‘Zulke grote kavels vind je nergens meer in Nederland’

Een ‘enórm DC’ haalde Lelystad afgelopen lente binnen, vertelt directeur Marco Smit van de regionale ontwikkelingsmaatschappij van Flevoland, Horizon. De Deense woonretailer Jysk gaat vanaf begin volgend jaar 25 hectare volbouwen op industrieterrein Flevokust Haven. Een paar jaar eerder nam het Spaanse modeconcern Inditex nog 35 hectare af op het Lelystad Airport Businesspark (LAB) even verderop.
Flevoland heeft de ruimte voor grootschalige ontwikkelingen. ‘Zulke grote kavels, tegen zulke aantrekkelijke prijzen en met een logistiek handige ligging vind je verder nergens meer in Nederland’, claimt Smit. ‘En je mag er ook nog de hoogte in, bijvoorbeeld op Flevokust Haven tot 40 meter.’ Met verschillende andere bedrijven, uit binnen- en buitenland, voert hij op dit moment gesprekken over vestiging op Flevokust Haven, iets ten noorden van Lelystad. Maar ook bijvoorbeeld op bedrijventerrein Stichtsekant in Almere is nog ruimte en in Zeewolde. Deze gemeenten gelden samen met Lelystad als de ‘logistieke driehoek’ van Flevoland, onder de noemer Logistiek Cluster Flevoland. ‘In het verleden gingen gemeenten voor zichzelf, nu bundelen we de krachten.’

Gastvrijheid kent grenzen
Overigens is de gastvrijheid van de regio nu ook weer niet ongelimiteerd. Smit loopt niet warm voor mega-dc’s die alleen mensen uit eigen land in dienst nemen en die hier louter dozen komen schuiven. ‘Daar worden we wel kritischer op. Zo willen we in Flevokust Haven vooral havengebonden activiteiten onderbrengen, die iets toevoegen aan de lokale economie.’
Bij buitenlandse bedrijven volgt de toegevoegde waarde vaak na verloop van jaren, zegt Smit. Hij heeft dat vaak genoeg geconstateerd toen hij voor het Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) werkte, eerst in Boston, later in Dubai. Daar zag hij hoe buitenlandse exportbedrijven vaak beginnen met een Nederlands distributiecentrum, om dat na een tijdje te consolideren tot het Europese distributiecentrum. Vervolgens stationeren ze er enkele salesmensen, dat groeit uit tot een verkoopkantoor en met een beetje geluk uiteindelijk tot een Europees hoofdkantoor. ‘Daarvoor kijken bijvoorbeeld Amerikanen ook graag naar Londen, dat vinden ze een spannend idee. Maar sinds de Brexit is die stad minder in beeld. En wat is handiger dan een plek waar je al bent gevestigd?’ Kortom, logistiek leidt dikwijls tot meer.

Praktisch opgeleid
En vlak de werkgelegenheid niet uit, zegt Smit. Aanvullende diensten als bewaking, schoonmaak en catering besteden buitenlandse bedrijven doorgaans uit, werk dat past bij de gemiddeld genomen wat praktischer opgeleide bevolking van Flevoland. Smit: ‘De groep mensen met een vmbo- of mbo-opleiding is sterk vertegenwoordigd in deze regio. We hebben hier geen universiteit en mikken ook niet op gepromoveerde witte jassen die op R&D-afdelingen rondlopen.’ Op dit moment zijn er banen te over, maar dat kan veranderen, waarschuwt Smit. ‘Deze zeven vette jaren worden eens zeven magere jaren. Dan ben je blij met deze werkgelegenheid.’

Snelle groei
Het gaat hard in Flevoland, al is dat relatief. De provincie is klein, met een bijdrage van 1,8% aan het Nederlandse bbp. Horizon is ruim twee jaar geleden opgericht en daarmee de jongste ROM in Nederland, op de ontwikkelingsmaatschappij in Utrecht na. Smit: ‘We moeten van ver komen. In absolute cijfers is het aantal bedrijven dat we naar de regio halen niet te vergelijken met veel andere provincies, maar we groeien hard. We hebben het hartstikke druk; de laatste tijd moeten we telkens nieuwe mensen aannemen.’ Ruim 35 collega’s heeft hij nu. Naar het buitenland reizen om bedrijven over de streep te trekken zat er de afgelopen anderhalf jaar niet in. ‘Binnen een jaar na de oprichting kwam corona; wat dat betreft zat het wel een beetje tegen. De planning schuift telkens weer naar achteren.’ Niettemin deden zich nog enkele internationale ‘landingen’ voor, voornamelijk uit Europa.

Eigen profiel
Nieuwkomers en uitbreidingen van bestaande vestigingen sluiten veelal aan op het van oudsher agrarische profiel van het drooggelegde stuk Zuiderzee. Aansluitend werd de maakindustrie in de regio actief, een bedrijfstak die de laatste jaren volgens Smit wint aan innovatiekracht. ‘Wat minder sexy misschien dan de chipbedrijven rond Eindhoven, maar hier zijn rondom de landbouw machtig interessante hightech-bedrijven ontstaan.’ Daarnaast rukt de bedrijvigheid rond de circulaire economie op in Flevoland, dat met zijn windmolens een kwart van de onshore windenergie in Nederland opwekt. Wil de regio buitenlandse bedrijven aantrekken, dan is zo’n duidelijk profiel onmisbaar, vindt Smit. ‘We hebben natuurlijk ongelofelijk veel geluk dat we onder de rook van Amsterdam zitten; daar doen we ons voordeel mee. Maar we hebben ook ons eigen profiel nodig, anders zijn we niet herkenbaar.’
Ook de afzonderlijke gemeenten in de regio beginnen zich, in samenspraak met Horizon, te profileren. Almere met ict en duurzame innovatie, Lelystad met ruimte voor logistieke ontwikkelingen, net als Zeewolde, aan de zuidkant grenzend aan de Veluwe. Zeewolde is nu bezig met een flinke uitbreiding van bedrijventerrein Trekkersveld en praat met een Amerikaans tech-bedrijf, volgens geruchten Facebook, over de vestiging van een datacenter. Smit: ‘Zeewolde heeft het héél druk met aanvragen van bedrijven, ook doordat uitbreiding op de Veluwe door de stikstofregels steeds lastiger wordt. Een verschuiving naar Zeewolde betekent dat het personeel niet hoeft te verhuizen.’ De volgende hotspots worden de noordelijker gelegen gemeenten Dronten en Emmeloord, voorspelt de ROM-directeur. Verborgen parels, noemt hij ze. ‘Daar is nog zoveel ruimte. Nu de bedrijvigheid langs de A6 richting Heerenveen toeneemt, voorzie ik er een grote toekomst.’

Elkaar geen vliegen afvangen
Niet alleen binnen de regio wil je elkaar geen vliegen afvangen, dat geldt ook voor de verschillende provincies onderling, benadrukt Smit. ‘Aan de ene kant zijn we concurrenten, maar we realiseren ons heel goed dat we eerst moeten zorgen dat Nederland bij buitenlandse bedrijven op de shortlist komt. Pas daarna kijk je waar zo’n bedrijf het beste kan landen.’
Op dit moment bevindt Nederland zich volgens Smit in een luxepositie: tegenover een schaars grondaanbod staat groeiende vraag naar grond voor logistiek en maakindustrie. Maar ook als de werkloosheid een keer oploopt en de concurrentie verhevigt, moeten regio’s samen bepalen wat de beste plek is voor buitenlandse bedrijven. ‘Wij zijn uit op bestendige groei, bedrijven die hier blijven. Als een Amerikaans of Japans bedrijf bij ons terechtkomt terwijl het eigenlijk veel beter bij Eindhoven past, moet het straks gaan verhuizen. Daar heeft niemand iets aan.’
Dat Flevoland ook in mindere economische tijden blijft meedoen, staat voor Smit vast. ‘Natuurlijk. We zitten vlakbij Amsterdam, een halfuur à drie kwartier rijden zonder files. We hebben de ruimte, terwijl de Randstad en Brabant overvol raken, net als het gebied langs de snelwegen naar het oosten. De woningen zijn hier goedkoper en we hebben veel arbeidskrachten. Zie in Amsterdam maar eens een paar honderd ict’ers aan te trekken zonder de hoofdprijs te betalen.’ De ROM-directeur ziet dat niet snel veranderen. Ook prijst hij de pioniersgeest ‘van vooruitkijken en aanpakken’ die volgens hem in de regio heerst. ‘Poten in de modder en armen uit de mouwen. Wij zeggen hier niet: we doen het al 100 jaar zo, dus het kan niet anders.’

Extra verbindingen
Een paar uitdagingen zijn er nog wel voor de regio, erkent Smit. Zo vindt hij enkele extra verbindingen hard nodig om het gebied echt goed te ontsluiten, zeker met alle nieuwe woningen die op stapel staan. Onmisbaar is volgens hem de IJmeerverbinding tussen Amsterdam en Almere, dat is een brug of tunnel over het IJmeer waarvoor de provincie nu druk lobbyt. Plus spoorverbinding de Lelylijn, waarnaar nu volgens Smit de ‘zoveelste studie’ wordt gedaan. Verder wordt ‘met smart gewacht’ op de voorgenomen uitbreiding van Lelystad Airport tot vakantieluchthaven. Op het aangrenzende bedrijventerrein vestigde zich enkele jaren geleden Inditex. Voelt dat zich niet bekocht nu die plannen almaar worden uitgesteld? Volgens Smit niet, aangezien er geen goederentransport gepland staat, hooguit vervoer van Spaanse werknemers. ‘Voor Inditex is deze regio gewoon interessant. Wel zijn buitenlandse bedrijven geneigd een lijstje af te vinken voordat ze zich ergens vestigen. Hoewel Schiphol dichtbij is, helpt een regionale luchthaven toch ook. Daarnaast zorgt een luchthaven voor nieuwe bedrijvigheid eromheen, zoals hotels en andere dienstverlening. Dat is voor de regionale economie zeker interessant.’
Andere uitdagingen? Het ontbreken van een universiteit vindt Smit ‘een gemis’, al is het maar ongeveer een halfuur rijden naar de universiteiten van Amsterdam en Utrecht. Landbouwuniversiteit Wageningen heeft bovendien enkele dépendances in Flevoland, zoals een bioveterinaire onderzoeksafdeling in Lelystad.

Rust, veiligheid en groen
En hoe is het gesteld met het imago van Flevoland? ‘Daar maak ik me geen zorgen over’, zegt Smit. ‘Het minder positieve beeld dat veel mensen nog op hun netvlies hebben is van 30 jaar geleden. Mijn collega’s die hier wonen, zijn heel tevreden en willen voor geen goud weg. Dat zegt genoeg. De oudhollandse gezelligheid van Gouda of Amsterdam hebben we hier niet, daarvoor moet je een universiteit hebben en vervolgens 400 jaar wachten. Maar mensen vinden in deze regio rust, veiligheid en veel groen.’ Onlangs sprak de Horizon-directeur nog de managers van een groep Japanse bedrijven die zijn gevestigd in Almere, waaronder de Europese vestigingen van graafmachineproducent Kobelco en van transportbedrijf Mitsubishi Logisnext. ‘Zij vinden het hier heel prettig. Ik kan je verzekeren dat zij geen enkele behoefte hebben om aan de Herengracht te zitten.’

Horizon, regionale ontwikkelingsmaatschappij Flevoland
*Opgericht: voorjaar 2019
*Sterkst vertegenwoordigde landen: VS, Canada, Taiwan, Japan en Europese landen als Denemarken, Spanje, Verenigd Koninkrijk
*Voorbeelden recente vestigers:
Inditex (Spanje), DC op 35 hectare op Lelystad Airport Businesspark
Giant (Taiwan), DC van 17.000 m² op Lelystad Airport Businesspark
Jysk (Denemarken), DC op 25 hectare, Flevokust Haven in Lelystad
Lidl (Duitsland), DC van 160.000 m² op Stichtsekant in Almere