directeur en aandeelhouder Margreet van der Vorm is directeur internationale beleggingen.

30: Maarsen Groep
Ook ontwikkelende belegger Maarsen Groep is nog steeds een familiebedrijf, met Monique Maarsen aan het roer. Dit jaar werd Hourglass opgeleverd, een ontwikkeling samen met Zadelhoff op de Amsterdamse Zuidas van kantoren en een hotel. Ook de Walvis aan de Grote Bickerstraat is opgeleverd, evenals een kleiner kantoor in Utrecht. Maarsen Groep is verder erg actief met woningbouw, onder meer in Amstelveen.

31: Duqer
32: Over Engh Vastgoed
33: Klépierre
34: Explorius Vastgoedontwikkeling
35: Segro
36: Heembouw
37: Vorm
38: Multi Netherlands
39: Heren2
40: Van Schijndel Beheermaatschappij
41: Top Vastgoed
42: Van de Ven Bouw & ontwikkeling
43: FiMek Estate
44: Fred Developers
45: APF International
46: Peak Development
47: Delin
48: 3W Real Estate
49: BVR Groep
50: Segesta Exploitatie
51: Zadelhoff
52: Leyten
53: Focus Real Estate
54: Rialto Vastgoedontwikkeling
55: BL Huisvesting
56: Built to Build
57: Re-shape Properties
58: Ivy Group
59: Redevco Nederland
60: Fame Planontwikkeling
61: Frame Vastgoed
62: Verweij Mungra
63: Klok Groep
64: ProDelta
65: Synchroon
66: Kranenberg Vastgoed
67: Aan de Stegge
68: ReadyforLiving
69: Proptimize
70: Boelens de Gruyter
71: E.CP (Epicurus & Centrum Projecten)
72: Syntrus Achmea
73: Red Company
74: Steengoed
75: Certitudo Capital
76: Accres Real Estate
77: Dokvast
78: ToBeDeveloped
79: Stebru
80: Hoorne Vastgoed
81: Wonam
82: Klaassen Groep
83: Bogor Projectontwikkeling
84: The Young Group
85: Nikkels
86: Prowinko
87: Kikx Development
88: Giesbers
89: De Berg Real Estate
90: Amvest
91: Novaforum
92: Besix Real Estate Development
93: KBK
94: Grehamer & Company
95: BPD
96: Janssen de Jong Projectontwikkeling
97: Heijmans in aanbouw
98: Tankens Andel
99: Caransa
100: Boag
101: Van Maren